Phải tìm hướng đi mới nâng tầm nông, thủy sản Việt Nam

Theo Bộ NN-PTNT, Việt Nam đã trở thành quốc gia đứng thứ 15 trên thế giới và thứ 2 khu vực Đông Nam Á về kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản với năng lực sản xuất đạt trên 140 triệu tấn/năm. Trong đó, nhiều mặt hàng đang đứng nhóm đầu trên thị trường thế giới như gạo, hồ tiêu, hạt điều, thủy sản... Tuy nhiên, đặc thù các sản phẩm chủ yếu được xuất khẩu dưới dạng thô, giá trị thu về chưa tương xứng tiềm năng.

Một trong những nguyên nhân chính là do khâu chế biến sâu để gia tăng giá trị còn hạn chế. Theo các chuyên gia, câu chuyện “được mùa rớt giá” của nông, thủy sản Việt Nam xảy ra xuất phát từ mối liên kết giữa nông dân, doanh nghiệp, nhà khoa học, nhà nước chưa chặt chẽ, dẫn đến thông tin thị trường chưa rõ ràng, định hướng sản xuất chưa phù hợp nhu cầu. Bên cạnh đó là thách thức về hạ tầng, logistics... gây cản trở lưu thông hàng nông sản tươi, thô.

Theo GS.TS Võ Tòng Xuân, khoảng 2 năm trở lại đây, hàng nông sản Việt Nam xuất đi nước ngoài tương đối dễ dàng, bà con nông dân và doanh nghiệp chế biến cũng có nhiều tiến bộ. Thế nhưng, vấn đề lớn của hàng hóa nông, thuỷ sản Việt Nam hiện nay là làm thế nào để có thể “sống” được với hàng nước ngoài ngay trên đất của mình và cạnh tranh được với các nước xung quanh, nhất là Thái Lan.

Giáo sư Xuân chỉ ra, nông dân tuy tham gia vào HTX để lập thành những vùng sản xuất lớn, có sản phẩm và nguyên liệu đồng nhất cung cấp cho các doanh nghiệp chế biến. Nhưng để các HTX cùng nhau sản xuất tốt lại rất ít khi 70% nông dân vẫn thích làm ăn riêng lẻ, đất đai manh mún.

Vấn đề GS.TS Võ Tòng Xuân đặt ra cho các tỉnh vùng ĐBSCL là tính toán lại sản phẩm hàng hóa nào được xem là nổi bật, đại diện cho địa phương để “đánh mạnh” không chỉ ở thị trường trong nước mà cả nước ngoài để nâng tầm nông, thủy sản Việt Nam.

Tiếp nối câu chuyện của GS.TS Võ Tòng Xuân, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan cầm trên tay 2 quyển sách vừa đọc “Nghĩ ngược lại, làm khác đi” và “Bán nông, bán X” để mở ra câu chuyện về nông thủy sản Việt Nam. Các chủ thể trong chuỗi liên kết nông, thủy sản có lẽ nên nghĩ ngược lại và làm khác đi, chuyển từ tư duy chính thức sang tư duy phi chính thức.

“Đường cũ đi hoài giờ phải tìm đường mới mà đi. Ông bà mình có một câu "đầu có xuôi thì đuôi mới lọt". Câu chuyện giải cứu 1kg xoài bằng 1kg trà đá; bưởi Bến Tre mới xuất khẩu được giá trên 100.000 đồng/kg, đùng một cái còn mấy chục ngàn đồng/kg”, Bộ trưởng bày tỏ.

Bộ trưởng cũng đặt ra vấn đề, khi tỉnh Sóc Trăng mời gọi doanh nghiệp vào đầu tư xây dựng nhà máy chế biến, nhưng thực tế doanh nghiệp sẽ không về nếu tỉnh không trả lời được câu hỏi mua nguyên liệu ở đâu? Nông dân có giữ chữ tín không? Và tỉnh có cam kết nông dân đảm bảo sản xuất theo hợp đồng bao tiêu. Cần phải trả lời được các câu hỏi này mới có thể nghĩ đến vấn đề nâng tầm nông, thủy sản Việt Nam.

Theo Bộ trưởng, khi nói về vấn đề nâng tầm nông, thủy sản Việt Nam, cần phải nghĩ đến nền nông nghiệp đa phần nhỏ lẻ, manh mún, tự phát và không phải lúc nào việc liên kết với nông dân cũng suôn sẻ. Mỗi chủ thể cần thoát khỏi tư duy thuận mua vừa bán, mua đứt bán đoạn để hình thành niềm tin cho nông dân, phát huy vai trò dẫn dắt để hình thành hệ sinh thái xung quanh doanh nghiệp với nông dân.

Để hỗ trợ vấn đề vốn trong lĩnh vực nông nghiệp, ông Nguyễn Thanh Xuân, Phó Trưởng Văn phòng đại diện Agribank khu vực Tây Nam bộ cho biết, tính đến tháng 4/2023, tổng dư nợ cho vay lĩnh vực nông nghiệp và thủy sản đạt gần 89.000 tỷ đồng.

Căn cứ chỉ đạo của Chính phủ về quy hoạch chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản và chỉ đạo của các bộ ngành có liên quan và yêu cầu chuyển dịch cơ cấu kinh tế tại địa phương, Agribank tiếp tục triển khai chính sách tín dụng nông nghiệp, nông thôn, các mô hình cho vay khép kín liên kết "4 nhà": Ngân hàng - nhà nông - nhà doanh nghiệp - nhà khoa học. Đặc biệt ưu tiên hỗ trợ các dự án nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, phát triển cơ giới hóa nông nghiệp và công nghiệp chế biến nông sản, nông nghiệp hữu cơ, tuần hoàn, sinh thái.