Thế nhưng thật bất ngờ, nó không có bố. Mẹ nó chị Vũ Thị Huyền, góa chồng. Mặc dù đã hết tang chồng hai năm, xong chuyện chửa đẻ của chị cũng gây phiền phức.
Chồng chị, anh Tạ Tuấn Xúy, một tay thợ xây có hạng ở làng. Năm năm trước, anh chị cưới nhau, nhà đông anh em nên cưới nhau xong anh về ở nhà vợ. Bố mẹ vợ không còn nên vợ chồng sẵn nong sẵn né cứ thế làm ăn. Có tiền anh mua ngay chiếc xe máy Novo sáng choang, điều mơ ước của không ít trai làng. Có xe mới, xe đẹp lại là hàng độc nhất vô nhị ở làng nên Xúy hãnh diện lắm.
Anh ta chạy như bay khiến không ít người nghe tiếng vèo vèo... rợn cả tóc gáy. Thế rồi trưa hôm ấy sau tiệc rượu mừng nhà mới của chủ, Xúy say mềm, anh em trong tổ khuyên can không nên đi xe máy, nhưng xúy cười khinh:
- Tay lái lụa mà sợ gì, hãy chống mắt lên mà nhìn. Và người ta phải cụp mắt khi nhìn chiếc xe bẹp rí trong gầm ô tô và Xúy, phải dùng kích mới lôi ra được.
Tiền lo ma chay cho chồng đơn vị gây tai nạn lo hết, còn tiền bồi thường xe và người, Huyền trả cho gia đình chồng không lấy một xu. Ấy thế mà nào có yên, cái nhà chị đang ở là của bố mẹ, em chồng bắt chị phải chia đôi tài sản này. Chị không chịu và họ kiện ra tòa. Chị thắng kiện và mất luôn tình cảm với anh em nhà chồng.
Chuyện nhà chồng chưa xong thì đến chuyện ... họ Tạ. Nhiều gia đình lồng lộn như xéo phải lửa. Các chị dâu trẻ của nhà họ Tạ thì tra khảo chồng:
- Các ông không ngủ với mẹ nó thì làm sao nó lại mang họ Tạ?
Rồi họ thay phiên nhau đến nhà trẻ chỉ để nhìn ngắm xem thằng Phao giống ai? Họ nhìn, họ ngắm mãi nhưng chỉ thấy nó giống mẹ nó. Từ khuôn mặt, cái mũi đến con mắt nhỏ bé thơ ngây của nó như mang khuôn đúc của Huyền. Không phát hiện được gì nhưng con mắt cảnh giác chồng không ngừng nghỉ. Trong khi anh Triều, cha ruột của Phao, thì chẳng có điều tiếng gì. Vậy chuyện này như thế nào?
Chẳng là cưới nhau được vài tháng mà tuần nào sáu sào ruộng lúa của nhà Huyền cũng phải tát nước. Mà nào chỉ có tát là xong đâu, phải dậy thật sớm để "tranh nong" không người khác tát mất thì làm gì có nong mà tát. Vì thế khi còn sống, Xúy đã mua được chiếc máy cole về bơm nước. Mới bơm được vài ba lần thì Xúy bị tai nạn, máy để góc nhà từ đó.
Vụ chiêm năm trước lại phải tranh nong, Huyền lôi máy bơm ra nhưng làm cách nào nó cũng không nổ. Nghĩ mãi, Huyền nhớ anh Triều là lính lái xe, vừa về nghỉ nên đến nhờ anh sửa giúp. Và quả đúng như vậy, máy qua tay anh vài động tác đã nổ ròn tan. Có máy, Huyền bơm nước tưới hết lượt ruộng. Lần sau, lần sau nữa máy vẫn chạy tốt. Nhưng lần này, sau khi chạy được non sào ruộng, máy tắt khự. Giật, kéo mãi cũng không nổ, tức mình, Huyền bỏ đó đi làm cỏ, lúc quay lại giật, máy nổ ngay nhưng chỉ được một lúc lại chết. Không khắc phục được, Huyền mang máy về.
Hôm anh Triều đến, nghe Huyền nói lại, anh biết phao xăng hỏng, nên chạy sang hàng điện máy cũ ở chợ Sắt tìm mua nhưng không có. Anh loay hoay khoét đục, cải tiến rồi gia công phao xăng bằng gỗ thông và làm liền hai cái để thay đổi. Máy chạy tốt nhưng phao không thể ngâm trong xăng như trước được nên hướng dẫn cho Huyền cách tháo, lắp để chủ động xử lý khi phao chìm vì ngấm xăng...
Nghe thì dễ nhưng làm thì thật khó, Huyền quên béng hết nên lại phải cầu cứu anh. Buổi sáng, thôn xóm vắng lặng, vợ Triều ra đồng sớm nên anh sang tận nhà vừa tháo lắp máy vừa hướng dẫn lại cho Huyền nhưng Huyền chỉ cười. Anh hỏi, Huyền cứ ray ray chiếc phao xăng lên ngực, mặt đỏ gay như người uống rượu:
- Anh... anh...
Biết Huyền đang cần mình, anh tặc lưỡi... Sau phút giây ngất ngây hạnh phúc, Huyền ôm chặt lấy Triều cười rất vui:
- Có con em sẽ đặt tên con là Phao. Vì tại nó mà...Huyền có mang.
Khi Huyền sinh con trai, đi làm giấy khai sinh cho con, chị lấy hai từ Như Phao đặt tên con. Anh cán bộ tư pháp đùa vui:
- Chắc bố cháu không nhòm ngó gì đến mẹ con chị nên đặt tên con ngược lại như thế phải không?
- Không phải, với tôi tạ tấn, phao bè, chìm nổi chẳng là gì hết. Là phụ nữ, tôi có quyền sinh đẻ, quyền làm mẹ. Tôi đẻ, tôi nuôi, tôi hoàn toàn lo được cho con mình.
Chị cười vẻ thách thức:
- Bố cháu không đến mức như anh nghĩ đâu. Tôi có cảm tình với phao và cũng bởi tại nó nên tôi đặt tên con làm kỉ niệm, như thế được chưa anh?
Như Phao...Như Phao, người cán bộ tư pháp lẩm nhẩm nhắc lại rồi phá lên cười:
- Phụ nữ bây giờ mạnh mẽ thật.
Và rồi chẳng biết tin đồn đại thế nào và người ta hiểu chuyện đó ra sao mà tự nhiên gắn cái từ Tạ Như Phao trái ngược nhau cho con chị.
