Trạm xá nhà quê& bệnh nhân chờ chết

Hiu hắt trạm xá xã

>> Teo tóp những bữa ăn
>> Nông thôn, phía bên kia bờ sông lở

Bị tiền đình lại phán... có bầu

Cũng có đủ bác sĩ, y sĩ, y tá đấy nhưng chuyên môn kém. Dân không đến trạm y tế xã khám vì năng lực không có, vì cán bộ có người còn rượu chè. Ở xã đã thế, đội ngũ y tế thôn bản lại càng nản hơn. Thực tế y tế thôn bản toàn nông dân. Họ làm mỗi nhiệm vụ “mõ” đi thông báo tiêm chủng chứ không có tí gì hiệu quả.

Tôi đến Trạm xá Tiên Lương, phòng đông y trống trơn, vườn thuốc nam cỏ mọc hoang tàn. Cả cái trạm đường bệ, đầy đủ đội ngũ là thế mà chỉ có một người dân đến xin tiêm vắc - xin phòng dại. Bà ta cứ vừa lấy tay tháo chiếc bông băng đẫm máu vừa kể lể một cách không được thật người cho lắm. Anh Hùng, Phó chủ tịch xã bảo nhỏ với tôi, người dân ở đây hễ có bệnh đa số lại về huyện, tỉnh, thậm chí xuống thẳng Trung ương. Bệnh trọng càng không dám khám ở xã.

Vì sao? Chính anh Hùng đã có một bài học nhớ đời. Lần đó anh Phó chủ tịch xã chở một người nhà đi khám bệnh ở trạm xá xã. Bà này người vốn phốp pháp, bị tiền đình nên thấy chóng mặt, buồn nôn kéo dài. Cán bộ y tế xã uống rượu ngà ngà, mặt đỏ bừng bừng như cổ gà chọi ngồi gà gật ở cơ quan. Thấy bệnh nhân đến lại biết người nhà “sếp” cũng cố dướng đôi mắt đang trĩu nặng bởi cồn, bởi mực nướng, lăng xăng khám, rồi giục lia lịa: “Anh chở ngay lên tuyến trên gấp. Bà này chửa mà bị nôn thế thì nguy hiểm cho em bé lắm. Nhanh lên kẻo không kịp”. Anh Hùng cố ghìm nhưng vẫn phì cười. “Bà chửa” đó cả năm sau cũng không hề có biểu hiện lâm bồn, chuyển dạ.

Ở tuyến xã trên toàn quốc, các trạm y tế hiện nay chỉ thực hiện chức năng tiêm phòng vắc - xin, chữa các bệnh thông thường: nhức đầu, sổ mũi, đỡ đẻ... Trang bị ở trạm rất sơ sài. Ngoài các bộ khám sản, phụ khoa, đỡ đẻ, răng - hàm - mặt, tai - mũi - họng, mắt, cùng giường, tủ, bàn tiêm và một vài dụng cụ thô sơ như ống nghe, đo huyết áp chứ không hề có máy siêu âm, không có phòng điều trị. Hơn nữa, nhiều trạm y tế tiếng đã đạt chuẩn nhưng chất lượng kém bởi đội ngũ cán bộ toàn dạng “hàng ký gửi” của các vị lãnh đạo cấp huyện, xã, học hành lỗ mỗ. Do đó, hiện nay chỉ người dân ở những xã vùng cao, vùng sâu sản phụ mới tới trạm xá còn lại đều tới bệnh viện chứ chưa nói đến những bệnh trọng khác.

Y tế xã là tuyến đầu trong phát hiện bệnh cho người dân nông dân mà bị què cụt như thế, chẳng trách tình trạng quá tải ở các bệnh viện tuyến trên ngày càng nặng thêm. Hệ lụy của nó là nhiều bệnh nhân chỉ được nhập viện khi cái chết đã cận kề.

Anh Nguyễn Quang Đại, một nông dân ở làng Hợp Lễ (xã Long Xuyên, Bình Giang, Hải Dương) có đứa em bị dính ruột, phải mổ cấp cứu ở bệnh viện tỉnh bởi chậm một hai tiếng là hoại tử ruột, không sống nổi. Lên đến tỉnh, anh mới ngã người ra khi người ta bảo là vượt cấp, đáng nhẽ phải ở tuyến xã, tuyến huyện cơ, giá vượt cấp cũng đắt hơn hai lần đúng cấp. “Khi bệnh nặng, gần ở đâu thì đưa vào đấy cấp cứu chứ chẳng nhẽ lại chờ đúng tuyến có ngỏm củ tỏi lâu rồi”, anh Đại than. Ngay như bản thân anh Đại có 6 sào ruộng, vợ vẫn phải đi làm ngói, chồng đi xây mới đủ ăn. Sịt soạt, sốt nổi đến gai ốc trên giàn giáo vẫn không dám ngơi tay bay, tay vữa bởi ráo mồ hôi là hết tiền ngay.

Con anh Nguyễn Văn Hợp xóm 4 Ngô Xá (Cẩm Khê, Phú Thọ), 11 tuổi đi chăn bò, bị tai biến xuất huyết não. Người nhà vội mang cháu đến tuyến y tế cơ sở cấp cứu, nhân viên thấy cháu sùi bọt mép phán đoán là ngộ độc thực phẩm liền đem sục rửa độc. Đến khi biết phán đoán sai, tình trạng bệnh nhân mỗi lúc một nặng, người nhà khăng khăng yêu cầu chuyển tuyến, trình cả sổ hộ nghèo nhưng vẫn bị kỳ kèo đòi 700.000 đồng mới cho xe lên tuyến cao hơn. Cháu bé một đi không thể trở lại cuộc đời được nữa.

Chịu đớn đau mà chết

Khi tôi viết loạt phóng sự về làng ung thư ở Thạch Sơn, Phú Thọ dăm bảy năm trước, dư luận đã hết sức lạ. Giờ, "làng ung thư" đã lan rộng, vươn cánh tay chết chóc trên toàn quốc, thành chuyện của mọi làng dù nó có hẻo lánh, xa các khu công nghiệp, nhà máy đến đâu đi chăng nữa. Mười đám ma mà chúng ta tham dự, nhẩm tính trong đầu cũng ba bốn đám ung thư. Phổ biến nhất là ung thư liên quan đến hệ hô hấp và hệ tiêu hóa như ung thư phổi, ung thư vòm họng, ung thư dạ dày, ung thư thực quản…

Anh Hoàng Bá Thiện, anh họ ông Phó chủ tịch xã Tiên Lương Nguyễn Tấn Phúc mới chết vì ung thư. Anh Thiện bị ung thư gan nhưng không phát hiện triệu chứng kịp thời ở tuyến y tế cơ sở đến khi bụng trướng, không ăn nổi mới khám ở bệnh viện trên rồi bị trả về. Nhà anh Thiện ba bề gạch không trát, một bề vách đất, cửa liếp đóng cũng như không, lụp xụp như một cái chuồng trâu. Gia cảnh anh nghèo đến nỗi không có tiền mua moóc phin nên phải vật lộn với cơn đau nát gan, mục ruột hàng giờ, hàng ngày, hàng tháng. Thời gian đầu anh còn kêu la dữ dội, sau sức lực cạn kiệt dần như một cái bình vỡ đáy, anh đi.

Tôi đến thăm ông Hà Văn Thực ở khu 10. Ông Thực phát hiện ung thư được trên 2 tháng khi những biểu hiệu sốt liên miên, sờ gan đã to, bụng đã phình. Ông Thực nằm bệt nửa tháng nay, không ăn được chỉ uống chút nước cháo cầm hơi, người trơ xương, da vàng bủng, mắt chỉ là hai cái hố sâu hoắm. Ông chấp nhận cái chết đang đến với mình trong đau đớn đến khôn cùng nhưng gia cảnh nghèo, không mua thuốc cũng chẳng tiêm mooc phin (mỗi ống giá khoảng 20.000đ) vì sợ vay mượn khổ con, khổ cháu. Uống vài thứ lá leo hái trên đồi nhà, cũng như nhiều bệnh nhân ung thư ở nông thôn, ông chờ dân làng kéo nhau đi chôn là xong.

Giở sổ theo dõi tình hình ung thư ở Tiên Lương, một xã thuần nông, cách xa các khu công nghiệp, tôi giật mìn năm 2010 có 13 ca ung thư chết, 6 tháng đầu năm 5 ca chết không kể một số đang nằm nhà chờ chết như ông Thực. Không chỉ ung thư, căn bệnh AIDS cũng đang thò vòi, sục sạo vào Tiên Lương. Xã có 34 người mắc, chết gần hết, giờ còn 13 người. Trước đây thanh niên làng đi khai thác mỏ than thổ phỉ ở Quảng Ninh, chủ mỏ khuyến khích quân chích ma túy để tăng công suất nên tha bệnh về làng. Một thanh niên trong cơn vật vã trước khi chết vì AIDS đã nói với ông Phúc rằng: “Cháu nói thật với chú, nếu cháu chết thì cũng vài chục thằng ở xã này chết bởi một xi - lanh vài chục người chung”.