Xâm nhập mặn rình rập nông nghiệp Đất Cảng

Xâm nhập mặn rình rập

Nước mặn đang có xu hướng xâm nhập sâu vào các triền đê sông tại Hải Phòng như: sông Văn Úc, sông Lạch Tray, sông Cấm… Những nơi bị xâm nhập mặn diễn ra nhiều nhất và đe dọa trực tiếp nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, dân sinh là hệ thống thủy lợi Đa Độ, hệ thống thủy lợi Tiên Lãng, thậm chí là cả hệ thống thủy lợi An Hải.

Tại hệ thống thống thủy lợi An Hải, xâm nhập mặn cũng đã diễn ra mạnh, khu vực triền đê hữu sông Cấm đã ghi nhận xâm nhậm mặn tới cống Bãi Mắm, còn tại triền đê tả Lạch Tray, cách đây 2 năm xâm nhập mặn đã tới khu vực cống Tỉnh Thủy mới.

Năm nay, việc xâm nhập mặn tại những vị trí này chưa diễn ra nhưng vẫn ở mức nguy cơ cao nên cần phải bố trí lực lượng để thường xuyên quan trắc để đảm bảo việc điều tiết, đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất.

Tại hệ thống thủy lợi Đa Độ, trải dài qua 5 huyện, quận (huyện An Lão, Kiến Thụy, quận Kiến An, Dương Kinh, Đồ Sơn, nếu như trước năm 2019, mặn xâm nhập sâu nhất trung bình mới đến cống Phương Hạ với nồng độ 0,2‰, trên sông Lạch Tray mặn xâm nhập sâu nhất trung bình mới đến cống Trường Sơn với nồng độ 0,1‰.

Thời điểm này, việc vận hành điều tiết nước thời gian này qua cống Trung Trang và một số cống ngang vẫn đảm bảo cấp nước và thau chua, rửa mặn, thau đảo chất lượng nước trong hệ thống luôn đảm bảo phục vụ sản xuất.

Tuy nhiên, từ vụ chiêm 2019 – 2020, mặn đã xuất hiện sớm với nồng độ mặn cao, xâm nhập sâu bao trùm lên toàn bộ hệ thống, tại cống chính đầu mối tưới Trung Trang có những thời điểm nồng độ mặn lên đến 5,1‰, cùng với lượng mưa ít, mực nước thượng nguồn thấp, ảnh hưởng rất lớn đến việc lấy và trữ nước vào hệ thống.

Hệ lụy kéo theo trong thời gian đó (tháng 11,12/2019, tháng 1/2020) là việc lấy nước vào hệ thống được thực hiện qua cống đầu mối Trung Trang, cống hút Bát Trang, Quang Hưng, cống Hoa Đại, cống Cau là rất hạn chế, chỉ đạt 30% theo kế hoạch.

Thậm chí, mỗi con triều những năm trước kia lấy được từ 7h-8h, nhưng nay chỉ lấy được trung bình từ 1h-2h, công tác thau chua, rửa mặn, thau đảo làm sạch nguồn nước trong hệ thống là không thực hiện được do không có đủ nguồn nước đầu vào, làm ảnh hưởng đến chất lượng, trữ lượng nguồn nước trong hệ thống, rất khó khăn cho công tác phục vụ sản xuất.

Ông Đỗ Văn Trãi, Chủ tịch Công ty thủy lợi Đa Độ cho biết, ảnh hưởng của biển đổi khí hậu, tình trạng xâm nhập mặn tại hệ thống thủy lợi Đa Độ ngày càng nặng, đặc biệt từ năm 2019 đến nay. Có những thời điểm, xâm nhập mặn đã phủ kín toàn bộ hệ thống thủy lợi, có thời điểm cao nhất là 3,7 ‰ là làm cho khả năng lấy nước gặp nhiều khó khăn, có lúc chỉ bằng 1/3 so với kế hoạch.

“Công ty đã tập trung mọi nguồn lực, giải pháp về chống xâm nhập mặn, tăng cường điều tiết nguồn nước, tăng cường lấy nước tại cống Trung Trang khi điều kiện cho phép để lấy nguồn nước vào thau đảo nguồn nước trong hệ thống. Dùng các biện pháp công trình để ngăn chặn thấp nhất tình trạng xâm nhập mặn vào hệ thống để bảo vệ mùa màng, bảo vệ nguồn nước. Trong tương lai cơ quan chức năng cần đầu tư nghiên cứu và có giải pháp hữu hiệu hơn để chống xâm nhập mặn”, ông Trãi khẳng định.

Chủ động ứng phó

Việc xâm nhập mặn tăng có nhiều yếu tố tác động, trong đó đáng lưu ý là ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, nước biển dâng, nước mặn xâm nhập sâu vào hai triển đê sông Văn Úc, Lạch Tray bao trùm lên toàn bộ hệ thống.

Mặt khác, do lượng mưa ít, dòng chảy thượng nguồn suy giảm, mực nước thấp, trong khi hệ thống phụ thuộc dòng chảy từ thượng nguồn, trong khi đó dòng chảy này lại suy giảm theo thời gian do lượng mưa trong lưu vực và mực nước biển dâng, giai đoạn thủy triều sẽ tăng lên làm gia tăng dòng chảy ngược.

Thêm vào đó, sự tương tác 2 dòng chảy này dẫn đến thay đổi mô hình dòng chảy, thay đổi mực nước và độ mặn trên hai triền sông Văn Úc, Lạch Tray ảnh hưởng trực tiếp đến việc vận hành điều tiết nguồn nước hệ thống.

Khảo sát cho thấy, dòng chảy ngược sẽ xảy ra sớm hơn khi mực nước dọc theo sông Văn Úc và Lạch Tray giảm, độ mặn tăng nhanh khi dòng chảy ngược bắt đầu. Do đó, độ mặn cũng sẽ cao hơn khi mực nước dọc theo các con sông này giảm theo dòng chảy thượng nguồn giảm.

Theo số liệu quan trắc, theo dõi về tình hình xâm nhập mặn và các yếu tố ảnh hưởng nêu trên, nước mặn ngày càng xâm nhập sâu về cả thời gian và nồng độ, ảnh hưởng trực tiếp đến việc điều tiết nước của các hệ thống thủy lợi.

Để giảm thiểu tác động tiêu cực của hạn hán, xâm nhập mặn, các Công ty Khai thác công trình thủy lợi cần tăng cường bố trí nhân công thường trực tại các cống đầu mối, tổ chức đo độ mặn thường xuyên, tranh thủ thời gian tối đa khi mực nước đủ cao trình và độ mặn trong giới hạn cho phép (dưới 0,5‰) để lấy nước tích trữ vào hệ thống và tạo dòng chảy trong các tuyến kênh trục chính lợi làm giảm nguy cơ ô nhiễm và tăng khả năng tự làm sạch nguồn nước trong hệ thống thủy lợi.

Mặt khác, cần thực hiện việc nạo vét, khơi thông dòng chảy và tăng dung tích trữ nước của các tuyến kênh thuộc hệ thống thủy lợi; sửa chữa, bảo dưỡng các trạm bơm tưới cũng như xây dựng phương án bố trí các điểm bơm dã chiến, sẵn sàng thực hiện việc bơm nước chống hạn khi cần thiết.