2 
Sơ chế, đóng gói xoài tập trung tại HTX Nông nghiệp an toàn Chiềng Hặc. Ảnh: Hải Tiến.
Đi nhờ được xe thương lái mua xoài Sơn La, chúng tôi đã đến HTX Nông nghiệp an toàn Chiềng Hặc (huyện Yên Châu, Sơn La) ngay khi mặt trời vừa ló rạng. Vốn rất hiếu khách, Giám đốc HTX, anh Hà Văn Sơn cũng đón chờ ở đây từ khá sớm. Sau một hồi vồn vã tay bắt mặt mừng, anh Sơn phấn khởi cho hay, từ đầu vụ tới nay, HTX đã xuất được hơn 400 tấn xoài tượng da xanh sang Trung Quốc, giá bán tại vườn 10.000 đồng/kg, cao hơn cùng kỳ năm trước 2.000 đồng/kg.
Kế hoạch từ nay đến cuối vụ, HTX sẽ xuất khẩu 200 tấn xoài nữa. Cùng với đó, HTX có khoảng 600 tấn xoài nữa đang tiếp tục thu hái đưa đi tiêu thụ ở các tỉnh thành miền Bắc. Hiện nay, HTX có 14,5ha xoài, với sản lượng gần 250 tấn quả, ngoài ra HTX còn sản xuất theo hình thức liên doanh và đều canh tác theo hướng hữu cơ, đảm bảo an toàn thực phẩm.
Theo anh Sơn, để trồng xoài xuất khẩu, HTX luôn phải canh tác theo hướng hữu cơ, không dùng giống biến đổi gien, không sử dụng hoá chất trừ cỏ, chăm bón chủ yếu bằng phân hữu cơ hoai mục và cắt tỉa kịp thời, tránh hao phí dinh dưỡng của cây. HTX phòng trừ sâu bệnh bằng các loại thuốc BVTV sinh học, kết hợp với bao trái kịp thời vào giai đoạn cây dừng rụng quả sinh lý...
Bao gói, đóng thùng xoài xuất khẩu. Ảnh: Hải Tiến.
Để trồng xoài theo hướng hữu hữu cơ, các diện tích trồng xoài được cơ quan chuyên môn lấy mẫu đất, mẫu nước phân tích, đạt các chỉ tiêu quy định mới tiến hành các bước thâm canh. Đồng thời, trước khi quả chín sinh lý, còn phải thu hái mẫu mang đi thẩm định, không có dư lượng thuốc BVTV, chất kích thích sinh trưởng, phân bón hoá học hoặc các hoá chất độc hại khác mới tiến hành thu hoạch, sơ chế, dán tem truy xuất nguồn gốc, bao gói và xuất đi tiêu thụ.
Chị Hoàng Thị Thảo (thành viên HTX) có 2,5ha xoài hiện đã xuất khẩu được 20 tấn quả, thu về 200 triệu đồng. Chị Thảo còn bán được 5 tấn quả xoài cho thương lái Hưng Yên, giá ngang bằng xuất khẩu (10.000 đồng/kg). Nếu xoài vẫn vững giá đến hết vụ, năm 2023 này, chị Thảo sẽ thu về hơn 400 triệu đồng từ cây xoài.
Quả xoài GL4 còn thường được gọi là xoài tượng da xanh. Ảnh: Hải Tiến.
Chị thảo cho biết, phần lớn các hộ dân ở đây đều trồng giống xoài GL4 do Viện Nghiên cứu Rau quả chọn tạo. Nhờ giống tốt, hợp thời tiết và thổ những ở huyện Yên Châu nên xoài GL4 trồng ở đây cho quả rất to, trọng lượng trung bình đạt tới 0,6 - 1kg/quả, nhiều trái nặng tới 1,5 - 1,7kg nên bà con địa phương thường ví giống xoài này cho trái lớn như "con voi", hay được gọi tắt là xoài tượng.
Ông Hoàng Đức Hạnh (thành viên sáng lập HTX) kể: Xã Chiềng Hặc thuộc vùng lòng chảo của huyện Yên Châu, đồi núi tương đối thấp, có suối nước chảy quanh năm, thuận tiện cho sản xuất nông nghiệp. Do trước đây chỉ trồng ngô và đỗ, lạc, thu nhập vừa thấp vừa bấp bênh, gặp phải năm mưa to, bão lớn, các cây này đều bị đổ ngã hoặc lũ cuốn trôi, coi như mất trắng nên đời sống nhân dân gặp rất nhiều khó khăn.
Từ ngày chuyển đổi sang trồng cây xoài, thu nhập của người dân tăng gấp 2 - 3 lần canh tác ngô và các cây màu khác. Đặc biệt, không còn phải lo trắng tay sau mỗi mùa mưa bão. Nhờ vậy, đời sống của bà con địa phương từng bước được cải thiện, nhiều người đã có bát ăn bát để, tăng cường đầu tư thâm canh cây xoài theo hướng thân thiện với môi trường.
Mọi trái xoài trên cây đều được bao quả để giảm phun thuốc bảo vệ thực vật. Ảnh: Hải Tiến.
Qua tìm hiểu, thời tiết, khí hậu ở Yên Châu có 2 mùa mưa và khô rõ nét. Mùa mưa bắt đầu từ tháng 5 - 10, mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau. Trong đó, mùa mưa có nền nhiệt độ cao, biên độ nhiệt ngày đêm khá lớn, mùa khô có rét đậm kéo dài. Đây chính là những điều kiện vô cùng thuận lợi cho cây xoài sai hoa, nhiều quả mà không cần tác động thêm các biện pháp kỹ thuật kích phân hoá mầm hoa, hoặc tăng khả năng đậu quả.
Cũng do cây xoài ra hoa, đậu quả trong mùa khô, độ ẩm không khí thấp, sâu bệnh phát sinh ít nên hoa và trái ít bị hại. Khi trái xoài bước vào thời kỳ tăng trọng, nhu cầu về nước tăng cao, cũng vừa lúc chuyển sang mùa mưa, giúp trái lớn nhanh, chất lượng và trọng lượng quả đạt cao.
Ông Quàng Văn Sơn ở bản Văng Lùng (xã Chiềng Hặc) bảo, nói như trên không có nghĩa bà con trong HTX dựa hẳn vào "thiên thời, địa lợi". Ngược lại, bà con rất tích cực đầu tư chăm sóc, không ngừng áp dụng các tiến bộ kỹ thuật, quy trình canh tác mới vào sản xuất.
Vài ví dụ nổi bật như, các hộ trong HTX đều áp dụng công nghệ Israel tưới nước tự động cho vườn xoài. Chăm bón cũng kén, chỉ mua phân hữu cơ nhập khẩu từ Mỹ, Israel hoặc Thổ Nhĩ Kỳ. Phòng trừ sâu bệnh hại chính trên cây (thán thư, phấn trắng và bọ trĩ) đều sử dụng các thuốc vi sinh, thảo mộc đắt tiền, đặc hiệu cho từng đối tượng sinh vật gây hại...
Nhờ vậy, cây xoài trồng ở HTX chỉ trồng 4 năm đã cho năng suất 12 - 15 tấn quả/ha, từ năm thứ 6 trở đi cho năng suất lên tới 20 - 22 tấn/ha. Quả xoài hạt nhỏ, thịt dày, ít xơ, thơm ngon, ngọt hơn hẳn cùng loại xoài này trồng ở địa phương khác ở miền Bắc.
