Dự án khai thác, chế biến khoáng sản đa kim núi Pháo (Nuiphaovica) được cấp phép từ năm 2004 đã qua hơn 5 năm vẫn chưa đi vào hoạt động. Làm việc với tỉnh Thái Nguyên mới đây, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã yêu cầu UBND tỉnh đình chỉ dự án, thu hồi Giấy phép đầu tư. Vậy vì sao một đại dự án khoáng sản lại "giữa đường đứt gánh" như vậy?
LD khai khoáng to nhất nước thành... ảo vọng
Cam kết hợp đồng cung cấp tài chính và khu vực thương mại mỏ đa kim núi Pháo
Những kỳ vọng lớn lao của tỉnh Thái Nguyên về hiệu quả của dự án có vốn đầu tư nước ngoài lớn nhất Việt Nam trong lĩnh vực khai khoáng đang dần trở thành ảo vọng. 
Từ năm 1996, Cty Tiberon Minerals (Canada) được cấp phép tiến hành thăm dò khoáng sản một số khu vực tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. Đến năm 2004, Bộ KH- ĐT đã cấp phép đầu tư dự án khai thác và chế biến quặng đa kim Núi Pháo cho Cty liên doanh khai thác và chế biến khoáng sản núi Pháo (Nuiphaovica) với 3 thành viên sáng lập gồm Tiberon và 2 đối tác Việt Nam là Cty CP XNK Thái Nguyên (Batimex) và Cty CP XNK- Đầu tư Thái Nguyên (Intracorp). Với tổng vốn đầu tư lên đến 147 triệu USD, Nuiphaovica trở thành liên doanh có vốn đầu tư nước ngoài lớn nhất Việt Nam trong lĩnh vực khai khoáng. Vốn điều lệ do Tiberon nắm giữ 70%, Batimex 15% và Intracorp 15%.
Theo đánh giá thăm dò, mỏ đa kim Núi Pháo là mỏ quặng lộ thiên có trữ lượng lớn thứ 2 thế giới (sau một mỏ tại Trung Quốc) với trên 83 triệu tấn quặng vonfram (đa kim cấp Bvà C). Với trữ lượng như vậy, Nuiphaovica dự kiến khi “chạy” dự án, mỗi năm sẽ khai thác 3,5 triệu tấn quặng vonfram, fluorit, bismuth, đồng và vàng. 80% sản phẩm sẽ được xuất khẩu. Với những số liệu trong mơ như vậy ai không kỳ vọng ở dự án hoạ là đầu óc có vấn đề.
Trên thực tế, dự án Núi Pháo được xác định là công trình kinh tế trọng điểm, có ý nghĩa quan trọng đối với sự nghiệp phát triển KTXH của tỉnh Thái Nguyên. Có gần 3.000 hộ dân với 790ha đất nằm trong vùng ảnh hưởng, 4km quốc lộ, 5km đường sắt phải di dời. Nuiphaovica cam kết nhanh chóng triển khai dự án, bảo đảm kế hoạch XK sản phẩm đầu tiên vào cuối năm 2006.
Hy vọng bao nhiêu càng thất vọng bấy nhiêu khi 5 năm qua những cam kết về tiến độ triển khai dự án Nuiphaovica chỉ là lời hứa xuông, liên tục bị phá vỡ và “nuốt trôi”. Tháng 10/2008, việc chi trả bồi thường, GPMB đã dừng lại. Chương trình phục hồi kinh tế, đào tạo nghề bỏ dở nửa chừng đã bị người dân tố cáo là lừa đảo. Tư tưởng bất ổn, hoang mang của nhân dân ngày càng lớn. Trong khi đó, chính quyền vùng dự án loay hoay để tháo gỡ và giải thích.
Ngày 28/8/2009, Văn phòng Chính phủ đã ra thông báo số 270/TB - VPCP thông báo ý kiến kết luận của Thủ tướng Chính phủ về việc Cty liên doanh khai thác, chế biến khoáng sản Núi Pháo với nội dung chính như sau: + Bộ TN- MT khẩn trương tiến hành, kiểm tra rà soát tình hình tuân thủ các quy định của pháp luật về thăm dò, khai thác khoáng sản và về môi trường của công ty liên doanh. Nếu có vi phạm thì thu hồi giấy phép khai thác khoáng sản đã cấp. + UBND tỉnh Thái Nguyên kiểm tra việc tuân thủ các quy định của pháp luật về đầu tư, nếu có vi phạm về tiến độ theo cam kết thì quyết định thu hồi giấy chứng nhận đầu tư theo quy định của pháp luật.
Đối với nội bộ Nuiphaovica, các kế hoạch phát triển dự án đến thời điểm hiện tại đã đóng băng do không có nguồn tài chính. Liên doanh đã phải cho ½ tổng số CBCNV nghỉ việc. Với rất nhiều lý do giải thích, Nuiphaovica xin giãn tiến độ và tiếp tục trình bày kế hoạch phát triển dự án đến 2012 sẽ đi vào SX. Niềm tin đối với cam kết mới không còn giá trị bởi cuộc tranh cãi giữa chính các đối tác trong liên doanh đã bùng nổ.
Theo website của Chính phủ, ngày 22/8/2009, sau khi thị sát vùng triển khai dự án liên doanh khai thác, chế biến khoáng sản đa kim núi Pháo, nghe UBND tỉnh, chủ đầu tư báo cáo, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cho rằng: Dự án liên doanh khai thác, chế biến khoáng sản đa kim núi Pháo triển khai chậm chễ, quá thời hạn qui định đã hơn 5 năm vẫn chưa đi vào hoạt động; chuyển nhượng qua nhiều chủ đầu tư, nguồn lực tài chính thực hiện dự án yếu kém. Công tác tái định cư triển khai không đáng kể, mới thực hiện tái định cư cho 56 hộ trong số gần 3.000 gia đình bị ảnh hưởng khi dự án đi vào hoạt động, gây nhiều khó khăn, bức xúc cho đời sống nhân dân trong vùng.
Thủ tướng yêu cầu UBND tỉnh Thái Nguyên đình chỉ dự án, các cơ quan chức năng thu Giấy phép đầu tư và xử lý theo đúng các qui định của pháp luật. (Còn nữa)
