Cuộc xung đột chớp nhoáng nhưng dữ dội khoét sâu thêm mối bất hòa giữa các bên từng một thời là “anh - em” dưới mái nhà chung Liên Xô. Ảnh: BBC.
Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan gọi đây là “thỏa thuận đau thương cho cả tôi và nhân dân tôi”. Nhưng nhờ nó mà 6 tuần giao tranh đẫm máu với nước cộng hòa láng giềng Azerbaijan đã kết thúc.
Lầ này có thể coi là một đột phá, nhờ những nỗ lực hậu trường bền bỉ của Nga, kể cả việc chấp nhận đau thương sau khi một trực thăng quân sự của nước này bị Azerbaijan “bắn nhầm” khiến 2 quân nhân tử nạn.
Khu vực tranh chấp Nagorno-Karabakh được cộng đồng quốc tế công nhận thuộc lãnh thổ Azerbaijan. Tuy nhiên, từ năm 1994, sau khi Liên Xô tan rã, nó thuộc quyền kiểm soát của cộng đồng người Armenia chiếm đa số tại đây. Cũng vào năm đó, cuộc xung đột chỉ kết thúc nhờ một thỏa thuận ngừng bắn chứ không phải thỏa thuận hòa bình. Hai bên đã nhiều lần rơi vào vòn xoáy xung đột quân sự, đã nhiều lần đạt thỏa thuận ngừng bắn nhưng đều thất bại.
Cuộc xung đột lần này cũng không phải là ngoại lệ, khi từ tháng 9 đến nay không ít lần tin được đưa ra bên ngoài rằng rất gần một thỏa thuận ngừng bắn. Những mâu thuẫn nội tại dường như là cản trở lớn nhất. Điều đó được chứng thực khi thỏa thuận hòa bình vừa được công bố, dư luận Armenia đã sôi sùng sục và người biểu tình kéo về vây quanh trụ sở Quốc hội, gây hấn với Chỉ tịch Quốc hội và có tin còn xông vào đánh phá bên trong Văn phòng Thủ tướng, cướp đi đồng hồ, giấy tờ, thậm chí cả lọ nước hoa.
Theo những gì được biết chính thức, thỏa thuận hòa bình có hiệu lực từ 1h00 ngày 10/11 theo giờ địa phương. Thỏa thuận này cho phép quân đội Azerbaijan nắm giữ quyền kiểm soát tại những khu vực họ tấn chiếm được trong cuộc xung đột vừa qua. Armenia thì đồng ý rút quân khỏi một số điểm giao tranh trong thời gian vài tuần tới đây.
Nga là bên trung gian cho thỏa thuận lần này. Tổng thống Vladimir Putin xác nhận lực lượng gìn giữ hòa bình Nga sẽ được triển khai đến các đường giới tuyến tạm thời. Bộ Quốc phòng Nga bổ sung thêm là nhiều máy bay quân sự đã chở 1.960 binh sĩ đến khu vực Karabakh trong thứ Ba.
Thổ Nhĩ Kỳ, nước đồng minh của Azerbaijan cũng tham gia vào nỗ lực kiến thiết hòa bình. Dưới sự giám sát của cả Nga và Thổ Nhĩ Kỳ, Armenia và Azerbaijan sẽ trao đổi tù binh, mở lại các tuyến giao thông và hoạt động giao thương để nhanh chóng đưa khu vực trở lại trạng thái bình thường.
Tổng thống Ilham Aliyev của Azerbaijan mô tả đây là thỏa thuận có tầm “quan trọng lịch sử”.
Thủ tướng Armenia thì nói họ đồng ý với thỏa thuận dựa trên “các phân tích chuyên môn sâu” và “đây không phải là thất bại”.
Lãnh đạo vùng ly khai Nagorno-Karabakh, ông Arayik Harutyunyan thừa nhận “sau khi mất thị trấn lớn thứ hai là Shusha thì ngừng bắn là điều không thể tránh khỏi”. Ông Harutyunyan còn lo ngại nếu không ngừng bắn sớm thì cả vùng Karabakh cũng sớm thất thủ
Chưa một bên nào công bố số người thương vòng trong cuộc xung đột. Riêng chính quyền Nagorno-Karabakh ly khai nói rằng 1.200 binh sĩ của họ thiệt mạng. Phía Nga ước tính con số tổn thất các bên khoảng 5.000 người.
