Hằng năm cứ đến tháng 8 âm lịch, ai lên thị xã Thái Hòa (Nghệ An) đều có cơ hội được thưởng thức giống bưởi này.
Ông Nguyễn Văn Lai năm nay 82 tuổi lên định cư ở khối Dốc Cao, phường Quang Tiến, TX Thái Hòa từ năm 1955, nói: "Khoảng năm 1970 tôi sang nhà ông Võ Sỹ Đành, người láng giềng cùng chung bờ rào, thấy có 3 cây bưởi cho quả ăn ngon không có vị the, tôi đã chiết 2 cành về trồng, sau đó ra quả thấy ăn rất ngon thế là chiết giống nhân thành cả vườn và sau đó chiết cành nhân giống cho mấy đứa con trồng".
Ông dẫn chúng tôi ra phía sau nhà chỉ về phía 2 cây bưởi ông trồng đã trên 40 năm vẫn trĩu hoa cho quả. Vườn bưởi của ông có 15 cây ở độ tuổi khác nhau, có cây 10 tuổi, có cây 15 tuổi, năm nay vẫn trĩu hoa, năm 2013 bình quân mỗi cây bán được 1 triệu đồng tiền quả, mỗi năm thu nhập trên dưới 15 triệu đồng.
Chúng tôi lại trao đổi tiếp với ông Lai: “Ông là bạn láng giềng với ông Đành. Giống bưởi hồng này ông Đành lấy từ đâu?". Ông nói luôn lấy từ trong Trạm Thí nghiệm cây nhiệt đới. Thời gian đó ông Đành làm công nhân thời vụ chăm sóc cây trồng cho trạm”.
Chúng tôi lại tiếp tục tìm đến ông Lê Đình Định (80 tuổi), nguyên Phó Giám đốc Trạm Thí nghiệm cây nhiệt đới (nay là Trung tâm Nghiên cứu cây ăn quả và cây công nghiệp Phủ Quỳ).
Ông Định kể: "Trạm Thí nghiệm thành lập 1960. Khi đó GS Ngô Văn Hoàng đã hình thành tổ điều tra thu thập các giống cây ăn quả có múi, trong đó có các giống bưởi vườn khoảng 2.000 m2 đặt cạnh khối Dốc Cao (nay là vườn bà Điển), do bà Hoàng Phương, cán bộ kỹ thuật làm tổ trưởng điều tra thu thập và tuyển chọn.
Lúc bấy giờ ông Võ Sỹ Đành ở Dốc Cao, cạnh vườn bưởi làm hợp đồng thời vụ chăm sóc vườn cây ăn quả. Trong vườn tập đoàn có các giống bưởi, ông Đành là người chăm sóc vườn, thấy giống bưởi ăn ngọt có chất lượng đã chiết 3 cây về trồng vườn nhà, khi bưởi có quả ăn ngon thế là bà con Dốc Cao chiết cành nhân giống trồng".
Ông Trần Văn Quang, Trưởng ban Nông nghiệp phường Quang Tiến cho biết: "Khối Dốc Cao có 204 hộ thì 148 hộ trồng bưởi, nhiều hộ trồng bưởi có thu nhập cao như gia đình ông Cao Văn Năm, Đàm Văn Quyết, Trương Văn Lý... thu nhập từ 20 - 25 triệu đ/vụ".
Bà Lý nói: “Ở khối Dốc Cao này cây ăn quả có nhiều nhưng chưa có cây nào "qua mặt" được bưởi. Trung bình mỗi năm 1 cây bưởi cho thu nhập 1 triệu đồng. Đặc biệt năm 2013 tôi có một cây bưởi thâm canh cao, thu hoạch quả bán được 4 triệu đồng".
| Sau hơn 50 năm, chúng ta đã lãng quên một giống bưởi đặc sản của vùng Phủ Quỳ, do các nhà khoa học thu thập tuyển chọn. Đây là một giống bưởi quý đặc sản của vùng cần được bảo tồn và phát triển. Điều vui mừng cho bà con vùng Phủ Quỳ nói chung và TX Thái Hòa nói riêng, ngày 12/7/2012 Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) đã có QĐ công nhận giống bưởi hồng Quang Tiến. |
Còn bà Nguyễn Thị Nguyệt, khối Dốc Cao nói: "Năm 1991, do gia đình gặp khó khăn nên ông Đành đã bán toàn bộ nhà cửa, đất đai vườn tược, trong đó có 3 cây bưởi mà ông trồng cách đây 50 năm vẫn cho quả. Đây là 3 cây bưởi Tổ, được chiết nhân giống bán ra cả vùng Phủ Quỳ. Gia đình tôi trở thành chủ sở hữu 3 cây bưởi Tổ".
Khối Trung Nghĩa, phường Quang Tiến có 90 hộ thì 70 hộ trồng bưởi, trong đó có nhiều điển hình trồng bưởi có thu nhập cao như anh Nguyễn Đình Thủy, Nguyễn Hồng Công, Đinh Anh Tuấn, Nguyễn Văn Tuân thu nhập trên 100 triệu đ/năm.
Năm 2007, anh Thủy sang khối Dốc Cao mua giống về trồng 400 cây. Năm 2010 cây cho thu hoạch quả bói. Năm 2011 với 200 cây cho quả, bán quả thu nhập được 150 triệu đồng.
Năm 2012 thu nhập về bưởi 200 triệu đồng. Năm 2013 anh Thủy bán quả theo giá trọng lượng 1 kg 20.000 đồng, bình quân 1 quả bưởi 25.000 - 30.000 đồng, thu được 300 triệu đồng. Anh nói 1 quả bưởi bằng 2 kg gạo.
Sở dĩ bưởi hồng Quang Tiến khách hàng ưa chuộng vì múi mịn, mọng nước tép có màu hồng, ăn giòn, vị ngọt thanh, khi ăn xong không có vị đắng the như các loại bưởi khác, trọng lượng quả từ 1,2 - 1,8 kg mỗi cây tùy theo độ tuổi từ 70 - 150 quả.
Từ mô hình trồng bưởi hồng có hiệu quả cao, trên địa bàn TX Thái Hòa nói riêng, vùng Phủ Quỳ nói chung, bà con cải tạo vườn tạp, bỏ những cây không có hiệu quả để trồng bưởi hồng Quang Tiến.
Năm 2011, UBND phường Quang Tiến đã xây dựng mô hình trồng bưởi hồng Quang Tiến cho bà con khối Dốc Cao với diện tích 3 ha. UBND phường đã hỗ trợ 98 triệu đồng về giống và phân bón. Năm 2013 UBND TX Thái Hòa đã phối hợp với Hội Làm vườn TX xây dựng mô hình trồng bưởi hồng Quang Tiến tại xã Nghĩa Thuận với diện tích 2,5 ha.
