Các tình nguyện viên và nhân viên công tác cộng đồng đeo khẩu trang phân loại và đóng gói thực phẩm tại một siêu thị ở Vũ Hán hồi tháng 2/2020. Ảnh: Reuters.
Năm ngoái, khi Covid-19 lên tới đỉnh điểm tại Trung Quốc, hơn 230 triệu người dân nước này đã phải sống dưới các lệnh phong tỏa được đánh giá là nghiêm ngặt bậc nhất thế giới. Lúc bấy giờ, một trong những mối quan tâm hàng đầu của nhà chức trách cũng như người dân là khả năng tiếp cận nguồn lương thực, thực phẩm. Những thông tin về tình trạng hoảng loạn thu mua thực phẩm, giá đồ ăn tăng đột biến và lo ngại về độ tươi của thức ăn bắt đầu xuất hiện rải rác trên các trang mạng xã hội.
Tuy nhiên, thực tế là nguồn cung và giá thực phẩm ở Trung Quốc vẫn được giữ bình ổn. Vì tình trạng thiếu lương thực, thực phẩm có thể trở thành thách thức nghiêm trọng trong bối cảnh virus lây lan nhanh chóng trên phạm vi toàn thế giới nên kinh nghiệm của Trung Quốc về đảm bảo an ninh lương thực có thể là bài học quý giá cho rất nhiều quốc gia khác.
Một trong những yếu tố quan trọng giúp duy trì an ninh lương thực nằm ở sự đa dạng của những cửa hàng thực phẩm tại các thành phố Trung Quốc. Dịch bệnh đã tạo ra một cú hích bất ngờ cho những chợ thực phẩm trực tuyến do khu vực tư nhân điều hành.
Trong lúc hàng triệu người bị mắc kẹt tại nhà, không thể đi đâu, chợ thực phẩm trực tuyến đã trở thành lựa chọn hàng đầu và chúng thực sự phát huy tác dụng. Tại những thành phố nơi thương mại điện tử phát triển mạnh, việc mua thực phẩm nhanh chóng được chuyển đổi hình thức, từ trực tiếp sang trực tuyến.
Ước tính ở Vũ Hán, số lượng người dưới 25 tuổi mua thực phẩm tươi sống từ các chợ trực tuyến đã tăng vọt hơn 250% và khách hàng trên 55 tuổi tăng gần 400%. Một số chợ thực phẩm trực tuyến phổ biến nhất chứng kiến doanh số bán hàng tăng 470% so với năm 2019.
Hàng triệu đơn đặt hàng thực phẩm online được thực hiện mỗi ngày và giao đến tận cửa nhà của người dân hay các ô tủ khóa trong những khu chung cư cao tầng. Không có bất kỳ tiếp xúc nào diễn ra.
Nhưng mặt khác, các chợ thực phẩm trực tuyến Trung Quốc sẽ không thể đạt được thành công nếu không có chính sách an ninh lương thực đô thị dài hạn của chính quyền với tên gọi “chương trình giỏ rau”. Được đề xuất từ năm 1988, chương trình này yêu cầu các lãnh đạo thành phố phải chịu trách nhiệm đảm bảo nguồn cung, giá cả và độ an toàn cho những thực phẩm không phải ngũ cốc, đặc biệt là sản phẩm tươi sống và thịt.
Vũ Hán, tâm dịch của Trung Quốc, là một trong 35 thành phố lớn được chính quyền trung ương đánh giá trực tiếp hai năm một lần về hiệu quả thực hiện chương trình trên.
Các thành phố sẽ được tính điểm cao nếu có những cải tiến tốt về giao hàng trong khu dân cư hay mở rộng khả năng tiếp cận, mức độ sẵn có của những kênh bán thực phẩm như siêu thị, cửa hàng thực phẩm nhỏ và chợ tươi sống.
Việc đánh giá nghiêm ngặt giúp đảm bảo sự đa dạng về nguồn cung cũng như mạng lưới các điểm bán thực phẩm tươi sống trong từng khu dân cư. Khi đại dịch Covid-19 bùng phát, các thành phố đạt điểm cao hầu hết đều có thể thích ứng và ứng phó với tình trạng mất an ninh lương thực, thực phẩm.
Chính quyền địa phương đặt ra các mục tiêu cụ thể về tỷ lệ tự cung tự cấp của các loại thực phẩm khác nhau nhằm thể hiện cam kết của họ đối với chương trình giỏ rau.
Ví dụ như thành phố Nam Kinh, với dân số 8 triệu người, đặt mục tiêu tự cung tự cấp rau ăn lá 90% trong giai đoạn 2008 - 2012.
Những mục tiêu sản xuất lương thực địa phương này phải đi kè các kế hoạch nghiêm ngặt nhằm bảo vệ đất nông nghiệp. Các thành phố Trung Quốc thường có những thị trấn rộng lớn bên ngoài những quận nội thành trung tâm. Đất nông nghiệp ở những thị trấn này được bảo vệ cho việc thực hiện chương trình giỏ rau.
An ninh thực phẩm của Trung Quốc cũng được củng cố nhờ một hệ thống dự trữ. Chính phủ Trung Quốc từ lâu đã duy trì một hệ thống thu mua ngũ cốc và thịt lợn dư thừa với giá tối thiểu. Họ sẽ đưa lượng dự trữ trở lại thị trường trong trường hợp thiếu lương thực, thực phẩm hoặc giá cả tăng cao.
Năm 2018, tổng dự trữ ngũ cốc của Trung Quốc ước đạt 120 triệu tấn ngô, 100 triệu tấn gạo, 74 triệu tấn lúa mì và 8 triệu tấn đậu nành. Dự trữ ngũ cốc khẩn cấp đảm bảo cung cấp đủ ngũ cốc tinh chế cho các thành phố lớn trong từ 10 đến 15 ngày.
