Nghệ có tên khoa học là Curcuma Ionga, thuộc họ gừng. Nghệ là một loại cây thân thảo cao 0,6 đến 1 m.
Thân rễ thành củ hình trụ hoặc hơi dẹt, khi bẻ hoặc cắt ngang có màu vàng cam sẫm do có chứa chất màu curcumin. Lá hình trái xoan thon nhọn ở hai đầu, hai mặt đều nhẵn dài tới 45 cm, rộng tới 18 cm, lá khum hình máng rộng, đầu tròn màu xanh lục nhạt, lá non hẹp hơn, màu hơi tím nhạt.
Theo Đông y, củ nghệ vàng còn có tên gọi là Khương Hoàng, vị cay, đắng, tính bình có tác dụng hành khí, hoạt huyết, làm tan máu, tan ứ và giảm đau có tác dụng phá huyết, hành khí, thông kinh, chỉ thống (giảm đau) chủ trị bệnh trướng đầy, bế kinh, bệnh sau sinh, chấn thương, ung thũng, sưng, thông kinh nguyệt…
Theo nghiên cứu, nghệ vàng có chứa chất curcumin chống ô xy hóa, chữa được nhiều loại bệnh như viêm khớp, rối loạn tiêu hóa, chống lại các vi khuẩn sống ký sinh trong ruột, giảm hàm lượng cholesterol trong máu, lưu thông lọc máu, giải độc gan, mau lành vết thương, liền sẹo, giảm nguy cơ nhiễm trùng, hen suyễn, các bệnh ngoài da, hiệu nghiệm nhất là đau bao tử, viêm loét dạ dày chỉ cần mỗi ngày 1 chén nước nghệ tươi, cho thêm mật ong chưng cách thủy hoặc hấp cơm cho nóng, chia 2 lần uống sáng và tối, sau 5 ngày sẽ không còn thấy đau, nếu còn đau uống tiếp mấy ngày nữa sẽ khỏi, ít thấy trường hợp bệnh tái lại. Nếu thấy khó uống bạn pha một ly 200 ml sữa và 2 muỗng bột nghệ thêm một muỗng đường, quấy đều sẽ giúp bạn dễ uống hơn. Mỗi ngày uống một ly như thế, trong một thời gian dài giúp cơ thể kháng lại rất nhiều chứng bệnh thông thường đến nan y.
Phụ nữ mang thai và sau sinh nếu không dùng nghệ là một điều đáng tiếc vì nghệ có công dụng phòng ngừa ung thư vú giúp co bóp tử cung, làm sạch khí huyết ứ và đau bụng sau sinh, kháng viêm, kháng khuẩn, kháng nấm, bột nghệ trộn với mật ong, vo thành từng viên nhỏ, phơi khô cất dành và uống thường xuyên mỗi ngày 2 lần mỗi lần vài viên, hoặc nghệ tươi gọt sạch vỏ giã nhuyễn chế thêm 1 ít nước, 1 tý muối, gạn lấy nước uống hằng ngày sẽ có một làn da mềm mại trắng hồng như da em bé.
Trong mỹ phẩm làm đẹp da, củ nghệ cũng đóng vai trò quan trọng, rất an toàn không sợ hỏng da hay phản ứng phụ. Củ nghệ còn giúp quý bà quý cô làm đẹp một cách kỳ diệu, bởi trong nghệ có chất chống ôxy hóa, chống lão hóa, giảm các nếp nhăn, chậm hình thành các nếp nhăn mới, ngăn ngừa mụn làm cho da dẻ hồng hào trắng mịn; hỗn hợp bột nghệ, mật ong, sữa không đường hoặc sữa chua, vài giọt nước chanh hòa trong cái chén nhỏ cho sền sệt đắp mặt nạ và thư giản khoảng 30 phút cho hỗn hợp thấm vào da rồi rửa sạch bằng nước ấm. Đặc biệt, theo nghiên cứu gần đây, trong củ nghệ vàng có chất curcumin làm giảm mô mỡ, dùng nghệ thường xuyên sẽ ngăn ngừa béo phì ở độ tuổi trung niên. Những vết thương vừa liền da dùng củ nghệ tươi bôi vào làm liền da và vét thương mờ dần vết thẹo.
Ngoài những tác dụng có lợi cho sức khỏe, nghệ còn có tác dụng chống oxy hóa và kháng viêm trên da, nghệ có tác dụng tuyệt vời để chăm sóc da khi ta ăn thường xuyên. Nói chung các công thức làm đẹp từ củ nghệ mang lại hiệu quả rất tốt.
Trong ẩm thực củ nghệ là một gia vị không thể thiếu khi chế biến các món ăn như bò kho, nấu càri, gà xào sả ớt, ếch om nghệ, thịt heo kho nghệ, bún nghệ... Kho cá sông, cá đồng nếu không có nghệ thêm vài cọng lá nghệ thì không thể có mùi hương đặc trưng của món ngon vùng miền điạ phương, bột nghệ cũng thay thế những phẩm màu công nghiệp, tạo màu đẹp mắt khi đổ bánh xèo, bánh khoái… Các món nướng ướp màu nghệ vàng ươm làm bạn không cản được cảm giác thèm ăn…
