2 
Tại một công viên ở thủ đô Stockholm, Thụy Điển, ngày 22/03/2020, giữa giai đoạn Covid-19 đang bùng phát. Ảnh: Reuters.
Chính phủ Thụy Điển và Cơ quan Y tế Thụy Điển không còn chiến đấu vì vinh quang. Bây giờ, họ đang chiến đấu để thoát khỏi vết thương chí mạng vì danh tiếng. Ít nhất là trong nước, họ có thể làm được điều này.
Về chính thức, không ai thừa nhận rằng lộ trình ban đầu là không đúng.
Hai tuần trước, chuyên gia dịch tễ học nhà nước Thụy Điển, Anders Tegnell, đã có vai trò tối cao ở Thụy Điển. Gần như theo nghĩa đen, Thủ tướng Stefan Löfven, hiếm khi được nhìn thấy trong khi ông Tegnell tổ chức cuộc họp báo hàng ngày.
Số người chết ở Thụy Điển, Đan Mạch, Na Uy và Phần Lan vẫn chưa đi xuống. Ông Tegnell tuyên bố rằng Cơ quan Y tế Thụy Điển theo "mô hình mới nhất và đáng tin cậy nhất". Trong thời kỳ hoảng loạn, ông được ca ngợi rộng rãi như một anh hùng vì sự bình tĩnh và có vẻ khoa học. Trường học, nơi làm việc và nhà hàng vẫn mở.
Ông Tegnell tuyên bố, người già sẽ vẫn ổn nếu người Thụy Điển trẻ hơn không đến thăm cha mẹ già của họ trong nhà dưỡng lão. Không ai chịu trách nhiệm cho sức khỏe của cả quốc gia lại có thể chắc chắn đến mức những biện pháp chặt chẽ hơn là không cần thiết, trừ khi tin tưởng hoàn toàn rằng Thụy Điển thực sự đặc biệt? Nếu ông Tegnell đúng, thì mọi chuyên gia chỉ trích ông đều phải sai.
Đột nhiên sự chú ý chuyển sang những người hoài nghi. Một trong số đó là ông Bjorn Olsen, giáo sư y học truyền nhiễm tại Đại học Uppsala.
Ngay trong năm 2010, ông từng xuất bản một cuốn sách, Pandemic (Đại dịch), trong đó ông dự báo phần lớn sự phát triển của virus Corona ngày nay.
Gần đây, ông yêu cầu sự minh bạch cao hơn từ Cơ quan Y tế Thụy Điển, bao gồm cả quyền tiếp cận vào dữ liệu mà giáo sư Anders Tegnell dựa vào. Ông Olsen không nhận được gì.
Ông cũng công khai chỉ trích các cơ quan y tế - và gián tiếp là chính phủ - vì đã bỏ rơi người già. Hai ngày trước, 22 chuyên gia Thụy Điển đã nhất trí thể hiện ý kiến trong một bài báo tiếng tăm, trong đó họ cho rằng Cơ quan Y tế Thụy Điển thất bại thảm hại trong việc bảo vệ người dân.
Các chuyên gia này cũng nói chính phủ phải vào cuộc - trong khi chờ đợi bổ sung bộ dụng cụ xét nghiệm, thiết bị bảo vệ và đột phá điều trị - cũng như áp đặt các quy tắc chặt chẽ hơn.
Tuy nhiên, nhiều nhà lãnh đạo đã đầu tư uy tín cá nhân vào ủng hộ cách giải quyết khủng hoảng của giáo sư Tegnell.
Giáo sư Anders Tegnell. Ảnh: AFP.
Vì vậy, họ để những người phê bình bị hung hăng châm biếm và chỉ trích, với lí do trái với quan điểm chính thức của Thụy Điển, thậm chí dùng cả cáo buộc "chống lại nỗ lực quốc gia". Đây là vấn đề rất nhạy cảm vì cáo buộc sẽ ảnh hưởng tới vấn đề tinh thần đoàn kết vốn được đánh giá cao ở Thụy Điển.
Tuy nhiên, sự đồng thuận bị sứt mẻ có nghĩa là uy quyền tối cao của giáo sư Anders Tegnell kết thúc. Giờ đây ông ngày càng lảng tránh khi được hỏi về sự phát triển ở các quốc gia khác.
Ở hầu hết các quốc gia - bao gồm Đan Mạch, Na Uy và Phần Lan - Cơ quan Y tế Quốc gia có xu hướng phóng đại rủi ro, để nêu bật vấn đề an toàn. Chính phủ sau đó quyết định có những đánh đổi cần thiết.
Ở Thụy Điển, Cơ quan Y tế Công cộng, thật đáng kinh ngạc, đã giảm bớt các rủi ro về sức khỏe. Gần như cũng rất đáng kinh ngạc, chính phủ đã theo lộ trình mà ông Tegnell đề xuất.
Nhiều người ủng hộ Anders Tegnell, tiếp tục khẳng định ông vẫn là người tuyệt vời duy nhất.
Đáng buồn thay, bây giờ có thể kết luận rằng, chiến lược Thụy Điển "thoải mái hơn" không có khả năng chuyển thành một câu chuyện thành công. Không chỉ tỷ lệ tử vong cao hơn rất nhiều so với các nước tương đương. Ngay cả lập luận cơ sở kinh tế quan trọng cần tiếp tục diễn ra - có thể phản tác dụng.
Trong khi đó, Na Uy và Đan Mạch dường như có đủ khả năng kiểm soát hiệu quả để thận trọng bắt đầu mở cửa xã hội của họ. Các trường học Đan Mạch đã được bắt đầu mở lại vào ngày hôm qua, Na Uy đang lên kế hoạch cho một giai đoạn tương tự vào tuần tới.
Một nghiên cứu gần đây rút ra từ cuộc khủng hoảng cúm Tây Ban Nha, do Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ và MIT thực hiện, cho thấy một giai đoạn đau đớn và bất ổn có thể kéo dài hơn nếu không có liều thuốc phong tỏa ban đầu:
Các thành phố có thể thực hiện các can thiệp phi dược phẩm sớm và rộng khắp (như giãn cách vật lý và cấm các cuộc tụ họp đông người) không bị ảnh hưởng kinh tế bất lợi trong trung hạn. Các thành phố can thiệp sớm hơn và tích cực hơn trải qua sự gia tăng tương đối trong hoạt động kinh tế thực sự sau khi đại dịch lắng xuống.
Trên lĩnh vực thực tế, những người lao động chủ chốt, trong suốt cuộc khủng hoảng này, đã đạt được những điều kỳ diệu mà theo cách lớn đã bù đắp cho sự thiếu hướng dẫn chính trị.
Trong một xã hội mà hầu hết người già sống một mình hoặc tại các nhà dưỡng lão, có vẻ như hoàn toàn có khả năng đa số sẽ chấp nhận số người chết cao hơn - trừ khi con số này quá mức vô lý.
Nếu cách giải thích của Cơ quan Y tế Thụy Điển về các số liệu gần đây nhất là chính xác, số trường hợp nhiễm mới cuối cùng có thể suy giảm. Một thông điệp tiêu biểu bây giờ của Thủ tướng cũng có một số giá trị: “Có nhiều việc có thể đã được thực hiện nhưng bây giờ không phải là lúc để chê trách”. Trừ phi để những ai còn cơ hội sống tiếp tục chết đi.
