Đôi bàn tay tài hoa thổi hồn vào trái cây Việt

Nghệ nhân Trần Văn Làm đang chuẩn bị cho những tác phẩm phục vụ Tết Nguyên Đán năm nay

Từ những trái cây hết sức quen thuộc với người nông dân như bưởi, cam, mận, dừa, cà, ớt, dưa hấu, thanh long..., nhưng qua đôi bàn tay khéo léo tài hoa của ông như thổi vào tác phẩm một linh hồn tràn đầy sức sống với những hình tượng rồng phượng hay linh vật 12 con giáp vô cùng đẹp mắt.

Học lỏm thành... nghệ nhân

Ông là nghệ nhân Trần Văn Làm (Năm Làm) ở phường 11, Q.6, TP.HCM. Những tác phẩm của ông thể hiện tính chân thực, chất phác mang ý tưởng riêng, ngoài mong muốn vinh danh thành quả lao động, ông còn gửi gắm một khát vọng, niềm tin về sự thịnh vượng của quê hương đất nước. Ông chia sẻ: “Đã là nghệ nhân không phải chỉ học và bắt chước làm giống người ta mà phải biết sáng tạo, biến hóa thành những mẫu mã mới và phải nghiên cứu kỹ con linh vật mà mình muốn làm. Càng tỉ mỉ trau chuốt tác phẩm chừng nào thì nghệ nhân càng thể hiện được tay nghề giỏi chừng ấy”.

Theo ông, trong nghề này người ta hơn thua nhau là chịu khó học hỏi, có đầu óc sáng tạo, thẩm mỹ và am hiểu thế của bộ tứ long, lân, quy, phụng. Do vậy, chính ông đã phải học rất nhiều qua sách, báo, đền, chùa về 4 linh vật này để tìm hiểu kỹ các bộ thế, cái hồn của nó mới mong thực hiện tác phẩm thành công.

Mấy chục năm trong nghề tạo hình trái cây, ông đã đi khắp nơi, cứ đến đâu thấy loại hoa, quả gì mới lạ ông lại ghi chép cẩn thận để khi cần sẽ tìm đến liên hệ. Theo kinh nghiệm của ông, tùy theo sự kiện mà ông chọn hình tượng linh vật để tạo hình. Tuy nhiên, khi đã chọn linh vật phải thể hiện được bản chất linh vật đó, ví như chọn con rồng thì phải thể hiện được sức mạnh, sự uyển chuyển của rồng. Tất cả tác phẩm của ông đều rất có hồn và sinh động qua từng ánh mắt, đường nét, màu sắc, chuyển động của các linh vật mà ông thể hiện.

Những chuyến đi xa khắp mọi nẻo đường ông tìm tòi cây trái lạ cho nghề

Ông khoe, tết năm nay ông thiết kế mẫu linh vật đàn chó kéo cỗ xe rau củ quả rất ý nghĩa. Ông giải thích, ý tưởng này với mong muốn một năm các mặt hàng nông sản Việt Nam sẽ có đầu ra thuận lợi và xuất khẩu tốt hơn năm cũ, thu về nguồn ngoại tệ lớn cho đất nước.
 

Dùng trái cây diễn ảo thuật

Theo nghệ nhân Năm Làm, cho đến nay nghề tạo hình trái cây ở Việt Nam chưa có nơi nào đào tạo và cũng không có sách giảng dạy. Từ một nông dân mới vào nghề cho đến nghệ nhân tạo hình trái cây đều do ông tự mày mò học hỏi là chính. Muốn thành công với nghề này đòi hỏi người phải học rất nhiều kỹ năng, vừa phải là nhà điêu khắc, tạo hình; một họa sĩ cảm nhận cái hồn và màu sắc…

Chỉ vào những tác phẩm của mình, ông tâm huyết nói: “Tôi cũng là nông dân cho nên khi nhìn thấy những sản phẩm mùa màng của bà con, nhất là trái cây, trái cà, ớt… tuy rất mộc mạc đơn sơ ngoài đồng áng nhưng qua bàn tay của các nghệ nhân chúng tôi thì có thể dệt nên những tác phẩm long, lân, quy, phượng rất đẹp như bức tranh sống động và có hồn. Tôi mong muốn sẽ tạo ra được nhiều tác phẩm mới lạ độc đáo để phục vụ cho bà con thưởng lãm”.

Không chỉ nổi tiếng là nghệ nhân tạo hình nghệ thuật trái cây, ông còn có một biệt tài ảo thuật rất độc đáo. Mặc dù chỉ là ảo thuật gia nghiệp dư, nhưng mới đây ông đã được Tổ chức Hiệp hội Ảo thuật gia quốc tế trao bằng Master Diplomas (thạc sĩ bộ môn ảo thuật) và là nông dân Việt Nam đầu tiên đạt danh hiệu này.

Tác phẩm do nghệ nhân Năm Làm thực hiện tại Hà Nội phục vụ ngày lễ lớn

Dẫn tôi tham quan nhà, chứng kiến dụng cụ ảo thuật, tạo hình trái cây của ông để ngổn ngang trên kệ, tủ, trên ghế hay góc phòng… Ông vui vẻ biểu diễn vài tiết mục “chiêu đãi” khách như thôi miên dùng tay chém gió khi bóc trái chuối ra thấy đứt thành nhiều khúc. Nhìn phong thái ông biểu diễn vô cùng chuyên nghiệp có lẽ không ai tin là màn ảo thuật của một nông dân. Thậm chí ông còn tự sáng tạo ra nhiều màn biểu diễn ảo thuật bằng trái cây cho riêng mình như thổi đồng tiền vào trong trái cam, bưởi; hay trò từ ly đầy trái nho bỗng biến mất sau tích tắc...

Ông vui kể: “Có dịp tôi sang Thái Lan, để ý thấy ngoài sân nhà người bạn cũng có ban thờ nải chuối, cao hứng tôi biểu diễn tiết mục “chém chuối” từ xa cho mọi người xem. Không ngờ có người ghé tai chủ nhà kích, làm như vậy là ý chém ông bà tổ tiên gia đình đấy, nghe thế người bạn bỗng nổi giận chửi um lên khiến tôi phải giải thích mãi mới được thông cảm”.

Thêm một kỷ niệm khiến ông nhớ nhất, năm 2015 trong lễ khai trương nhà máy của một công ty chế biến thực phẩm tại tỉnh Long An, bà chủ đã mời ông biểu diễn trò ảo thuật có một không hai: Từ tay không ông Năm Làm biến ra quả trứng gà, rồi cho nở thành con, thành gà trưởng thành và thành con gà đã nhổ lông sạch sẽ. Ấy thế mà ông đã làm thành công và còn làm rất tốt pha biểu diễn này khiến mọi người tham dự lễ chỉ còn biết trố mắt thán phục.

Nghệ nhân Trần Văn Làm truyền đạt lại kỹ thuật tạo hình trái cây cho học viên

Đối với nghệ nhân Năm Làm dù khoái học ảo thuật nhưng ông chỉ xem đây như trò tiêu khiển của cuộc đời. Ông thích đem niềm vui đến mọi người trong những buổi tiệc tùng, hội hè hơn đi… kiếm cơm. Nghề chính ông đam mê và nuôi sống gia đình chính là tạo hình trái cây trong các lễ hội, tết…