Thời gian gần đây, do khó khăn của thị trường tiêu thụ, cùng với giá các loại gỗ đã qua chế biến xuống thấp khiến cho phần lớn cơ sở chế biến gỗ rừng trồng tại tỉnh Yên Bái hoạt động cầm chừng, nhiều cơ sở phải dừng hoạt động, kéo theo nhiều hệ lụy .
Gỗ ván ế chất đầy kho
Khoảng vài năm về trước, ở Yên Bái, ván bóc được phơi la liệt ven đường hoặc ở bất cứ nơi nào rộng rãi có ánh nắng mặt trời. Nhiều chủ xưởng ăn nên làm ra, có thu nhập vài trăm triệu đồng đến cả tỷ đồng mỗi năm. Thấy vậy, những xưởng mới lại tiếp tục mọc lên ồ ạt như nấm sau mưa, thiếu quy hoạch, thiếu kiểm soát.
Ngoài bãi gỗ nguyên liệu tồn đọng, trong xưởng máy móc dừng hoạt động. Ảnh: Thanh Tiến.
Tuy nhiên từ khoảng giữa năm 2022 đến nay, mọi thứ dần chùng xuống do giá gỗ xuống thấp, các cơ sở chế biến gỗ bị ép giá, thậm chí không có người mua. Nhiều cơ sở lao đao, ngao ngán, chỉ biết cầu mong cho thị trường khá hơn để giảm bớt thua lỗ.
Xưởng ván bóc của anh Nguyễn Mạnh Hường ở thôn Đồng Bằng (xã Lương Thịnh, huyện Trấn Yên, Yên Bái) được mở từ năm 2010. Những năm trước, xưởng hoạt động khá ổn định, tuy nhiên từ năm 2020 đến nay, nguồn nguyên liệu gỗ rừng trồng dần cạn kiệt. Đặc biệt từ giữa năm 2022 đến nay, đầu ra sản phẩm rất khó khăn, không bán nổi hàng.
Theo anh Hường, hiện nay, nguồn gỗ tập trung tại xưởng cũng không còn nhiều, nhưng ván bóc còn hơn 500m3 chất đầy 2 kho. Từ cuối năm 2022 đến nay xưởng đã dừng hoạt động, thi thoảng chỉ khởi động máy móc cho khỏi han rỉ, hỏng hóc.
Anh Hường cho biết trước đây sản phẩm ván bóc bán rất dễ, nhiều doanh nghiệp đến tận nơi mua về chế biến. Tuy nhiên hiện nay gần như không có người mua, thi thoảng có người đến hỏi nhưng giá rất thấp, 1m3 gỗ ván thành phẩm còn có giá thấp hơn 1m3 gỗ tròn nguyên liệu nhập vào.
"Bây giờ nếu bán thì được thì chỉ từ 700 - 800 nghìn đồng/m3, so với trước đây giá luôn trên 2 triệu đồng/m3, mỗi xe gỗ khoảng 30m3 xuất bán sẽ lỗ khoảng gần 40 triệu đồng, chính vì vậy chúng tôi chấp nhận giữ hàng chờ giá tăng lên để tránh thiệt hại lớn", anh Hường cho biết.
Khoảng 500m3 gỗ ván bóc của Nguyễn Mạnh Hường (thôn Đồng Bằng, xã Lương Thịnh, huyện Trấn Yên) còn tồn kho nhưng chưa thể bán vì giá quá thấp. Ảnh: Thanh Tiến.
Cùng chung cảnh ngộ, cơ sở ván bóc của gia đình ông Dương Kim Tư ở thôn Đồng Bằng (xã Lương Thịnh) cũng điêu đứng vì không tiêu thụ được sản phẩm. Năm 2019, khi thấy các xưởng chế biến gỗ trong xã làm ăn được, ông Tư tập trung vốn để đầu tư mở xưởng ván bóc đúng vào giai đoạn ngành chế biến gỗ ở địa phương bắt đầu thoái trào và vùng nguyên liệu gỗ rừng trồng cạn kiệt. Tình trạng tranh giành gỗ nguyên liệu diễn ra gay gắt, muốn có nguyên liệu sản xuất, các cơ sở chế biến thậm chí phải đi thu mua với giá cao ở các xã, huyện khác.
Ông Tư cho biết: Thời điểm hoạt động cao điểm, mỗi ngày xưởng sơ chế cả chục m3 gỗ nguyên liệu với 6 công nhân làm việc thường xuyên và hàng chục nhân công phơi ván thời vụ. Tuy nhiên do giá gỗ xuống thấp, nếu bán thì thua lỗ, thậm chí không có người mua nên xưởng phải dừng hoạt động từ giữa năm 2022 đến nay. Máy móc cả trăm triệu đồng bỏ không hoen gỉ. Trong 2 kho chứa của xưởng ông Tư hiện vẫn còn hơn 400m3 gỗ ván bóc ế ẩm chưa thể bán được. Ước giá trị gỗ ván thành phẩm phải "đắp chiếu" gần cả tỷ đồng.
Giá gỗ xuống thấp khiến cơ sở ván bóc của gia đình ông Dương Kim Tư ở thôn Đồng Bằng (xã Lương Thịnh) cũng điêu đứng vì không tiêu thụ được sản phẩm. Ảnh: Thanh Tiến.
Theo số liệu của Hạt Kiểm lâm huyện Trấn Yên: Đến hết tháng 9/2023, toàn huyện có 11 tổ chức và 69 hộ kinh doanh, sản xuất, chế biến gỗ, ngoài ra còn có hàng ngàn cơ sở nhỏ chế biến ván bóc, băm dăm, chế biến mộc dân dụng. Đến nay đã có 2 tổ chức và 38 cơ sở dừng sản xuất và kinh doanh, nhiều cơ sở hoạt động cầm chừng để chờ đợi thị trường.
Hàng loạt xưởng gỗ dừng hoạt động
Xã Lương Thịnh được coi là "thủ phủ" của ngành chế biến gỗ rừng trồng ở huyện Trấn Yên. Thời hoàng kim của ngành chế biến gỗ, có thời điểm xã này có trên 100 cơ sở hoạt động rầm rộ, tạo việc làm cho hàng trăm lao động. Tình trạng phát triển nóng khiến các cơ sở chế biến "đói" nguyên liệu để sản xuất, thậm chí phải tận thu mua gỗ non để chế biến, có những diện tích gỗ keo mới chỉ 5 - 7 năm tuổi đã thu hoạch trắng.
Ông Lưu Việt Trung - Phó Chủ tịch UBND xã Lương Thịnh cho biết: Cả xã có tổng diện tích rừng trên 5.300ha, trong đó diện tích rừng trồng phục vụ nguyên liệu gỗ trên 2.300ha (chủ yếu là keo, bồ đề), còn lại là rừng trồng quế, tre Bát Độ và các cây trồng khác. Toàn xã hiện có trên 65 cơ sở sản xuất, chế biến gỗ rừng trồng, sản phẩm chủ yếu là ván ép, gỗ thanh, ván bóc, ngoài ra còn có một số cơ sở băm dăm để làm viên nén than, các sản phẩm này chủ yếu xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.
Nhiều máy móc bỏ không vì sản phẩm chế biến ra không bán được. Ảnh: Thanh Tiến.
Từ giữa năm 2022 đến nay, các cơ sở sản xuất, chế biến gỗ rừng trồng trên địa bàn xã gặp nhiều khó khăn, nhiều cơ sở chỉ hoạt động cầm chừng hoặc dừng hoạt động. Trên địa bàn xã có trên 20 xưởng đã xin tạm dừng hoạt động để không phải nộp thuế.
Tại huyện Trấn Yên, trồng rừng và chế biến gỗ rừng trồng góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của huyện, xóa đói giảm nghèo cho người dân các xã vùng cao, vùng dân tộc thiểu số. Hàng năm, sản lượng khai thác gỗ rừng trồng trung bình của huyện đạt khoảng 160.000m3. Giá trị sản xuất lâm nghiệp trong năm 2022 đạt trên 500 tỷ đồng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới.
Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp, cơ sở chế biến gỗ và các sản phẩm từ gỗ trên địa bàn huyện Trấn Yên đã đa dạng hóa các sản phẩm như ván dăm, ván ép, các sản phẩm đồ gỗ nội thất từ gỗ rừng trồng, tạo việc làm ổn định cho 2.800 lao động. Điển hình là các doanh nghiệp như: Công ty TNHH Doanh Mùi, các doanh nghiệp tư nhân Nghĩa Tâm, Hoàng Minh, Đăng Khoa... Công suất sản xuất dao động từ 16 - 26m3/ngày/doanh nghiệp; nguyên liệu nhập vào trung bình từ 600 đến 3.700m3/năm, sản phẩm xuất ra từ 250m3 đến 3.000m3/năm. Thị trường xuất khẩu chủ yếu ra các nước Hàn Quốc, Trung Quốc và trong nước.
Mặc dù vậy thời gian gần đây, các doanh nghiệp, cơ sở chế biến gỗ tại Trấn Yên đều đang chịu chung cảnh khốn đốn.
Nhiều xưởng chế biến gỗ vẫn phải duy trì hoạt động cầm chừng vì còn tồn nguyên liệu, không sản xuất sẽ hư hỏng. Ảnh: Thanh Tiến.
Theo ông Nguyễn Đức Mầu - Phó Chủ tịch UBND huyện Trấn Yên: Hầu hết các tổ chức, hộ dân chế biến gỗ ở huyện Trấn Yên là những cơ sở sản xuất nhỏ, sử dụng công nghệ chế biến đơn giản, chủ yếu là các máy xẻ, máy bóc. Một số ít doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư máy ép ván, ghép thanh… nhưng do nguồn vốn ít nên việc đầu tư chỉ là những dây chuyền sản xuất chất lượng thấp. Công nghệ chế biến chưa hoàn thiện nên sản phẩm làm ra cơ bản ở dạng làm nguyên liệu thô cho các cơ sở sản xuất khác, hiệu quả kinh tế không cao.
Trong bối cảnh sản phẩm ván bóc và ván ép được sản xuất ra còn tồn kho rất lớn, chưa tiêu thụ được, một số xưởng gỗ vẫn phải duy trì sản xuất do số lượng gỗ nguyên liệu còn tồn bởi đã đặt mua từ trước và đồng thời để giữ chân người lao động. Điều này càng khiến tình trạng tồn đọng vốn, chi phí lưu kho, bảo quản tăng cao, trong khi đó chất lượng sản phẩm suy giảm.
Không riêng gì ở Trấn Yên, tại các huyện Lục Yên, Văn Yên, Văn Chấn và TP Yên Bái, tình cảnh khốn khó của các doanh nghiệp, cơ sở chế biến gỗ cũng tương tự. Tính đến hết tháng 6/2023, đã có trên 230 cơ sở chế biến gỗ rừng trồng của toàn tỉnh Yên Bái không còn hoạt động do không bán được hàng. Giá thu mua gỗ rừng trồng hiện cũng giảm, chỉ bằng 2/3 so với giá lúc cao điểm.
