Giải quyết thách thức trong sản xuất lúa gạo bền vững
Diễn đàn nhằm thúc đẩy hợp tác, tạo sự đồng thuận và tìm kiếm các giải pháp khả thi để ứng phó với các thách thức trong quá trình phát triển chuỗi giá trị lúa gạo bền vững trên những cảnh quan khác nhau. Đây là sự kiện được tổ chức bởi Bộ NN-PTNT Việt Nam và Chương trình Tác động đến Hệ thống lương thực thực phẩm, sử dụng đất và phục hồi (FOLUR) của Ngân hàng Thế giới chủ trì.
Để xây dựng cảnh quan bền vững cho con người và hành tinh, FOLUR là chương trình trị giá 345 triệu USD, kéo dài bảy năm, nhằm mục đích cải thiện tính bền vững của những vùng cảnh quan sản xuất lương thực cho thế giới. Với sự hỗ trợ của Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF) - quỹ tín thác đa phương lớn nhất tạo điều kiện cho các nước đang phát triển đầu tư vào thiên nhiên và được Ngân hàng Thế giới chủ trì, Chương trình FOLUR có vị thế độc đáo để cải thiện tính bền vững của chuỗi giá trị lương thực thực phẩm.
Theo TS Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ NN-PTNT), để thực hiện thành công Đề án, Việt Nam cần phải có những nỗ lực rất lớn, không chỉ từ các cơ quan phía Chính phủ, mà cả khối tư nhân, doanh nghiệp, người sản xuất trực tiếp. Ảnh: Quỳnh Chi.
Hiện nay, thế giới sản xuất khoảng 524 triệu tấn gạo mỗi năm. Là nguồn lương thực chính, gạo cung cấp 20% lượng calo của thế giới, đóng vai trò quan trọng trong an ninh lương thực. Ngành lúa gạo cũng là nguồn cung cấp việc làm quan trọng cho người nghèo ở nông thôn. Những hộ nông dân nhỏ sản xuất đến 80% lượng gạo của thế giới và 144 triệu người trên toàn thế giới là nông dân trồng lúa. Con số này chưa bao gồm hàng trăm triệu người trực tiếp hoặc gián tiếp phụ thuộc vào chuỗi giá trị lúa gạo để kiếm sống.
Sản xuất lúa gạo cũng tạo ra 4,3% lượng khí thải nhà kính trong hệ thống sản xuất lương thực toàn cầu và 16% lượng khí thải mê-tan trong nông nghiệp. Vì mê-tan là loại khí nhà kính tồn tại trong thời gian ngắn và có khả năng làm nóng toàn cầu cao, nên việc giảm phát thải từ sản xuất lúa gạo có thể tác động nhanh chóng đến việc làm chậm quá trình biến đổi khí hậu. Do đó, vai trò của ngành lúa gạo trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu đang ngày càng nhận được sự quan tâm lớn từ các nhà hoạch định chính sách và xã hội.
Hơn một nửa đại biểu tham dự diễn đàn đến từ các quốc gia thành viên chương trình FOLUR, đại diện Liên hợp quốc, các tổ chức quốc tế... Ảnh: Quỳnh Chi.
Diễn đàn khu vực đã quy tụ hơn 120 đại biểu, trong đó có 70 đại biểu quốc tế đến từ các quốc gia thành viên Chương trình FOLUR (Anh, Ấn Độ, Bangladesh, Benin, Bhutan, Burkina Faso, Canada, Công gô, Chad, Indonesia, Hoa Kỳ, Kenya, Nigeria, Nhật, Pakistan, Pháp, Philippines, Trung Quốc, Tanzania, Thái Lan, Sri Lanka, Úc, Ý và Việt Nam), cũng như đại diện từ các cơ quan của Liên hợp quốc, các tổ chức quốc tế, các tổ chức xã hội, các tổ chức nghiên cứu, các doanh nghiệp, chuyên gia, nhà khoa học và các bên liên quan. Ngoài ra, 50 đại biểu Việt Nam đến từ các Bộ, Ban, ngành, đại diện địa phương và chuyên gia từ Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long, khu vực Bắc Trung bộ và miền núi phía Bắc đến tham dự sự kiện này.
Diễn đàn diễn ra từ ngày 9 - 12/9 tại Hà Nội, bao gồm ba ngày họp tại Hà Nội và một ngày thực tế tại các tỉnh Thái Bình và Nam Định để tìm hiểu về chuỗi giá trị và sản xuất lúa gạo bền vững và phát thải thấp. Các đại biểu sẽ có cơ hội trao đổi với nông dân trên các cánh đồng tại huyện Vũ Thư và Kiến Xương, thăm các hợp tác xã và Công ty cổ phần Tập đoàn Thaibinh Seed, tham quan cảnh quan đặc trưng của Đồng bằng sông Hồng cũng như hệ thống thủy lợi và Trạm bơm Hữu Bị.
Việt Nam đã có cam kết mạnh mẽ tại Hội nghị Thượng đỉnh của Liên hợp quốc về Hệ thống lương thực thực phẩm (UNFSS), Hội nghị Thượng đỉnh về khí hậu tại COP26 và COP28: cam kết Phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050; tham gia sáng kiến Phát thải thấp khí mê-tan toàn cầu; cam kết thực hiện Tuyên bố Glasgrow về rừng và sử dụng đất; tham gia Tuyên bố Emirates về Nông nghiệp bền vững, Hệ thống lương thực thực phẩm có khả năng chống chịu và Hành động vì khí hậu.
Nếu áp dụng tốt, đồng thời các biện pháp kỹ thuật có thể giúp ngành hàng lúa gạo ĐBSCL giảm 8 - 12 triệu tấn CO2e mỗi năm. Ảnh: Kim Anh.
Chuyển đổi mang tính cách mạng từ sản xuất lúa phát thải thấp
Trong bối cảnh mới hiện nay với những biến động của thị trường thế giới, biến chuyển của thị hiếu người tiêu dùng và tác động của biến đổi khí hậu, ngành lúa gạo Việt Nam đang có sự chuyển mình mạnh mẽ trong sản xuất và chuỗi giá trị lúa gạo.
Đề án "Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng Sông Cửu Long đến 2030" đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 27/11/2023. Mục tiêu chung của đề án là tổ chức lại hệ thống sản xuất theo chuỗi giá trị, áp dụng các quy trình canh tác bền vững nhằm gia tăng giá trị, phát triển bền vững của ngành lúa gạo, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, thu nhập và đời sống của người trồng lúa, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính.
Tuần trước, Bộ NN-PTNT đã phối hợp với Viện Nghiên cứu lúa quốc tế và các địa phương, các bên liên quan tổ chức sơ kết, đánh giá 7 mô hình tại 5 tỉnh ĐBSCL thực hiện thí điểm Đề án này. Các mô hình đã tập trung đẩy mạnh áp dụng đồng bộ các giải pháp kỹ thuật, công nghệ nhằm giảm phát thải; áp dụng cơ giới hóa, hỗ trợ nông dân và các hợp tác xã thực hiện liên kết sản xuất với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị nông sản, nhằm góp phần giảm chi phí, tăng thu nhập cho nông dân; xử lý rơm rạ hiệu quả... để xem xét tính khả thi, khả năng nhân rộng mô hình.
Theo TS Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ NN-PTNT), để thực hiện thành công Đề án, Việt Nam cần phải có những nỗ lực rất lớn, không chỉ từ các cơ quan phía Chính phủ, mà cả khối tư nhân, doanh nghiệp, người sản xuất trực tiếp cùng tham gia thực hiện ở các quy mô khác nhau để khơi thông nguồn lực đầu tư của toàn xã hội. Tiếp cận tài chính trở thành một yếu tố then chốt giúp nông dân và doanh nghiệp trong chuỗi giá trị lúa gạo có thể đầu tư vào công nghệ mới, cải tiến quy trình sản xuất và nâng cao hiệu quả kinh tế. Tuy nhiên, thực tế hiện nay các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ và người nông dân gặp rất nhiều khó khăn khi tiếp cận nguồn tài chính để đầu tư vào nông nghiệp.
“Lúa gạo là ngành sản xuất truyền thống và quan trọng của Việt Nam, tạo ra sinh kế cho hàng chục triệu nông dân trên cả nước. Việt Nam sẵn sàng hợp tác và chia sẻ với các nước trên thế giới thông qua hợp tác Nam - Nam trong lĩnh vực nông nghiệp nói chung và sản xuất lúa gạo nói riêng. Diễn đàn khu vực "Canh tác lúa phát thải thấp - Hiện thực hóa tầm nhìn trên quy mô cảnh quan” sẽ là cơ hội để tất cả chúng ta trao đổi thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm, phối hợp chính sách để thúc đẩy khả năng tiếp cận tài chính, khoa học, công nghệ, tổ chức sản xuất, chế biến, phân phối, thương mại... theo hướng phát thải thấp, bền vững cho các bên liên quan trong chuỗi giá trị lúa gạo nói riêng và hệ thống lương thực thực phẩm nói chung...", đại diện Bộ NN-PTNT chia sẻ.
Bà Mariam Sherman, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam, Campuchia, Lào phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Quỳnh Chi.
Bà Mariam Sherman, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam, Campuchia, Lào cho biết, hỗ trợ của WB cho các dự án chuyển đổi nông nghiệp vền vững đã đạt được những kết quả đáng kể tại vùng ĐBSCL, thể hiện khả năng sản xuất lúa gạo phát thải thấp, chất lượng cao. Theo đó, lợi nhuận tại các mô hình thí điểm tăng 30% trong khi chi phí sản xuất giảm 25% và lượng CO2 giảm khoảng 1,5 triệu tấn. Điều này cho thấy, chương trình 1 triệu ha lúa có thể đảm bảo sự thay đổi mang tính cách mạng đối với sản xuất lúa, thu hút sự tham gia của tư nhân để đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải và bảo vệ môi trường của Việt Nam.
