Khó khăn trong cấp chứng chỉ rừng FSC tại Yên Bái: [Bài 1] Doanh nghiệp hờ hững, hộ dân nản

LTS: Việc cấp chứng chỉ rừng FSC sẽ làm minh bạch trách nhiệm của các tổ chức trồng rừng lấy gỗ- điều kiện quan trọng để xuất khẩu sản phẩm gỗ tới các thị trường quốc tế. Bên cạnh đó, góp phần nâng cao giá trị thu nhập cho người dân và bảo vệ môi trường sinh thái. Tuy nhiên, việc triển khai cấp chứng chỉ rừng tại tỉnh Yên Bái còn gặp khó khăn, chưa đạt kết quả như kỳ vọng.

Lợi ích khi rừng trồng được cấp chứng chỉ FSC

Với mục tiêu phát triển lâm nghiệp bền vững, những năm gần đây tỉnh Yên Bái đã cho phép một số doanh nghiệp triển khai thực hiện xây dựng phương án quản lý rừng bền vững và cấp chứng chỉ rừng tại các huyện Yên Bình, Trấn Yên, Lục Yên, Văn Chấn.

Sản xuất rừng có chứng chỉ bền vững (FSC) theo chuỗi giá trị có ý nghĩa rất lớn đối với những người dân trực tiếp gắn bó với rừng. Từ đó giúp nông dân tiếp cận một cách chuyên nghiệp và bền vững với thị trường, giá trị gỗ rừng trồng tăng từ 10 -15%, nâng cao được thu nhập trên đơn vị diện tích.

Theo ông Kiều Tư Giang, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Yên Bái, chứng chỉ FSC (Forest Stewardship Council) đã trở thành một trong những tiêu chuẩn phổ biến cho việc quản lý rừng bền vững trên thế giới. Chứng nhận FSC tạo nên uy tín và củng cố vị thế người dân, doanh nghiệp trồng rừng, bán gỗ trên thị trường. Qua đó chứng minh với khách hàng nguồn gỗ xuất xứ từ hoạt động lâm nghiệp đã tuân thủ những tiêu chuẩn môi trường, kinh tế và xã hội nghiêm ngặt nhất trên thế giới về quản lý rừng có trách nhiệm. Sản phẩm gỗ được cấp chứng chỉ sẽ tiếp cận được các thị trường yêu cầu về FSC, mang lại thu nhập cao hơn cho người trồng rừng và doanh nghiệp.

Yên Bái là một trong những địa phương thực hiện chương trình cấp chứng chỉ rừng sớm nhất cả nước. Từ năm 2016 đã thực hiện cấp chứng chỉ FSC cho hơn 1.700 ha rừng trồng tại huyện Yên Bình. Sau đó tiếp tục được triển khai một số địa phương có thế mạnh sản xuất gỗ rừng trồng.

Về mặt kinh tế, chứng nhận của FSC giúp giảm thiểu lãng phí từ các nguồn tài nguyên rừng. Theo đó, các sản phẩm từ rừng được gắn nhãn FSC có giá trị kinh tế cao, giúp tăng giá trị của sản phẩm và mặt hàng từ gỗ.

Đối với cá nhân, doanh nghiệp, hợp tác xã (HTX) và tổ chức trồng rừng sẽ được nâng tầm nếu nhận được chứng nhận của FSC. Đơn vị sản xuất, kinh doanh cũng có thể sử dụng chứng nhận FSC để truyền thông lan tỏa cho các sản phẩm của mình. Quy trình cấp chứng chỉ rừng không những góp phần bảo vệ môi trường sinh thái tự nhiên mà còn chứng minh được sản phẩm sản xuất từ nguồn gỗ hợp pháp và được quản lý tốt.

Doanh nghiệp không thực hiện theo cam kết

Huyện Trấn Yên là một trong những địa phương có diện tích đất lâm nghiệp lớn, hàng vạn hộ dân đang có sinh kế từ các loại cây rừng trồng. Hiện toàn huyện có hơn 44.000ha rừng, trong đó diện tích rừng tự nhiên gần 9.400ha, rừng trồng gần 35.000ha.

Nhận thức được việc cấp chứng chỉ rừng có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tài nguyên rừng, phát triển kinh tế bền vững và đáp ứng nhu cầu của thị trường. Chính quyền huyện đã chỉ đạo cơ quan chuyên môn phối hợp với các xã, thị trấn rà soát toàn bộ diện tích đủ điều kiện cấp chứng chỉ rừng bền vững. Tổ chức họp thôn, bản triển khai tuyên truyền sâu rộng đến người dân về lợi ích của cấp chứng chỉ rừng FSC. Triển khai cho nhân dân đăng ký tham gia liên kết cấp chứng chỉ và quản lý rừng bền vững.

Ông Nguyễn Đức Mầu, Phó chủ tịch UBND huyện cho biết, Trấn Yên là địa phương triển khai chương trình cấp chứng chỉ rừng FSC sớm ở Yên Bái, tuy nhiên đến nay cũng chưa đạt được kết quả như kỳ vọng.

Năm 2022, Hạt Kiểm lâm huyện đã phối hợp với các địa phương và HTX Lâm nghiệp An Việt Phát kiểm tra, rà soát đánh giá để cấp chứng chỉ rừng trên địa bàn 4 xã Việt Cường, Lương Thịnh, Y Can, Quy Mông với diện tích hơn 1.730ha của 464 hộ dân đạt tiêu chuẩn.

Trong năm 2024, tiếp tục duy trì diện tích được cấp chứng chỉ rừng bền vững FSC đạt 1.400 ha. Tuy nhiên theo đánh giá của công ty TNHH Lâm nghiệp Mai Lâm (đơn vị tiếp nhận và tiếp tục duy trì chứng chỉ rừng FSC) diện tích đạt tiêu chuẩn chứng chỉ FSC chỉ còn hơn 720ha. Diện tích hơn 677ha còn lại không đạt tiêu chuẩn do người dân tự ý thay thế, chuyển đổi cơ cấu cây trồng khác như quế, tre Bát Độ....

Theo ông Mầu, mục tiêu phấn đấu của huyện đến hết năm 2023 có 3.000ha rừng được cấp chứng chỉ. Tuy nhiên, đến nay vẫn không hoàn thành kế hoạch, diện tích đã được cấp chứng chỉ FSC thậm chí còn giảm. Nguyên nhân do doanh nghiệp chưa hỗ trợ bao tiêu sản phẩm gỗ như cam kết, không đảm bảo điều kiện kinh tế dẫn đến việc các hộ dân đã tự thay thế cây trồng khác có giá trị kinh tế cao hơn.

Về quy trình cấp chứng chỉ rừng FSC, huyện đã chỉ đạo Hạt Kiểm lâm phối hợp với Công ty TNHH Một thành viên Lâm nghiệp Việt Hưng hoàn thiện bước rà soát được 1.000ha đủ điều kiện để cấp chứng chỉ rừng. Các bước còn lại hoàn toàn phụ thuộc vào doanh nghiệp, tuy nhiên Công ty TNHH Lâm nghiệp Mai Lâm chưa bố trí được nhân lực và nguồn tài chính, chưa thống nhất thoả thuận được nội dung để tiếp tục hoàn thiện hồ sơ cấp chứng chỉ rừng.

Ông Đoàn Ngọc Sơn, Phó giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Lâm nghiệp Việt Hưng cho biết thêm, đến nay Công ty đã làm việc với 2 đơn vị là HTX Lâm nghiệp An Việt Phát và công ty TNHH Lâm nghiệp Mai Lâm để thực hiện cấp chứng chỉ rừng keo với diện tích hơn 1.000ha. Với mong muốn sau khi có chứng chỉ FSC sẽ tiêu thụ ổn định, giá sản phẩm gỗ cao hơn từ 5-10% so với gỗ rừng trồng thông thường.

Công ty đã thực hiện rà soát lại toàn bộ diện tích rừng trồng keo, kiểm tra hồ sơ giao khoán, đất đai, bản đồ thiết kế trồng, chăm sóc, bảo vệ rừng. Tuy nhiên, 2 đơn vị được tỉnh giới thiệu chưa có động thái gì triển khai thực hiện, hiện chưa có ha rừng nào được cấp chứng chỉ.

UBND huyện Trấn Yên đã nhiều lần gửi văn bản đôn đốc thực hiện, nhưng đến tháng 5/2024, Công ty Mai Lâm đã báo cáo tạm thời chưa thực hiện việc cấp mới 1.000ha tại Công ty TNHH Một thành viên lâm nghiệp Việt Hưng do đang sắp sếp lại quy trình hoạt động, tổ chức bộ máy. Việc triển khai cấp mới chứng chỉ rừng FSC trên địa bàn huyện không thực hiện được trong năm 2024.