Bị cáo Trương Mỹ Lan trong phiên tòa ngày 20/3. Ảnh: HT.
Ngày 20/3 là ngày thứ 12 TAND TP.HCM mở phiên toà xét xử bị cáo Trương Mỹ Lan và 85 đồngphạm trong “đại án” Vạn Thịnh Phát. Các luật sư bào chữa cho bị cáo Lan đã trình bày trước Hội đồng Xét xử quan điểm về việc xem lại tội danh “Tham ô tài sản” và “Hối lộ” đối với bà Lan.
Trong khi đó, đại điện Viện Kiểm sát Nhân dân TP.HCM đề nghị giao toàn bộ tài sản của bà Lan cho SCB quản lý nhằm thu hồi nợ, nếu tài sản còn dư thì chuyển cơ quan thi hành án để thi hành các nghĩa vụ khác của bịcáo Trương Mỹ Lan.
Tại phiên toà, bị cáo Trương Mỹ Lan có 5 luật sư bào chữa gồm: luật sư Phan Trung Hoài, luật sư Nguyễn Huy Thiệp, luật sư Trương Thanh Đức, Phan Minh Hoàng và luật sư Giang Hồng Thanh.
Tách tội “Tham ô” thành tội danh độc lập là chưa thỏa đáng
Trong phiên toà chiều 19/3, luật sư Phan Trung Hoài là người đầu tiên đứng lên bào chữa cho bà Lan và nêu quan điểm về tội “tham ô tài sản” của bà Lan. Theo luật sư Hoài, Hội đồng Xét xử cần thận trọng xem xét lại việc quy buộc tội danh này khi bị tách ra thành tội danh độc lập, vì về bản chất và hành vi của bà Lan được xác định kéo dài xuyên suốt trong 10 năm.
Theo luật sư Hoài, mọi nguồn cơn dẫn đến vụ án bắt đầu từ việc bị cáo Lan đứng ra hợp nhất và tái cơ cấu 3 ngân hàng vì có nhiều tài sản, có uy tín, sẽ là kỳ vọng giúp quá trình hợp nhất các nhà băng thành công. Thực tế, việc hợp nhất đã thành công.
Theo đánh giá của Ngân hàng Nhà nước về giai đoạn tái cơ cấu SCB giai đoạn từ 2012-2017 chưa thành công do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Trong đó, SCB phải xử lý khối lượng nợ xấu, tài sản tồn đọng từ trước khi hợp nhất đặc biệt lớn. Việc tái cơ cấu một ngân hàng vốn dĩ đã có tình trạng tài chính yếu kém khiến bà Lan đứng trước nhiều áp lực, thách thức.
Ở giai đoạn sau, các khó khăn tồn đọng vẫn chưa thể giải quyết, trong khi nền kinh tế đang rất khó khăn, dịch Covid -19 bùng phát. Việc SCB phải xử lý cơ bản các tồn tại trong hai năm (2020-2021) theo yêu cầu của Thủ tướng là “không thể hoàn thành”. Đến năm 2022 trở đi, SCB đã xây dựng kế hoạch xử lý dứt điểm nợ xấu và tài sản tồn đọng, đa dạng hóa cổ đông với sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài. Song, trước khi đề án cơ cấu giai đoạn 2022-2028 được phê duyệt thì bà Lan bị khởi tố và đối diện nhiều tội danh.
Viện Kiểm sát xác định, từ năm 2012 đến 2017, bà Lan đã chỉ đạo lập hồ sơ khống cho 304 khách hàng, vay 368 khoản. Đến năm 2022, các khoản vay này còn dư nợ hơn 132.000 tỷ đồng cả gốc và lãi. Sau khi cấn trừ vào số tài sản đảm bảo các khoản vay này gây thiệt hại 64.600 tỷ đồng. Hành vi trong giai đoạn này của bà Lan là phạm tội Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng.
Luật sư Phan Trung Hoài, bào chữa cho bị cáo Trương Mỹ Lan. Ảnh: HT.
Từ tháng 2/2018 đến tháng 10/2022, bà Lan đã chỉ đạo lập khống 916 hồ sơ vay vốn của SCB 545.000 tỷ đồng, chiếm đoạt 304.000 tỷ; gây thiệt hại gần 130.000 tỷ đồng tiền lãi phát sinh. Do Bộ luật Hình sự 2015 có sự thay đổi về đường lối xử lý đối với các sai phạm xảy ra tại thời điểm trước và sau ngày 1/1/2018 (Bộ luật Hình sự 2015 có hiệu lực) nên hành vi này của bà Lan phạm vào tội “Tham ô tài sản”.
Về cáo buộc này, luật sư Phan Trung Hoài nhìn nhận nguyên nhân là do các vấn đề trong cơ chế vận hành, quy trình hoạt động cho vay của Ngân hàng SCB. “Ngoài ra cũng xuất phát từ mặt chủ quan trong nhận thức của bà Lan với tư cách cổ đông và đại diện nhóm cổ đông lớn của SCB”, ông Hoài nói, đồng thời đề nghị Hội đồng Xét xử xem xét việc truy tố thân chủ về tội “Tham ô tài sản”.
“Để có thể truy tố và xét xử bà Lan về tội “Tham ô tài sản” thì các cơ quan tiến hành tố tụng phải chứng minh bà Lan là chủ thể đặc biệt, là người có chức vụ, quyền hạn và có trách nhiệm quản lý đối với tài sản chiếm đoạt”, luật sư Hoài nói và dẫn nguyên tắc định tội danh, thêm rằng các hành vi của bà Lan đang bị cáo buộc về bản chất được xem là cùng phương thức, thủ đoạn xuyên suốt trong 10 năm. Tuy nhiên, các cơ quan tố tụng đã tách ra thành hai tội độc lập với lý do căn cứ vào hiệu lực của Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) “là chưa thỏa đáng”, luật sư Hoài nói.
Cần xem xét lại các căn cứ tính thiệt hại của vụ án
Trong phiên tòa ngày 20/3, các luật sư của bà Lan tiếp tục phần bào chữa với quan điểm đề nghị Hội đồng Xét xử xem xét nhiều vấn đề gồm: bối cảnh, nguyên nhân dẫn đến vụ án; việc xác định tội danh; kết quả thẩm định giá làm căn cứ xác định thiệt hại của vụ án mà thân chủ phải chịu trách nhiệm.
Trình bày phần bào chữa của mình trước Hội đồng Xét xử, luật sư Phan Huy Thiệp viện dẫn nhiều quy định của pháp luật và cho rằng hồ sơ thể hiện bà Lan “không phải là người quản lý, điều hành hoạt động của SCB”. Vì vậy, bị cáo không có trách nhiệm quản lý tài sản của SCB. “Nếu có căn cứ xác định bị cáo đã chiếm đoạt tiền của SCB cũng không cấu thành tội Tham ô tài sản”, luật sư Thiệp nói.
Viện Kiểm sát xác định, để che giấu thực trạng yếu kém của SCB, giúp nhà băng thoát khỏi diện kiểm soát đặc biệt, bà Lan đã chỉ đạo Võ Tấn Hoàng Văn, cựu tổng giám đốc SCB, mua chuộc đoàn cán bộ thanh tra. Văn đã 4 lần đưa cho bà Đỗ Thị Nhàn, cựu cục trưởng Thanh tra, giám sát của Ngân hàng Nhà nước số tiền 5,2 triệu USD; đưa tiền và quà cho các thành viên đoàn thanh tra để bưng bít sai phạm, tạo điều kiện cho SCB được tiếp tục tái cơ cấu. Hành vi này của bị cáo Lan bị cáo buộc “Đưa hối lộ”.
Các bị cáo tại phiên tòa ngày 20/3. Ảnh: HT.
Về cáo buộc này, luật sư Thiệp lập luận, các bị cáo Lan, Nhàn và Văn có lời khai không khớp nhau. Bị cáo Nhàn khai yêu cầu bà Lan bán tài sản để khắc phục, tất toán, thu hồi nợ tại các khoản vay lớn có sai phạm. Bị cáo Lan khai, cuộc gặp lần thứ nhất là để xác nhận tài sản đang đảm bảo cho các khoản vay tại SCB “có phải là tài sản của bị cáo hay không”. Lần thứ 2 là do Văn nhờ bà Lan gặp bị cáo Nhàn và nói giúp kết thúc thanh tra tại SCB sớm.
Vì vậy, ngoài lời khai của bị cáo Văn thì không có chứng cứ khác chứng minh bà Lan đã chỉ đạo Văn đưa 5,2 triệu USD cho Đỗ Thị Nhàn. Hơn nữa, lời khai của Văn cũng không có chứng cứ nào khác chứng minh lời khai đó là đúng sự thật, đồng thời tính khách quan của lời khai này cần được đánh giá lại”, luật sư Thiệp nói và đề nghị Hội đồng Xét xử xem xét lại cáo buộc thân chủ tội “Đưa hối lộ”.
Bà Lan bị cáo buộc trong 10 năm thâu tóm SCB đã chỉ đạo đồng phạm giải ngân cho nhóm công ty trong Hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát tổng cộng hơn 2.500 khoản vay. Đến tháng 10/2022, nhóm bà Lan và Vạn Thịnh Phát còn gần 1.300 khoản vay gây thiệt hại 677.000 dư nợ gốc và lãi. Tuy nhiên, Viện Kiểm sát xác định, thiệt hại của vụ án là hơn 498.000 tỷ đồng, trên cơ sở xem xét theo nguyên tắc có lợi cho các bị cáo, sau khi cấn trừ đi giá trị các tài sản đảm bảo. Từ đó, Viện Kiểm sát đề nghị bị cáo Trương Mỹ Lan phải bồi thường cho SCB 677.000 tỷ đồng thiệt hại và lãi phát sinh.
Theo các luật sư bào chữa cho bị cáo Lan, việc tách tội “Tham ô” thành tội danh độc lập là chưa thỏa đáng. Ảnh: HT.
Không đồng ý với quan điểm trên, luật sư Giang Hồng Thanh cho rằng, cần xác định lại thiệt hại của vụ án, bởi các chứng thư thẩm định giá của Công ty Thẩm định giá Hoàng Quân “có hay không giá trị pháp lý trong việc xác định thiệt hại?”.
Luật sư Thanh lập luận, SCB thuê Công ty giám định Hoàng Quân để định giá tài sản của SCB nhằm xác định giá trị của ngân hàng nhưng trong 726 mã tài sản đảm bảo cho các khoản vay được Công ty Hoàng Quân định giá thì SCB chỉ chấp nhận định giá 520 mã, còn lại thì phủ nhận. “Vì sao SCB lại loại bỏ các tài sản đó? Việc xác định thiệt hại dựa trên nguyên tắc lấy dư nợ trừ đi giá trị tài sản đảm bảo đã khiến bà Lan phải chịu trách nhiệm với số thiệt hại cao hơn rất nhiều so với sai phạm bị cáo buộc”, luật sư Thanh nói.
Theo luật sư Thanh, chứng thư thẩm định giá đối với bất động sản có giá trị trong vòng 6 tháng, động sản là 3 tháng, như vậy, đến thời điểm này, chứng thư thẩm định của Hoàng Quân đã hết hiệu lực, không đủ căn cứ tính thiệt hại. “Để xác định hành vi của Trương Mỹ Lan có gây thiệt hại cho SCB hay không, có chiếm đoạt tiền của SCB hay không thì phải trưng cầu cơ quan chuyên môn thực hiện việc giám định. Chứng thư thẩm định giá của Công ty Hoàng Quân không thể thay thế kết luận giám định của cơ quan chuyên môn”, luật sư Thanh nói.
