Mụn là bệnh do nang lông - tuyến bã ở da hoạt động thái quá làm tiết nhiều bã nhờn, trong khi miệng nang lông lại bị bít kín do tăng sừng hóa, chất bã nhờn bị ứ đọng lại ở lỗ chân lông tạo thành nhân mụn (comedone).
Khi nhân mụn thành hình, thường có sự phát triển, tăng sinh một loại vi khuẩn có tên Propionibacterium acnes ở lỗ chân lông gây nên tình trạng viêm đỏ của mụn mủ.
Đối với thanh niên, thiếu nữ ở tuổi dậy thì, nổi mụn ở mặt có thể xem là chuyện bình thường. Khi đến tuổi dậy thì, cơ quan sinh dục phát triển bài tiết các hormone (nội tiết tố) làm tuyến bã ở da mặt hoạt động đưa đến nổi mụn.
Có thể làm giảm nổi mụn bằng cách: Ăn uống điều độ, không lạm dụng những gia vị cay nóng như tiêu, ớt, hành, tỏi hoặc thức uống kích thích như cà phê, trà. Nên ăn nhiều rau quả, trái cây vừa thêm chất bổ dưỡng vừa tránh táo bón. Tránh sự lo lắng, phiền muộn. Sự lạc quan, thoải mái trong cuộc sống là yếu tố quan trọng giúp cải thiện nhiều rối loạn, trong đó có chuyện nổi mụn. Rửa mặt hàng ngày khoảng 4 – 5 lần với nước thường hoặc nước pha muối (pha 1 – 2 muỗng cà phê muối ăn với 1 lít nước).
Lưu ý nên sử dụng loại xà bông nào mà da mặt không chịu, nổi mụn nhiều hơn thì tránh dùng loại đó. Luôn đội mũ, nón khi ra nắng. Không nên thường xuyên mân mê mụn, nặn bóp mụn, dễ bị nhiễm trùng và có thể để lại sẹo xấu xí. Mụn thường gặp ở tuổi trẻ nhưng mụn vẫn có thể kéo dài đến 40 – 50 tuổi. Khi mụn tiến triển dai dẳng và mức độ viêm nhiễm nặng có khi phải dùng đến thuốc trị mụn.
Dùng thuốc trị mụn cần lưu ý:
* Thuốc điều trị toàn thân: Gồm các loại thuốc uống cần được bác sĩ chuyên khoa chỉ định vì thường phải dùng kéo dài trong nhiều tháng, có thể gây tác dụng phụ và thuốc chỉ dùng khi bị mụn loại nặng.
* Thuốc điều trị tại chỗ: Chủ yếu là thuốc bôi. Thuốc có loại chỉ chứa một hoạt chất và có một tác động chuyên biệt nào đó, như:
- Thuốc bôi chứa lưu huỳnh: Là thuốc cổ điển, có tác dụng giảm nhờn sát trùng, nay rất ít sử dụng vì các chế phẩm chứa lưu huỳnh có mùi hôi gây khó chịu.
- Thuốc bôi chứa benzoyl peroxyd: Thuốc có tác dụng làm tiêu nhân mụn, diệt vi khuẩn P.acnes nhưng lại dễ gây kích ứng da và cần tránh ra nắng khi bôi thuốc.
- Thuốc chứa kháng sinh dạng bôi là Erythromycin hoặc Clindamycin: Được dùng khi mụn bị nhiễm khuẩn như mụn mủ, nhưng ít tác động đến nhân mụn.
- Thuốc bôi chứa Retinoid: Retinoid là tên chung để chỉ các dẫn chất của vitamin A dạng axit. Retinoid được dùng làm thuốc bôi ngoài da là Tretinoin. Tretinoin có tác dụng trị nhân mụn bằng cách làm nhân mụn trồi lên và đưa ra ngoài, đồng thời có tác dụng ngừa phát sinh nhân mụn mới.
Lưu ý:
Trước khi dùng chính thức nên bôi thử trên vùng da mỏng nhỏ ở mặt trước cẳng tay, để yên trong 6 – 8 giờ, nếu không thấy phản ứng gì đặc biệt mới bôi lên mặt. Riêng đối với biệt dược có sự phối hợp Erythromycin và Tretinoin, do hai hoạt chất này có tác dụng tốt trong điều trị mụn nhưng lại đòi hỏi sự thận trọng trong sử dụng. Vì vậy, nên đọc kỹ bản hướng dẫn sử dụng hoặc hỏi dược sĩ, bác sĩ về những điều chưa rõ để việc dùng thuốc hiệu quả và an toàn.
Có một số thuốc trị mụn cần được bác sĩ chỉ định và hướng dẫn sử dụng. Vì vậy, nếu bị mụn trứng cá loại nặng hoặc để an toàn, tốt nhất ta nên đi khám bác sĩ chuyên khoa da liễu để được chữa trị đúng cách.
