Huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh có tốc độ đô thị hoá vào diện nhanh nhất các địa phương ở miền Bắc, đến năm 2008 này, toàn huyện chỉ còn 6,7% đất nông nghiệp. Phát triển công nghiệp địa phương và làng nghề đã tạo cho người nông dân ở vùng này có sự chuyên môn hoá nghề nghiệp kể cả trong lĩnh vực nông nghiệp, theo đó nông dân bỏ qua công đoạn gieo mạ, thời vụ đến thì chỉ việc mua mạ về cấy.
Ở xã Đồng Nguyên- Từ Sơn có mô hình chuyên làm mạ khay theo công nghệ Nhật Bản của gia đình kỹ sư Nguyễn Mạnh Ngữ. Ông Ngữ là cán bộ khuyến nông huyện, phụ trách cụm xã Đồng Nguyên. Năm 2001 gia đình ông thuê được khu đất 5 sào tại bờ mương khu Cầu Chanh, và ông đã dành riêng 2,5 sào để sản xuất mạ khay bán, kể từ đó cơ sở là một địa chỉ sản xuất mạ khay có uy tín.
Mạ khay có thể cấy thủ công, cũng có thể phục vụ cho công nghiệp cấy máy (mô hình cấy máy đã được thử nghiệm có hiệu quả cao ở Hà Tây năm 2007). Nhu cầu của nông dân dùng mạ khay ngày càng tăng, nhưng cơ sở của ông Ngữ không có đủ diện tích để mở rộng sản xuất nên hiện chưa thể đáp ứng được.
Vụ đông xuân này, hầu hết mạ sân, mạ dược của các địa phương trong vùng đều bị thiệt hại nặng do giá rét, nông dân tìm đến mua mạ khay của gia đình ông Ngữ tăng đột biến, vì vậy ông đã chủ động cho gieo mạ khay quay liên tục 3 vòng, sản lượng lớn gấp đôi các vụ trước song vẫn không thể đáp ứng được nhu cầu của nông dân.
Hỏi về việc chủ động gieo mạ khay vụ xuân năm nay, ông Ngữ cho biết, trong khi ngành khí tượng thuỷ văn không dự báo được thời tiết rét đậm kéo dài để nông dân ngừng gieo mạ, cấy lúa vào những ngày giá rét, có kế hoạch chuẩn bị giống gieo bù cho diện tích lúa và mạ bị chết thì với kinh nghiệm của một cán bộ khuyến nông lâu năm ông vẫn trông trăng rằm tháng tám để đoán thời tiết . Năm nay trăng rằm lu mờ, mặt khác cuối vụ không có mưa lớn, báo trước thời tiết có thể rét đậm kéo dài và khô hạn.
Với kinh nghiệm này gia đình ông đã chủ động mua lượng thóc giống đủ cơ số có thể gieo gấp 2 lần vụ xuân năm trước. Hiện gia đình có 1,5 vạn khay gieo mạ (đầu tư cho số khay này trên 2,1 tỷ đồng) gieo 3 đợt mạ đủ cung cấp cho 300 mẫu ruộng cấy của các HTX Dương Sơn, Kim Bảng và Tấn Bào, là các cơ sở có hợp đồng cung ứng mạ khay với gia đình ông Ngữ. Khi chúng tôi đến thăm trà mạ gieo lần thứ 3 của gia đình qua 2 ngày gieo để trong phòng kín đã mọc mầm tua tủa như những mũi chông, chỉ 2-3 ngày tới nắng lên sẽ đem ra ngoài ruộng phơi.
Ông Ngữ cho biết vì cơ sở bán được nhiều mạ khay nên lấy lãi bà con vừa phải (10 ngàn đồng/sào mạ cấy). Tiếp xúc với chúng tôi, điều ông mong muốn là mở rộng diện tích gieo mạ khay, xem như đây là nghề dịch vụ cung cấp mạ một cách chuyên nghiệp. Nhưng khó khăn của cơ sở gia đình ông là thiếu đất sản xuất mạ. Ông Ngữ mong muốn xã Đồng Nguyên nhanh chóng tạo điều kiện cho gia đình có thể chuyển đổi 1 mẫu ruộng gồm nhiều mảnh ở nhiều xứ đồng về một khu để gia đình tập trung sản xuất mạ khay. Một mặt ông cũng đã lập dự án đề nghị xã và huyện cho thuê 1 ha đất ruộng để sản xuất mạ khay và làm rau sạch.
