Rùa đẻ quen thuộc
Làng chài Nhơn Hải, vùng quê biển của TP Quy Nhơn (Bình Định) được mệnh danh là “nhà hộ sinh” của rùa biển bởi bãi biển Nhơn Hải được rùa mẹ chọn làm nơi sinh đẻ. Tuy nhiên, từ năm 2022 đến nay, do hoạt động của người dân địa phương khiến bãi biển Nhơn Hải mất đi sự yên tĩnh nên rùa mẹ không lên bãi đẻ như những năm trước đó.
Thế nhưng mới đây, trong vòng chưa đầy 1 tháng, 1 cá thể rùa mẹ đã lên bãi biển Nhơn Hải đẻ đến 3 lần. Theo anh Nguyễn Tôn Xuân Sáng, thành viên Tổ bảo vệ san hô, rùa biển xã Nhơn Hải, từ tối 21/5 đến tối 13/6/2024, sau 3 lần “vượt cạn”, cá thể rùa mẹ này đã đẻ được 304 quả trứng. Số trứng rùa nói trên được Tổ bảo vệ san hô, rùa biển xã Nhơn Hải “cưng như trứng”, di chuyển đến khu vực khoanh vùng tại bãi biển Mũi Cồn thuộc thôn Hải Đông để ấp nở, rùa mẹ được bấm mã số và đưa về lại với biển.
Anh Sáng nhớ lại: Khoảng 22h tối 21/5, tại khu vực bãi biển thôn Hải Nam (xã Nhơn Hải) xuất hiện 1 con rùa biển dài 0,94m, chiều ngang mai 0,86m, nặng hơn 90kg bò lên bãi biển đẻ trứng. Cá thể rùa biển này có tên là rùa xanh, còn được gọi là vích, tên khoa học là Chelonia mydas, thuộc họ vích Cheloniidae, bộ rùa biển Testudines. Rùa xanh có mai nhẵn cứng, mỗi bên mai có nhiều vảy hình ô van, đầu nhọn có vảy phía trước.
Ngay sau khi nghe tin báo của người dân thôn Hải Nam, anh Nguyễn Tôn Xuân Sáng và anh Trần Văn Phát, 2 thành viên của Tổ bảo vệ san hô, rùa biển ở địa phương đã lập tức có mặt tại bãi đẻ để bảo vệ quá trình rùa đẻ trứng, sau đó di dời ổ trứng đến bãi đẻ tại bãi biển Mũi Cồn thuộc thôn Hải Đông để ấp nở.
Rùa mẹ đeo thẻ VN1078, trong vòng chưa đầy 1 tháng đã đẻ 3 ổ trứng với 304 trứng tại bãi biển xã Nhơn Hải (thành phố Quy Nhơn, Bình Định). Ảnh: N.T.X.S.
Sau hơn 30 phút “vượt cạn”, con rùa mẹ đã đẻ được 103 quả trứng. Đây là con rùa đầu tiên lên bãi biển Nhơn Hải đẻ trứng trong vòng gần 3 năm qua mà người dân phát hiện được.
Sau đó 11 ngày, vào 21h30 tối 2/6, cũng tại bãi biển xã Nhơn Hải, cũng con rùa mẹ này bò lên bãi biển đẻ được 102 quả trứng.
Anh Nguyễn Tôn Xuân Sáng, người 2 lần trực tiếp chứng kiến rùa đẻ, di chuyển những ổ trứng về bãi biển Mũi Cồn để ấp nở, cho biết: “Sau khi đo đạc kích thước, xác định cân nặng, quan sát hình dáng, màu sắc của rùa mẹ, chúng tôi khẳng định đây chính là con rùa lên bãi biển thôn Hải Nam vào tối 21/5 đẻ được 103 trứng. Qua 2 lần “vượt cạn” thành công, con rùa mẹ này đẻ được 205 quả trứng. Lần này tôi đã bấm mã số và đưa rùa mẹ về lại biển”.
Tiếp đến, vào lúc hơn 23h đêm 13/6 vừa qua, cá thể rùa mẹ nói trên lại lên mép biển xã Nhơn Hải đẻ lần thứ 3, lần này rùa mẹ đẻ được 99 quả trứng.
“Mùa sinh sản rùa biển thường bắt đầu từ tháng 5 đến tháng 8 hằng năm. Mỗi lần rùa di chuyển lên bờ đẻ trứng sẽ mất thời gian khá lâu, sau đó đào 1 hố dưới cát sâu hơn 1m để đẻ trứng, đẻ xong rùa lấp ngay hố cát đã đầy trứng rồi di chuyển quay về với biển”, anh Nguyễn Tôn Xuân Sáng cho hay.
Cận cảnh ổ trứng rùa biển đẻ vào đêm 13/6 vừa qua tại bãi biển xã Nhơn Hải (thành phố Quy Nhơn, Bình Định). Ảnh: N.T.X.S.
“Nhà hộ sinh” của rùa biển là điểm nhấn du lịch
Theo các nhà nghiên cứu, rùa biển có vòng đời khá dài, tuổi thọ có thể kéo dài đến 80 năm. Khi rùa cái đến tuổi trưởng thành, bước vào giai đoạn sinh sản, chúng sẽ rời mặt nước lên bờ đào ổ để đẻ trứng. Rùa mẹ có thể đẻ từ 2 - 3 lần trong chu kỳ sinh sản, mỗi ổ có thể đẻ từ 70 đến hơn 100 trứng tùy thuộc vào điều kiện tự nhiên, bãi đẻ càng yên tĩnh rùa mẹ đẻ càng nhiều. Sau từ 6 đến 10 tuần ấp, trứng rùa sẽ nở.
“Điều đặc biệt, rùa cái di cư đến bãi biển gần với nơi chúng được sinh ra để đẻ trứng. Khả năng định hướng của rùa biển khi di cư, cũng như khả năng ghi nhớ vị trí nơi mình được sinh ra để lựa chọn bãi đẻ của rùa mẹ hiện vẫn là điều bí ẩn chưa được các nhà khoa học khám phá”, ông Trần Văn Vinh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản Bình Định cho biết.
Vùng biển Nhơn Hải có rạn san hô, hệ sinh thái biển đa dạng là nơi rùa biển quần cư và sinh sản. Nhờ các cấp ngành chức năng Bình Định làm tốt công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức bảo vệ rùa biển, nên cả cộng đồng dân cư ở địa phương chung tay bảo vệ rùa biển. Trong năm 2021, bãi biển xã Nhơn Hải có 4 rùa mẹ lên bờ đẻ được 383 quả trứng, tất cả các ổ trứng được chính quyền địa phương di dời đến nơi an toàn để bảo vệ, ấp nở với tỷ lệ trứng nở đạt hơn 80%.
Trứng rùa được Tổ bảo vệ san hô, rùa biển xã Nhơn Hải thu gom di dời về khu vực khoanh vùng tại bãi biển Mũi Cồn thuộc thôn Hải Đông để ấp nở. Ảnh: N.T.X.S.
Theo ông Nguyễn Ngọc Nam, Phó Chủ tịch UBND xã Nhơn Hải, năm 2024, chỉ trong vòng chưa đầy 1 tháng đã có 3 lượt rùa lên bãi biển trước khu dân cư của xã để đẻ tổng cộng 304 quả trứng. Sau gần 3 năm, kể từ năm 2021, năm nay rùa biển mới quay lại đẻ trứng tại bãi biển trước khu dân cư xã Nhơn Hải, người dân địa phương vô cùng phấn khởi. Để bảo tồn bãi đẻ rùa biển, hiện nay UBND xã Nhơn Hải đã duy trì công tác bảo vệ rùa khi rùa lên sinh sản ở bãi biển của xã, khoanh vùng bảo vệ bãi đẻ rùa biển tại Mũi Cồn thuộc thôn Hải Đông với diện tích khoảng 1.000m2.
“Để động viên và khuyến khích kịp thời cho người dân có thành tích trong bảo tồn rùa biển tại địa phương, UBND xã Nhơn Hải tặng giấy khen cho bà con đã phát hiện và báo cho Tổ bảo vệ san hô, rùa biển của địa phương để kịp thời bảo vệ, ấp nở”, ông Nam chia sẻ.
Theo bà Bùi Thị Thu Hiền, chuyên gia bảo tồn rùa biển của Liên minh Quốc tế bảo tồn thiên nhiên và tài nguyên thiên nhiên (IUCN), khu vực rùa đẻ trứng gần với khu dân cư, nên chính quyền xã Nhơn Hải cần tạo môi trường thuận lợi cho rùa đẻ trứng. Các loài rùa biển thường lên bờ làm ổ vào ban đêm. Mặc dù khả năng nhìn của rùa biển rất kém khi ra khỏi môi trường nước, nhưng rùa biển cái trưởng thành vẫn có thể phân biệt được sự chuyển động và ánh sáng.
Cận cảnh quá trình rùa mẹ bảo vệ những quả trứng mình đẻ ra. Ảnh: N.T.X.S.
“Do đó, các tác động từ môi trường có thể làm chúng bị gián đoạn quá trình đẻ trứng. Cách tốt nhất để tránh tác động đến quá trình đẻ trứng của rùa là không sử dụng đèn pin hoặc đèn flash máy ảnh khi rùa đang đẻ trên bãi biển vào ban đêm. Nếu bắt buộc phải sử dụng đèn, hãy đặt một miếng lọc màu đỏ trước đèn pin, vì mắt của rùa biển ít nhạy cảm với các bước sóng ánh sáng dài màu đỏ. Nếu nhìn thấy 1 con rùa cái sắp lên bờ, ngay lập tức tắt tất cả các đèn và không di chuyển. Chờ cho đến khi rùa đã di chuyển lên bãi biển và đã bắt đầu đào cát lúc đó mới được sử dụng đèn”, bà Bùi Thị Thu Hiền khuyến cáo.
“Hiện nay, UBND tỉnh Bình Định đã phê duyệt đề án phát triển du lịch cộng đồng tại xã Nhơn Hải đến năm 2025. Theo đó, xã Nhơn Hải xây dựng thương hiệu du lịch cộng đồng gắn với cảnh quan thiên nhiên độc đáo và văn hóa làng chài để thu hút khách. Tham quan bãi đẻ rùa biển là 1 trong những loại hình du lịch sinh thái biển được tỉnh quan tâm định hướng phát triển, đưa vào nhiệm vụ quy hoạch khu vực bảo tồn bãi đẻ rùa biển gắn với phát triển du lịch trên địa bàn xã”, ông Nguyễn Ngọc Nam, Phó Chủ tịch UBND xã Nhơn Hải chia sẻ.
