Thủy điện mini xây dựng trái phép ở thôn Nậm Tông, xã Nậm Lúc (huyện Bắc Hà, Lào Cai). Ảnh: Hải Đăng
Xây dựng thủy điện mini trái phép để thử nghiệm?
Cách đây nhiều năm, ở vùng cao, người dân không xa lạ với việc đặt củ phát điện ở những con suối, khe, lạch… đưa điện về nhà thắp sáng. Song những việc như thế hiện nay đã là hiếm ở Lào Cai bởi lưới điện quốc gia "phủ sóng" hầu hết các thôn bản từ chương trình xây dựng nông thôn mới.
Mặt khác, những củ phát điện kiểu này cũng dần lỗi thời vì dễ bị lũ cuốn trôi và không an toàn khi được lắp đặt tạm bợ, gây nguy hiểm cho người và vật nuôi qua lại.
Gần đây, người dân râm ran về việc phát sinh những thế hệ mới của máy phát điện nước nhưng ở cấp độ lớn hơn có thể coi đó là một thủy điện mini. Tuy nhiên, để xây được thủy điện mini này đòi hỏi phải am hiểu về kỹ thuật chứ không đơn thuần đặt củ máy phát xuống dòng chảy như trước kia.
Theo thông tin người dân chỉ dẫn, chúng tôi đến bản Nậm Tông thuộc xã Nậm Lúc (huyện Bắc Hà, Lào Cai) để tận mắt thấy thủy điện mini và tìm hiểu việc xây dựng thủy điện dạng này với mục đích gì?
Đường vào thôn Nậm Tông đang được mở rộng nên đi lại tương đối khó khăn, chưa kể địa bàn rộng nên để tìm được vị trí thủy điện mini như người dân chỉ dẫn là rất khó. Các nóc nhà ở đây cách nhau cả cây số, cư dân thưa, có người không nói được tiếng phổ thông nên muốn hỏi đường cũng không dễ.
"Ở đây có ai dùng củ phát điện nước nữa đâu, có điện lưới rồi mà. Thủy điện mini á? Có đấy, thấy nói chủ đầu tư ở Bảo Thắng, mấy nay làm lại rồi. Vào đó chỉ có một hộ dân ở đấy trông coi thôi. Không rõ họ xây dựng cái đấy làm gì, ở đây có ai làm trang trại gì đâu?”, người dân cho hay.
Men theo bờ sông Chảy nơi đặt thủy điện Bảo Nhai 2, thủy điện Nậm Lúc - một thời gian gây bức xúc trong nhân dân do dâng nước làm sạt lở đường của bà con đi, chúng tôi phát hiện nơi có dòng suối nhỏ. Khu vực này khá kín đáo, phải đi bộ đến gần đầu nguồn mới tới vị trí xây dựng thủy điện mini.
Bên trong nhà điều hành và cũng là nơi lắp đặt máy phát điện của thủy điện mini xây dựng trái phép. Ảnh: Hải Đăng
Xử phạt cho tồn tại?
Căn nhà mái tôn được xây dựng kiên cố, mọi ô cửa sổ đều có sự tính toán kỹ lưỡng để đặt các quạt thông gió công suất lớn, nổi bật là 3 chiếc quạt lớn ở mặt thoáng bên hông nhà. Một đường ống HDPE dài trên trăm mét dẫn nước từ đầu nguồn suối xuyên qua tường của căn nhà.
Loại ống dẫn nước này chịu được nước áp lực cao, thậm chí là có khả năng chịu được các hóa chất mạnh, hầu như không bị ăn mòn hay rò rỉ. Trên đường ống, người ta lắp van xả, nước chảy, phun ào ạt xuống khe do áp lực dòng chảy lớn.
Bên trong căn nhà, điện vẫn sáng đèn, có giường ngủ và các vật dụng giống như một nhà điều hành. Tuy nhiên, cửa xả nước chính chưa hoạt động. Bên ngoài, các camera 360 độ đã được lắp đặt và dường như chúng hoạt động tốt.
Trước sự việc trên, theo ông Sầm Phượng Long, Chủ tịch UBND xã Nậm Lúc (huyện Bắc Hà, Lào Cai), công trình được người dân phát hiện và báo lên chính quyền xã. Do thủy điện này nằm ở khu vực kín đáo, tít trong sâu nên trong quá trình xây dựng không phát hiện ra. Thời điểm lập biên bản vi phạm công trình gần hoàn thành, máy phát được nhập từ Trung Quốc còn trục các đăng và một số bộ phận khác được chế tạo từ ô tô.
“Cái thủy điện ở suối, chủ xây dựng công trình là ông Nguyễn Duy Hoàn nhà ở Phố Lu (huyện Bảo Thắng, Lào Cai), hiện đã bị đình chỉ. Thủy điện tít ở trong đấy nên không biết, họ nói làm 0,5MW. Hỏi họ mục đích, họ bảo làm thí điểm, thử nghiệm thôi xem điện có mạnh không? Mà mình cũng không hiểu họ làm ở đó làm gì? Họ làm không có giấy tờ gì hết. Hiện đã bị đình chỉ và chúng tôi đã báo cáo huyện”, ông Sầm Phượng Long nói.
Ông Sầm Phượng Long cũng cho xem các hình ảnh thời điểm lập biên bản vi phạm ống dẫn nước chưa được lắp đặt. Khác với thực trạng hiện nay, ống dẫn nước vào nhà máy thủy điện mini trái phép đã được đấu nối hoàn thiện.
Thủy điện mini trái phép xây dựng trên hành lang suối. Ảnh: Hải Đăng
Tuy nhiên với vai trò của xã chỉ tiến hành được việc phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai đối với ông Ma A Lùng ở thôn Nậm Tông, xã Nậm Lúc (huyện Bắc Hà, Lào Cai). Bởi thủy điện mini xây "chui" được làm trên phần đất nông nghiệp của hộ gia đình này.
Theo đó, đình chỉ hành vi tự ý chuyển đất trồng cây lâu năm sang đất phi nông nghiệp tại khu vực nông thôn diện tích 75m2; yêu cầu dừng ngay việc xây dựng nhà và các hạng mục, công trình khác trên diện tích đất nói trên. Đồng thời, UBND xã Nậm Lúc ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính hộ gia đình này số tiền 4 triệu đồng và yêu cầu trả lại diện tích đất về đúng hiện trạng ban đầu. Tuy nhiên, thực tế công trình vẫn tồn tại cho đến nay.
Trước sự việc nêu trên, được biết UBND huyện Bắc Hà cũng đã có văn bản gửi Sở Công thương tỉnh Lào Cai cho ý kiến hướng dẫn công tác quản lý thủy điện dưới 1MW.
