Sẵn sàng cho một nền nông nghiệp trách nhiệm

Nhân kỷ niệm 60 năm ngày thành lập Cục Bảo vệ thực vật (5/10/1961 - 5/10/2021), ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (BVTV) đã chia sẻ về những định hướng của ngành BVTV trong giai đoạn toàn ngành nông nghiệp đang chuyển mình sang một nền nông nghiệp giá trị, bền vững, hội nhập quốc tế...

Hoàn chỉnh hệ thống pháp lý, tổ chức bộ máy

Trải qua 60 năm thành lập và phát triển, Cục BVTV đã trải qua một chặng đường dài, với nhiều thăng trầm và cung bậc cảm xúc khác nhau. Tuy thay đổi về chức năng, nhiệm vụ dựa theo hoàn cảnh, Cục BVTV vẫn luôn thực hiện tốt 5 nhiệm vụ chính được giao.

Đó là công tác BVTV, phòng trừ sinh vật gây hại; kiểm dịch thực vật xuất nhập khẩu, bảo đảm an toàn nền sản xuất trong nước, cũng như uy tín hàng hóa, nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế, tích cực tham gia đàm phán mở cửa thị trường với các nhóm nông sản chủ lực; quản lý vật tư nông nghiệp đầu vào, nhất là thuốc BVTV, phân bón; quản lý an toàn thực phẩm theo chuỗi, đối với các sản phẩm từ trồng trọt và tham gia kiểm tra thức ăn chăn nuôi, thức ăn thủy sản nhập khẩu.

Với nhiều nhiệm vụ quan trọng, Cục BVTV đã nỗ lực hoàn thành và đạt một số thành quả. Có thể kể đến như xây dựng hệ thống văn bản pháp luật hoàn thiện từ Trung ương đến địa phương.

Cục hiện là một trong những đơn vị có hành lang pháp lý đầy đủ nhất Bộ NN-PTNT, từ Luật, Nghị định, cho đến các tiêu chuẩn, quy chuẩn... Cục hiện quản lý và đã ban hành hơn 1.000 tiêu chuẩn kỹ thuật Việt Nam, tiêu chuẩn cơ sở để quản lý chất lượng vật tư nông nghiệp đầu vào cho ngành trồng trọt. 

Song song với hệ thống văn bản pháp luật, Cục BVTV còn tổ chức tương đối đồng bộ hệ thống chân rết tại địa phương. Tính đến năm 2006, Cục BVTV có 4 trung tâm vùng, 63 chi cục tại các tỉnh, và hơn 750 trạm BVTV tại các huyện. Đây là hệ thống hoàn thiện giúp Cục hoàn chỉnh công tác dự báo, phòng, trừ sinh vật gây hại cho cây trồng.

Nhờ hệ thống đồng bộ này, ngành BVTV đã đảm bảo thành công các vụ sản xuất chính. Những đợt dịch bùng phát đều được khống chế và dập tắt nhanh chóng hiệu quả. Theo đánh giá, công tác BVTV chiếm 50% thành công của ngành trồng trọt. Vì thế, Cục BVTV luôn chủ động diệt trừ, khống chế sâu bệnh trong phạm vi hẹp. Trong nhiều năm, Bộ NN-PTNT, Đảng, Nhà nước và Chính phủ đều đánh giá Cục BVTV và các chi cục địa phương hoàn thành tốt các nhiệm vụ.

Kiểm soát chặt chất lượng vật tư nông nghiệp

5 năm gần nhất, Cục BVTV đã kiểm tra khoảng 73 triệu tấn hàng hóa xuất nhập khẩu, với hơn 500.000 lô hàng, xử lý triệt các vi phạm. Cùng với đó, Cục tích cực đàm phán, mở rộng cơ hội xuất khẩu đi các thị trường. Những trái cây, nông sản chủ lực của Việt Nam hiện thâm nhập được vào hầu hết các thị trường khó tính, cũng như các nước trong khu vực. 

Với xu hướng sử dụng những thực phẩm có truy xuất được nguồn gốc, đảm bảo vệ sinh, an toàn thực phẩm (ATTP), Cục trực tiếp cấp thông tin về mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói đáp ứng được ATTP tới các nước nhập khẩu. 

Kiểm tra, kiểm soát thuốc BVTV, phân bón cũng là một công tác trọng tâm của Cục. Thời gian qua, Cục BVTV đã liên tục rút gọn danh mục thuốc BVTV; loại bỏ các hoạt chất tổn hại cho sức khỏe con người, môi trường; khuyến khích tăng cường sử dụng thuốc BVTV sinh học; giảm dần nhập khẩu thuốc BVTV. Hiện cả nước chỉ còn nhập hơn 40.000 tấn thuốc BVTV từ đầu năm 2021, ít hơn nhiều so với mức 100.000 tấn trước đây.

Với phân bón, từ khi nhận chuyển giao từ Bộ Công thương, Cục BVTV đã hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật, xây dựng các Nghị định, quy chuẩn kỹ thuật. Đến nay, Cục kiểm soát chặt chẽ mặt hàng này từ sản xuất, nhập khẩu, xuất khẩu, bảo đảm các sản phẩm đến tay người nông dân đúng với tiêu chuẩn mà doanh nghiệp đăng ký, góp phần tăng năng suất, giảm giá thành cho bà con.

Bên cạnh công tác tổ chức sản xuất, Cục BVTV còn tiến thành thanh, kiểm tra, kiểm soát theo chuỗi các mặt hàng xuất nhập khẩu. Hàng năm, Cục tổ chức lấy mẫu tại chợ đầu mối lớn để kiểm tra dư lượng các chất bảo quản, thuốc BVTV. Nếu vượt mức tối đa, Cục BVTV sẽ khoanh vùng, kiểm tra và xử lý. Nhiều năm qua, không còn hiện tượng mất vệ sinh ATTP do dư lượng chất bảo quản, hoặc thuốc BVTV.

Đối với hàng xuất khẩu, Cục BVTV quy định thành văn bản hoạt chất nào đáp ứng được sử dụng để yêu cầu doanh nghiệp làm nghiêm. Với hàng nhập khẩu, Cục chủ trương kiểm soát chặt từ khâu đăng ký, cũng như quy trình xét nghiệm, lấy mẫu. Hàng hóa nhập khẩu được Cục BVTV phối hợp kiểm tra từ cửa khẩu một cách ngẫu nhiên. Nếu phát hiện vi phạm, Cục sẽ chuyển sang chế độ kiểm tra chặt và thông báo cho nước xuất khẩu.

Hiện Cục BVTV là đơn vị của Bộ NN-PTNT chủ động rút ngắn các thủ tục, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Dù xử lý khoảng 1.600 thủ tục hành chính trên toàn quốc/ngày, Cục đẩy mạnh áp dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, kết hợp với Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính) để nhanh chóng thông quan ngay trên không gian mạng. Nhiều năm qua, Cục không để tình trạng ùn ứ về quy trình, thủ tục.

Hướng tới nền nông nghiệp sinh thái

Trong 5 năm tới, và định hướng tới năm 2030 của Cục BVTV và ngành BVTV nói chung còn nhiều nặng nề. Cục BVTV sẽ triển tập trung khai các nhóm nội dung hoạt động lớn trong thời gian tới.

Trước hết, sẽ tiếp tục xây dựng, hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật, tăng cường rà soát, giảm thiểu tối đa thủ tục để thích ứng với những tình hình mới. Cục BVTV chủ trương hoạt động hiệu quả, không để đình trệ sản xuất dù trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 ảnh hưởng.

Về công tác BVTV, sẽ tập trung áp dụng những tiến bộ khoa học như: Thực hiện chương trình IPHM (sức khỏe cây trồng tổng hợp), giúp giảm chi phí, trả lại môi trường, sinh thái cho đồng ruộng. Ngoài ra, tiếp tục những chương trình như "3 giảm 3 tăng", "1 phải 5 giảm", và các mô hình nông nghiệp hữu cơ, biện pháp sinh học như bẫy bả, bảo vệ thiên địch...

Thời gian tới, Cục sẽ khảo nghiệm các biện pháp sinh học trong công tác BVTV, hoàn thiện đề án, và đã xây dựng 4 trung tâm cấp vùng để chọn các tác nhân sinh học phòng trừ sinh vật gây hại cho từng khu vực, hướng tới nền nông nghiệp trách nhiệm, thân thiện môi trường, tạo giá trị thặng dư cao hơn.

Công nghệ 4.0 cũng sẽ được quan tâm. Hiện Cục BVTV đang triển khai khảo nghiệm các trang thiết bị phun thuốc BVTV như drone, dựa trên cơ sở khảo nghiệm quy trình chặt chẽ, đảm bảo tính hiệu quả, an toàn, thân thiện với con người, môi trường.

Bên cạnh đó, Cục hoàn thiện các trang thiết bị dự tính, dự báo nhằm phân tích, đánh giá về môi trường, khí hậu, phục vụ cho từng địa phương; đang và sẽ thí điểm ở một số tỉnh về ứng dụng trên điện thoại, giúp người dân nhận diện sinh vật gây hại trên đồng ruộng...

Với công tác quản lý phân bón Cục tập trung chính là phát triển và đẩy mạnh sử dụng phân bón hữu cơ, trên cả hai phương diện. Với phân bón hữu cơ công nghiệp, Cục BVTV chủ trương nâng sản lượng từ 2,6 triệu tấn/năm hiện nay 5 triệu tấn/năm.

Song song đó, Cục sẽ hướng dẫn bà con tận dụng các phế phụ phẩm để làm phân bón hữu cơ sử dụng trên chính đồng ruộng góp phần thay thế, giảm phân bón vô cơ. Đồng thời, tạo cú hích cho phát triển các loại phân bón thế hệ mới.

Với thuốc BVTV, cùng với việc tiếp tục rà soát, loại bỏ dần các thuốc BVTV độc hại, Cục BVTV khuyến khích doanh nghiệp phát triển thuốc BVTV sinh học. Hiện thuốc BVTV sinh học đã chiếm 18%, Cục sẽ tiếp tục có giải pháp để tạo sự chuyển động mạnh mẽ hơn nữa tỉ lệ và việc sử dụng thuốc BVTV trên cả nước.

Mở cửa thêm thị trường xuất khẩu

Thời gian tới, Cục BVTV sẽ tập trung cùng địa phương kiểm tra, thẩm định cấp mã số vùng trồng cho các sản phẩm nông sản chủ lực, phục vụ cả nhu cầu nội tiêu lẫn xuất khẩu. Trên cơ sở những đàm phán hiện có, Cục BVTV sẽ tăng cường mở cửa thêm thị trường, sao cho thuận lợi xuất khẩu, giảm chi phí lưu kho.

Cục BVTV sẽ chuyển đổi phương thức kiểm tra trong công tác kiểm dịch thực vật, thay vì bằng hồ sơ, đến tận nơi, sẽ sử dụng ứng dụng trên điện thoại. Cục sẽ nghiên cứu, có văn bản hướng dẫn các đơn vị, doanh nghiệp để đảm bảo từ số lượng mẫu, quy trình gửi, cũng như cách thức giám định từ xa, kiểm tra từ gốc. Đây là tiền đề để giảm thời gian lưu kho bãi.