Sạt lở đất và các vết nứt nhà các hộ dân do thuỷ điện Phúc Long gây ra. Ảnh: H.Đ
Bão lũ cũng chưa bao giờ bị như thế này
Thuỷ điện Phúc Long có công suất 22MW do Công ty Cổ phần thuỷ điện Phúc Long đầu tư hơn 700 tỷ đồng. Lòng hồ thuỷ điện chạy dài dọc theo quốc lộ 70, có đoạn qua thôn Đầm Rụng, xã Phúc Khánh (huyện Bảo Yên, Lào Cai).
Vẻ bề ngoài các căn nhà dọc quốc lộ 70 không có bất thường. Song phía sau, các đường nứt chằng chịt trên đất, trên sàn nhà và tường một số hộ dân, thấy rõ ảnh hưởng từ việc dâng, xả nước lòng hồ của thuỷ điện Phúc Long.
Chỉ dậm nhẹ chân, đất rào rào trượt xuống hết sức nguy hiểm. Các dấu vết vườn tược của người dân chỉ là những ngọn cây ngập nước do lở đất cuốn trôi ra xa hàng chục mét so vị trí ban đầu.
Không có bất kỳ cảnh báo nào, người dân thôn Đầm Rụng vẫn bàng hoàng khi lở đất tiếp tục diễn biến phức tạp.
Ông Cao Quốc Vân, người dân bản Đầm Rụng chỉ cây dưỡng 20 năm tuổi trước ở sau nhà, giờ trôi tuột xuống trong lòng hồ, thủ phạm là thuỷ điện dâng, xả nước đột ngột, tạo hàm ếch, gây sạt lở khu vực bờ sông hết sức nguy hiểm.
“Thuỷ điện Phúc Long dâng nước, dân bản không biết vì đêm đó mưa to. Sáng ra cây cối, đất sau nhà tôi đã bị trượt xuống lòng hồ. Cứ thế này nhà cửa chưa biết có bị gì không”, ông Vân nói.
Trước đây, mép sông cách nhà của những hộ dân thôn Đầm Rụng một khoảng vườn dài hàng chục mét thì nay nhà của họ đã ở mấp mé mép sông.
Cách đó không xa là nhà ông Lý Văn Hiệu đất tiếp tục tụt xuống tạo vực cao 5-7m so mặt nước. Búi luồng không chống đỡ sức nước, trôi ra phía lòng hồ, cách nhà 20 - 30m. Kinh hoàng nhất là các đường ống thoát bị bẻ gãy, lộ sau nhà… không khác gì biến cố thiên tai.
Bà Cao Thị Mộng lo lắng, “Từ xưa bà ở đây nước lũ mấy lần nhưng cũng không ảnh hưởng gì. Khi thuỷ điện Phúc Long dâng rồi xả nước một cái là đất lở hết. Chỗ nhà tắm chỉ cần dâng một lần nữa là đi cả mảng. Nhà bà thì đông trẻ con chỉ lo chúng chạy chơi đằng sau nhỡ một cái thì cũng hết rồi”.
Còn ông Lý Xuân Lạt, cũng người trong thôn bức xúc, tôi đang ngủ phía sau nhà bỗng nhiên nghe rầm rầm sợ quá, chạy ra thì do lở đất. Giờ không dám ngủ sau nhà nữa. Ở đây cả chục năm chưa việc gì, sau mấy hôm thuỷ điện dâng, xả nước đột ngột mà sàn nhà nứt rồi.
Trái ngược với ý kiến từ phía thuỷ điện, người dân ở đây đều cho rằng, thuỷ điện Phúc Long coi thường tính mạng người dân, dâng, xả nước nước lòng hồ đột ngột, không còi, không cảnh báo.
Đoạn quốc lộ 70 bị sạt do thuỷ điện Phúc Long vận hành hồ chứa. Ảnh: H.Đ
Vì sao dâng, xả nước đến trôi cả mốc giới?
Khi phát hiện ra sạt lở đất, người dân báo lên thôn, rồi kéo lên cả nơi xây đập, lúc đấy phía thuỷ điện mới cử người xuống xem xét, hỏi qua loa nguyện vọng một số hộ gia đình.
Trong khi đó, đất đai, tài sản và cả tính mạng của người dân đang đánh cược cho thuỷ điện... và vấn đề chỉ là thời gian.
Cũng theo người dân, thuỷ điện cắm 2 lần mốc giới, mốc đầu cắm thấp và lần 2 được điều chỉnh cắm cao hơn và họ không rõ lý do tại sao. Trước khi xây dựng, thuỷ điện Phúc Long thống kê hoa màu trên đất của người dân và từ đó biệt tăm, không bồi thường, hỗ trợ gì tới khi sạt lở thì họ mới xuất hiện.
Đặc biệt, tất cả các mốc giới ở khu vực thôn Đầm Rụng hiện đã chìm trong hồ. Người dân nghi, thuỷ điện Phúc Long dâng nước vượt ranh giới, không giám sát dâng, xả nước đúng quy trình.
Từ phản ánh của người dân, UBND xã Phúc Long cử tổ công tác xuống kiểm tra thực tế, ghi nhận ít nhất 17 hộ dân bị thiệt hại do đất bị sạt lở sau nhà, rạn nứt xuất hiện dọc bờ sông Chảy. Chỗ lở sâu nhất khoảng 10m, kéo dài khoảng 500m dọc quốc lộ 70.
Do đó, bà Đặng Thị Nga - Trưởng thôn Đầm Rụng đại diện các hộ dân đề đạt nguyện vọng muốn thuỷ điện Phúc Long tới đây sẽ có trách nhiệm kè đá cho các hộ dân trong thôn sống dọc quốc lộ 70 để họ yên tâm sinh sống.
“Sau khi báo cáo lên xã, rồi lên huyện để rà soát thiệt hại của các hộ để có hướng khắc phục sớm nhất cho bà con. Thuỷ điện cũng tiếp thu ý kiến nhưng cũng không biết ý họ như thế nào. Còn hiện nay, tối đến bà con cũng không dám ngủ vì hiện tượng sạt lở, thật sự là bà con rất lo ngại”, bà Nga nói.
Trước phản ánh của người dân, làm việc với Ban quản lý dự án thuỷ điện Phúc Long, ông Đỗ Xuân Hiệu đại diện đơn vị này khoe ra một loạt giấy tờ cấp phép liên quan. Trong đó ông Hiệu cho rằng, họ được phép theo dõi các tác động tiêu cực do sạt lở đất hai bên bờ sông Chảy để có biện pháp khắc phục.
Song lạ là, các hộ dân nói trên đang bị ảnh hưởng trực tiếp lại không nằm trong diện phải di dời khi đánh giá tác động của thuỷ điện khi xây dựng tại khu vực này?.
Cách thôn Đầm Rụng không xa là đoạn quốc lộ 70 có dấu hiệu tiếp tục bị sạt lở do thuỷ điện này gây ra. Một loạt các cáp viễn thông lộ ra trên đất nằm chỏng chơ rất nguy hiểm.
Một số hộ dân còn phản ánh thuỷ điện dâng nước gây thiệt hại hoa màu, ao cá cả trăm triệu đồng. Song không hiểu sao họ chọn cách thoả thuận riêng, không công khai minh bạch.
