Trăn trở bài toán cơ giới hóa sản xuất lúa

Cơ giới hóa chưa đồng đều

Trung tâm Khuyến nông Quốc gia và Sở NN-PTNT Hải Dương phối hợp tổ chức diễn đàn “Đẩy mạnh cơ giới hóa đồng bộ trong sản xuất lúa tại các tỉnh phía Bắc”.

Chương trình thu hút sự tham gia của nhiều nhà quản lý ngành nông nghiệp, doanh nghiệp cũng như nông dân các tỉnh Thái Bình, Vĩnh Phúc, Hưng Yên và Hà Nội.

So với cả nước, cơ giới hóa trong sản xuất lúa của các tỉnh phía Bắc thấp hơn phía Nam. Những tỉnh đồng bằng sông Hồng có mức độ cơ giới hóa đạt cao, tiêu biểu như: tỉnh Hải Dương, Nam Định, Thái Bình và thành phố Hà Nội, một số khâu như làm đất đạt 100%, thu hoạch đạt 80%.

Ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia khẳng định, cơ giới hóa sản xuất giúp tăng hiệu quả, giảm chi phí, nâng cao chất lượng sản phẩm.

Đồng thời, đây cũng là động lực tạo ra các chuỗi liên kết, thúc đẩy việc dồn điền đổi thửa mạnh mẽ, gắn với xây dựng nông thôn mới.

Tuy vậy, hiện nay trong sản xuất lúa của các tỉnh phía Bắc, cơ giới hóa khâu gieo cấy còn đạt thấp.

Đồng thời, mức độ cơ giới hóa sản xuất lúa chưa toàn diện, chỉ mới cao ở một số khâu và khả năng ứng dụng cơ giới hóa còn khác nhau giữa các vùng miền.

Ông Thanh cho rằng, những người làm trong ngành nông nghiệp cần chung tay, suy nghĩ, tìm giải pháp, nâng cao tỷ lệ này trong những năm tiếp theo. 

Ông Vũ Anh Tuấn, Trưởng phòng Cơ điện, Cục Kinh tế hợp tác và PTNT thông tin, hiện nhiều khâu trong sản xuất lúa đã cơ giới hóa ở mức cao. Ở khâu làm đất bằng máy, bình quân toàn quốc đã tăng từ 75% năm 2008 lên 95% vào năm 2019.

Trong đó, vùng đồng bằng sông Cửu long và đồng bằng sông Hồng đạt gần 100%, vùng trung du miền núi phía Bắc đạt 68%.

Khâu chăm sóc lúa, bảo vệ thực vật, tỷ lệ cơ giới hóa từ 55% vào năm 2008 lên 75% vào năm 2019. Ở khâu thu hoạch, tốc độ cơ giới hóa tăng khá nhanh, năm 2008 mới đạt 15% đến nay đã đạt 70%...

Ở khâu gieo sạ, cấy lúa, tốc độ cơ giới hóa tăng trưởng khá tuy nhiên vẫn còn đạt thấp, từ mức 5% vào năm 2008 nay đã đạt 30%, trong đó, đồng bằng sông Hồng đạt 25% và đồng bằng sông Cửu Long đạt 65%. 

Đại diện quản lý nông nghiệp một số địa phương thẳng thắn nhận định, còn nhiều hạn chế trong ứng dụng cơ giới hóa sản xuất lúa. Hệ thống, trang bị máy động lực còn lạc hậu, hầu hết các máy làm đất công suất nhỏ. Cơ khí trong nước chưa đáp ứng được nhu cầu máy và thiết bị phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Chính sách hỗ trợ nông dân mua máy sản xuất nông nghiệp đã được ban hành tại Quyết định 68/2013/QĐ-TTg nhưng người dân vẫn khó tiếp cận vốn vay. Cơ chế hỗ trợ tín dụng đầu tư phát triển cho các cơ sở chế tạo máy, thiết bị nông nghiệp chưa hấp dẫn.

Đặc biệt, quy hoạch kết cấu hạ tầng cho các vùng sản xuất nông nghiệp chưa đảm bảo cho nhu cầu phát triển cơ giới hóa, hiện đại hóa.

Cơ chế chính sách hỗ trợ cơ giới hóa nông nghiệp đã được ban hành nhưng tính thực thi còn hạn chế, thiếu sự nhất quán, đặc biệt là về cơ chế tài chính do nguồn lực hạn chế. 

Nguyên nhân chủ quan, tình trạng đồng ruộng nhỏ lẻ, manh mún vẫn còn phổ biến, làm giảm năng lực cơ giới hóa của máy móc. Chi phí đầu tư cho làm mạ khay lớn nên ít hộ dân có đủ khả năng đầu tư. Khả năng huy động các nguồn lực trong xã hội phục vụ cơ giới hóa trong nông nghiệp còn hạn chế.

Nhận thức người dân và cấp ủy Đảng, chính quyền nhiều nơi chưa thực sự quan tâm đến những tiến bộ kỹ thuật mới, vẫn chưa thay đổi được thói quen cấy truyền thống…

Nói phải đi đôi với làm

Chính sách đã có, nhiều tỉnh cũng đưa ra các phương pháp để đẩy mạnh cơ giới hóa sản xuất. Nhưng vì sao, tỷ lệ này tại các tỉnh phía Bắc vẫn còn thấp? Phải chăng nói chưa đi đôi với làm.

Ông Trần Văn Quân, Giám đốc Sở NN-PTNT Hải Dương khẳng định, nâng tỷ lệ gieo cấy bằng máy đang là mục tiêu phấn đấu của địa phương.

Hiện nay, tỷ lệ cấy máy hiện nay tại Hải Dương đã tăng đáng kể nhưng cũng chỉ mới đạt 8% trên tổng diện tích lúa toàn tỉnh. Diện tích gieo cấy lúa hằng năm của địa phương khoảng 115.000 ha.

Trước thực trạng này, UBND tỉnh Hải Dương đã ban hành Đề án phát triển diện tích cấy máy giai đoạn 2020 – 2025. Phấn đấu đến 2025 sẽ có trên 20.000ha được gieo mạ khay. Nhiều giải pháp được đưa ra như hỗ trợ cơ sở sản xuất mạ khay, hỗ trợ nông dân cấy máy, tập huấn kỹ thuật cho nông dân.

Đến tháng 12/2019, toàn tỉnh Hải Dương có khoảng 85 máy cấy Kubota, Hamco, Yanmar... Hầu hết các huyện có diện tích lúa lớn trong tỉnh như: Bình Giang, Thanh Miện, Ninh Giang, Cẩm Giàng, Tứ Kỳ, Kinh Môn, Nam Sách... đã xây dựng mô hình cấy lúa bằng máy Kubota. Riêng huyện Bình Giang có 25 máy cấy Kubota, vụ xuân năm 2020 cấy 935ha chiếm khoảng 15,5% diện tích cấy lúa toàn huyện.

Đại diện Sở NN-PTNT Hưng Yên cho biết, tỉnh đang triển khai Dự án “Xây dựng mô hình áp dụng cơ giới hóa đồng bộ trong sản xuất lúa nhằm giảm chi phí sản xuất, nâng cao giá trị thu nhập”, thực hiện trong năm 2020 – 2021.

Hưng Yên phấn đấu trong thời gian tới, diện tích lúa được phun thuốc bảo vệ thực vật bằng thiết bị bay không người lái đạt 30 – 50%, phấn đấu khoảng 50 – 60% diện tích lúa được gieo cấy bằng máy.

Đại diện Cục Kinh tế hợp tác và PTNT cho rằng, tùy điều kiện, đặc thù mỗi địa phương để áp dụng các phương pháp khác nhau. Tuy nhiên, tự chung lại, các tỉnh phải đẩy mạnh đầu tư, hoàn thiện kết cấu hạ tầng đồng ruộng, giao thông nội đồng.

Song song với đó là tăng cường ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học công nghệ, công nghệ mới là những giải pháp ưu tiên.

Bên cạnh đó, phát triển thị trường máy nông nghiệp. Hoàn thiện các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia về máy nông nghiệp và chất lượng nông sản chế biến. Xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về cơ giới hóa. Đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Quan trọng nhất là tiếp tục đổi mới và hoàn thiện cơ chế chính sách. Hiện nay, Bộ NN-PTNT đang xây dựng Nghị định đẩy mạnh cơ giới hóa đồng bộ trong nông nghiệp thay thế Quyết định số 68/2013/QĐ-TTg về chính sách hỗ trợ nhằm giảm tổn thất sau thu hoạch.

Trước hội nghị, Thứ trưởng NN-PTNT Lê Quốc Doanh đã đi thăm mô cơ sở sản xuất mạ khay và xem trình diễn cấy máy, phun thuốc BVTV bằng máy bay không người lái tại xã Tân Hồng, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương.

Thứ trưởng cho biết, hiện nay, trong SXNN, tại Hải Dương nói riêng, các tỉnh phía Bắc nói chung, các khâu như làm đất, thu hoạch áp dụng cơ giới hóa tương đối tốt. Tuy nhiên, khâu gieo và cấy lúa, phương pháp thủ công vẫn chiếm đa số.

Thứ trưởng khẳng định, cơ giới hóa không những nâng cao năng suất và giảm rất nhiều chi phí về nhân công, thuốc BVTV, phân bón, nước tưới. Theo Thứ trưởng, khâu khó nhất và cần giải quyết hiện nay là làm mạ khay, sao cho thật đơn giản, giảm giá thành sản xuất giúp người dân dễ tiếp cận.

"Các địa phương phải dần hình thành được các tổ dịch vụ, HTX. Bên cạnh đó, cần phải làm tốt công tác dồn điền đổi thửa. Đây là bước rất quan trọng, tạo động lực mạnh mẽ đưa cơ giới hóa vào sản xuất lúa", Thứ trưởng NN-PTNT Lê Quốc Doanh đề nghị.