Tổng thống Donald Trump phát biểu về một thỏa thuận hòa bình Sudan-Israel trong Phòng Bầu dục, ngày 23/10/2020. Ông thông báo rằng Sudan sẽ bắt đầu bình thường hóa quan hệ với Israel. Ảnh: Getty Images.
Ông nhấn mạnh nỗ lực ngoại giao của mình ở Trung Đông có thể chứng tỏ là thành tựu chính sách đối ngoại quan trọng nhất trong nhiệm kỳ đầu tiên.
Trump, cùng với các nhà lãnh đạo của Israel và Sudan, đã công bố một thỏa thuận mới trong cuộc gọi hôm 23/10.
"Nhà nước Israel và Cộng hòa Sudan đã đồng ý thực hiện hòa bình", Trump nói với các phóng viên tại Phòng Bầu dục.
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã ca ngợi Trump trên điện thoại về kết quả, nói rằng "Chúng tôi đang mở rộng vòng tròn hòa bình rất nhanh với sự lãnh đạo ngài". Trump trả lời: "Còn rất nhiều, nhiều nữa trong thời gian tới".
Một tuyên bố của ba nhà lãnh đạo quốc gia do Nhà Trắng công bố cung cấp thêm chi tiết, có đoạn: “Các nhà lãnh đạo nhất trí bình thường hóa quan hệ giữa Sudan và Israel và chấm dứt tình trạng hiếu chiến giữa các quốc gia của họ”.
Đổi lại, "Hoa Kỳ sẽ thực hiện các bước để khôi phục quyền miễn trừ chủ quyền của Sudan và thu hút các đối tác quốc tế của mình để giảm gánh nặng nợ của Sudan."
Hơn nữa, “Hoa Kỳ và Israel cũng cam kết làm việc với các đối tác của họ để hỗ trợ người dân Sudan củng cố nền dân chủ, cải thiện an ninh lương thực, chống khủng bố và chủ nghĩa cực đoan, cũng như khai thác tiềm năng kinh tế của họ”.
Do đó, về cốt lõi, thỏa thuận này giống như một thương vụ mà Mỹ và Israel hỗ trợ tài chính cho Sudan để đổi lấy bình thường hóa ngoại giao.
Thông báo này được đưa ra sau các giao dịch do chính quyền Trump làm trung gian giữa Israel và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất vào tháng 8 và Bahrain vào tháng 9.
Trước đó, thỏa thuận hòa bình cuối cùng mà Israel ký kết với một quốc gia Ả Rập là với Jordan vào năm 1994 (ký kết với Ai Cập vào năm 1979).
Nhưng thỏa thuận với Sudan được cho là có ý nghĩa hơn. Các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất UAE và Bahrain không có chiến tranh với Israel khi họ ký thỏa thuận. Điều đó có nghĩa là trong khi hai hiệp ước đầu tiên là các thỏa thuận bình thường hóa, hiệp ước này với Sudan có khả năng được mô tả chính xác hơn là một thỏa thuận hòa bình.
Đó là một chiến thắng nữa về chính sách đối ngoại của Trump, cung cấp cho ông thêm chút lợi thế trước cuộc chiến tái tranh cử gay gắt.
Làm thế nào một thỏa thuận Sudan-Israel trở nên khả thi?
Phải mất thêm một chút nỗ lực để thực hiện thỏa thuận này.
Hôm 21/10, một phái đoàn chung Mỹ-Israel đã đến Sudan để đàm phán với chính phủ nước này. Hai ngày sau, Trump loại Sudan khỏi danh sách các nhà nước bảo trợ khủng bố của Mỹ.
Đó là một động thái mà ông hứa sẽ thực hiện khi Sudan trả 335 triệu USD cho các nạn nhân người Mỹ bị khủng bố vì tội chứa chấp Osama bin Laden vào những năm 1990.
UAE cũng đóng một vai trò trong các cuộc đàm phán, khi Sudan yêu cầu nước này - và Mỹ - viện trợ kinh tế hàng tỷ USD như một phần của việc ký kết thỏa thuận này. Điều đó có ý nghĩa, vì Sudan đang rất cần tiền mặt. Liệu Mỹ và UAE có bắt đầu rót tiền vào Sudan hay không vẫn còn phải chờ xem.
Một cơn rung chấn chính trị ở Sudan cũng khiến thông báo này có thể xảy ra. Một phong trào biểu tình đã khiến các nhà lãnh đạo Hồi giáo của Sudan mất quyền vào năm ngoái, mở ra một chính phủ mới do quân đội lãnh đạo muốn chấm dứt tình trạng thánh chiến toàn cầu. Hòa giải với Mỹ và nói rằng họ không còn thù địch với Israel là một cách để làm điều đó.
Alex de Waal, một chuyên gia về chính trị Sudan, đã viết cho BBC News đầu tháng 10: “Thỏa thuận Mỹ-Israel hứa hẹn cho họ sự công nhận quốc tế mà họ khao khát mà không gặp bất tiện về nền dân chủ.
Và nói rộng hơn, chính trị khu vực ở Trung Đông lớn hơn đã thay đổi đáng kể trong những năm gần đây.
Trong khi xung đột giữa Israel và Palestine từng là một trục chính xoay quanh chính quyền Trung Đông và các chính phủ Ả Rập, với nhiều quốc gia liên kết với người Palestine chống lại Israel, thì nay đã thay đổi.
Điều làm sôi động các chính sách đối ngoại của nhiều quốc gia Trung Đông ngày nay là mối quan hệ giữa Ả Rập-Israel với Iran - mà một số người gọi là 'chiến tranh lạnh'.
Với việc ít cần phải chỉ trích Israel và ủng hộ Palestine, Sudan có nhiều tự do hơn để thực hiện thỏa thuận.
Đối với Israel và Trump, điều đó là rất tốt".
