Các hộ nông dân huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai tái canh cà phê từ năm 2018.. Ảnh: Tuấn Anh.
Sau gần 5 năm thực hiện tại các tỉnh Tây Nguyên, Dự án Chuyển đổi nông nghiệp bền vững tại Việt Nam (VnSAT) đã hỗ trợ thành lập và củng cố hoạt động của 185 tổ chức nông dân (đạt 114% so với mục tiêu cuối cùng là 162 tổ chức nông dân) và đào tạo hơn 40.000 hộ nông dân về sản xuất cà phê bền vững. Đến tháng 6/2020, diện tích cà phê sản xuất bền vững đã đạt 36.266 ha (hơn 90,7% so với mục tiêu cuối cùng của dự án là 40.000 ha).
Tổng số hộ thực hiện tái canh cà phê đạt hơn 20.000 hộ, tương ứng với hơn 18.000 ha; trong đó có 3.611 hộ đã được vay vốn Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam.
VnSAT đã làm thay đổi nhận thức của người dân
Với những hỗ trợ, đầu tư của dự án VnSAT trong thời gian qua, rất nhiều các tổ chức nông dân, hợp tác xã (HTX) và người dân đều cảm thấy phấn khởi khi áp dụng sản xuất cà phê bền vững, cho năng suất cao.
Ông Nguyễn Công Khanh, Giám đốc HTX nông nghiệp Dịch vụ Thương mại Nguyễn Công (Xã Đức Minh, huyện Đăk Mil, tỉnh Đăk Nông) cho biết, HTX có 120 thành viên với diện tích 350 ha trồng cây cà phê, tất cả đều được dự án VnSAT hỗ trợ về tập huấn tái canh cà phê.
Dự án VnSAT còn hỗ trợ cho HTX đầu tư về cơ sở hạ tầng, đường giao thông vào khu sản xuất... Đặc biệt, VnSAT còn thường xuyên hỗ trợ HTX tham gia các hội nghị về cà phê để qua đó liên kết các chuỗi cung cầu.
“Việc hỗ trợ đầu tư của VnSAT mới hoàn thiện việc xây dựng cơ bản mà chưa đi vào khai thác ổn định nên chưa thể đánh giá được năng suất của cây cà phê. Tuy nhiên, với cách tập huấn, chăm sóc bài bản cũng như nhìn thực tế tại các vườn cà phê, tôi dự đoán năng suất sẽ cao gần gấp đôi so với trồng cà phê truyền thống trước đây. Mặt khác, VnSAT hỗ trợ các trang thiết bị máy móc sẽ giúp cà phê nâng cao chất lượng với các sản phẩm cà phê chế biến, qua đó có thể xuất khẩu đi các nước” – ông Khanh chia sẻ.
Cũng theo ông Khanh, nếu không có dự án VnSAT, người dân sẽ khó phát triển bền vững cây cà phê. Bởi HTX không thể có kinh phí để đầu tư cơ sở hạ tầng như sân phơi, nhà kho, hệ thống điện, đường bê tông... như VnSAT đã đầu tư. Từ đó, các thành viên trong HTX có nơi sản xuất tập trung, qua đó quản lý được chất lượng đầu vào của sản phẩm.
Ông Khanh cho biết, hiện các thành viên HTX vẫn còn gặp khó khăn về đầu ra của sản phẩm cà phê. Chính vì vậy, nếu VnSAT kết nối được với các chuỗi cung cầu để sản phẩm cà phê của HTX có thể xuất khẩu thì sẽ mang lại hiệu quả tích cực, lợi nhuận cao.
Với việc tập huấn từ VnSAT, cà phê tái canh cho chất lượng quả rất đều. Ảnh: Tuấn Anh.
Tương tự, gia đình ông Nguyễn Trung Hiếu (thôn 4, xã Hà Mòn, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum) hiện có 3 ha trồng cà phê, trong đó 1ha hiện đã tái canh theo sự hỗ trợ của dự án VnSAT.
Đánh giá về hiệu quả của dự án VnSAT, ông Hiếu cho biết, dự án đã hỗ trợ rất nhiều từ khâu đào tạo, tập huấn về quy trình chăm sóc cà phê theo công nghệ mới đến việc chọn giống, đầu tư hệ thống tưới tiết kiệm...Với việc dự án VnSAT hỗ trợ, gia đình ông học hỏi được rất nhiều về quy trình sản suất cà phê bền vững.
Hiện nay, những con đường vào khu sản xuất cà phê của người dân trong khu vực xã Hà Mòn đã xuống cấp, cùng với đó là công nghệ chế biến chưa có nhiều. Mong rằng trong thời gian tới, dự án VnSAT tiếp tục quan tâm đầu tư cho người dân để sản xuất cà phê ngày càng nâng cao giá trị bền vững.
Trong khi đó, ông Nguyễn Trình, Giám đốc HTX Nông nghiệp và Dịch vụ Tân Bình (thôn 3, xã Tân Bình, huyện Đăk Đoa, tỉnh Gia Lai) cho biết, HTX hiện có gần 200 ha với hơn 200 hộ dân tham gia dự án VnSAT.
Ngoài việc hỗ trợ đào tạo, tập huấn trồng và tái canh cà phê, dự án VnSAT còn đầu tư cho HTX hơn 2 km đường bê tông nội đồng, sân phơi cà phê... Các công trình hiện đã cơ bản hoàn thành và đưa vào sử dụng. Có thể nói, dự án VnSAT mang lại hiệu quả rất thiết thực, người dân trong vùng rất phấn khởi khi sản xuất cà phê bền vững. Lâu nay người dân trong vùng sản xuất cà phê mang tính tự phát, bón phân, phun thuốc không theo quy trình dẫn đến việc cà phê cho năng suất không cao.
Tuy nhiên, dự án VnSAT đã làm thay đổi nhận thức của người dân khi đưa các quy trình 4C trong sản xuất giúp cho năng suất cà phê vượt trội so với trước đây. Cùng với đó, chính quyền địa phương cũng đẩy mạnh việc tuyên truyền mô hình cà phê bền vững đến từng hộ dân để từng bước nâng cao giá trị cho ngành hàng cà phê.
Hiện nay diện tích và sản lượng cà phê của HTX rất lớn, trong khi sân phơi mà còn quá nhỏ, vì vậy mong dự án VnSAT đầu tư thêm cho HTX sân phơi để phục vụ tốt hơn cho các hộ dân.
VnSAT tập trung hoàn thiện những hợp phần còn lại
Trog thời gian tới, dự án VnSAT tiếp tục hỗ trợ các HTX, tổ chức kinh doanh duy trì vận hành các thương hiệu của mình để tư vấn, xúc tiến thương mại các sản phẩm cà phê chế biến sâu để hướng đến thị trường xuất khẩu.
Cùng với đó, sẽ hình thành 5 chuỗi liên kết về cà phê tại 5 tỉnh Tây Nguyên. Đối với Cà phê cảnh quan, giai đoạn gia hạn các tỉnh sẽ lồng ghép các công trình đầu tư công vào vùng cà phê cảnh quan để phát huy hiệu quả đồng bộ của dự án.
Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Quốc Doanh đánh giá cao chuỗi giá trị của cà phê do VnSAT hỗ trợ. Ảnh: Tuấn Anh.
Theo danh mục đầu tư đang đề xuất, có 3 tỉnh Đăk Lăk, Đăk Nông, Lâm Đồng có công trình đầu tư công nằm trong khu vực thiết kế cà phê cảnh quan. Đối với Cà phê đặc sản sẽ lồng ghép các công trình đầu tư công vào các vùng lựa chọn phát triển cà phê đặc sản.
Ông Nguyễn Quốc Hoàn, Phó Giám đốc dự án VnSAT Đăk Lăk cho biết, trong thời gian tới, VnSAT Đăk Lăk sẽ triển khai đầu tư 9 tiểu dự án, trong đó chủ yếu đầu tư về cơ sở hạ tầng giao thông nội đồng phục vụ cho các tổ chức nông dân của 7 huyện trong tỉnh.
Theo ông Hoàn, đây là các hạng mục quan trọng sau khi đầu tư hoàn thành, các tuyến đường đi vào hoạt động, người dân địa phương sống trong cả hai khu vực của tiểu dự án và cộng đồng dân cư xung quanh sẽ là những người được hưởng lợi về phát triển kinh tế - xã hội. Góp phần giúp bà con nông dân vùng dự án gia tăng lợi nhuận từ 20-30%.
Đặc biệt, hệ thống giao thông được nâng cấp sẽ thúc đẩy sự phát triển của các chuỗi nông sản và định hình các vùng sản xuất nguyên liệu bền vững. Nhờ đó, giá trị của nông sản sẽ được nâng lên và người làm nghề sẽ nhận được thu nhập cao hơn.
Người dân đã thay đổi nhận thức về trồng và sản xuất cà phê theo hướng bền vững. Ảnh: Tuấn Anh.
Ông Phạm Tuấn Anh, Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Đăk Nông cho biết, dự án VnSAT có đặc thù rất riêng nên thủ tục giải ngân vốn rất khó. Hiện Đăk Nông còn nguồn vốn ODA khoảng 128 tỷ đồng sẽ được chuyển sang lĩnh vực đầu tư công về cơ sở hạ tầng cho các huyện có quy hoạch đầu tư cà phê cảnh quan và các HTX mà VnSAT đã đầu tư để tạo thành chuỗi liên kết khép kín.
Trong thời gian tới, Đăk Nông cũng dành một số vốn để đầu tư các vườn ươm để tạo ra nhưng giống đầu dòng chất lượng cao phục vụ nhu cầu cho người dân trên địa bàn tỉnh. Hiện Đăk Nông đang đi theo hướng hình thành các vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, trong đó đặc biệt chú trọng đến phát triển cà phê cảnh quan.
“Đăk Nông quyết tâm giải ngân hết nguồn vốn này, do đó toàn bộ hồ sơ thiết kế trong thời gian tới chúng tôi sẽ cố gắng hoàn thành” – ông Tuấn Anh nhấn mạnh.
Ông Nguyễn Văn Châu, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Lâm Đồng cho biết, việc dự án kéo dài đế tháng 6/2022, Đăk Nông dự kiến sẽ tiếp tục đầu tư 27,8 km đường giao thông nội đồng cho 5 tiểu dự án mà tỉnh để tạo ra những vùng liên kết sản xuất cà phê khép kín.
Trong giai đoạn 2021-2025, mong muốn Bộ NN-PTNN có kế hoạch điều chỉnh tổng thể, đặc biệt lĩnh vực đầu tư công đối với ngành hàng cà phê để các địa phương có cơ sở thực hiện.
Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Quốc Doanh nhấn mạnh, không được giải ngân tiền bằng mọi giá, đầu tư nguồn vốn phải hiệu quả mang lại giá trị cho ngành cà phê. Đề nghị VnSAT quyết liện hướng dẫn các địa phương để trình Hội đồng nhân dân vào cuối năm cho kịp tiến độ giải ngân.
