Vô vàn những nguy cơ đẩy rùa biển vào cảnh tuyệt chủng

Mắt xích cơ bản trong hệ sinh thái biển

Trên thế giới hiện ghi nhận 7 loài rùa biển đều được xếp vào nhóm động vật quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng trên phạm vi toàn cầu và đang được sự quan tâm đặc biệt của nhiều quốc gia trên thế giới. Trong 200 năm qua, các hoạt động của con người đã vượt qua quy mô chống lại sự sống còn của những “thủy thủ” cổ đại này.

Bị giết để lấy trứng, thịt, da và mai, rùa biển phải chịu nạn săn trộm và khai thác quá mức. Chúng cũng phải đối mặt với sự hủy hoại môi trường sống và khai thác không chủ ý. Biến đổi khí hậu có tác động đến các địa điểm làm tổ của rùa, làm thay đổi nhiệt độ cát, sau đó ảnh hưởng đến giới tính của con non. Gần như tất cả các loài rùa biển hiện được phân loại là có nguy cơ tuyệt chủng, với 3 trong số 7 loài hiện có đang bị đe dọa nghiêm trọng.

Rùa biển là mắt xích cơ bản trong hệ sinh thái biển. Chúng giúp duy trì sức khỏe của thảm cỏ biển và rạn san hô, qua đó mang lại lợi ích cho các loài có giá trị thương mại như tôm, tôm hùm và cá ngừ. Rùa biển là đại diện sống của một nhóm bò sát đã tồn tại trên Trái đất của chúng ta trong 100 triệu năm qua.

Rùa biển bơi hàng ngàn dặm đại dương trong suốt cuộc đời dài của chúng. Chúng đợi hàng thập kỷ cho đến khi có thể sinh sản, quay trở lại những bãi biển cũ nơi chúng được sinh ra để đẻ trứng. Con cái có thể đẻ hàng trăm quả trứng trong một mùa làm tổ, nhưng rất ít con sinh ra những con non sống sót qua năm đầu đời. Ngoài những thách thức tự nhiên đáng kể này, rùa biển phải đối mặt với nhiều mối đe dọa do con người gây ra, chẳng hạn như khai thác không chủ ý, thương mại, buôn bán, tiêu thụ bất hợp pháp và biến đổi khí hậu.

Ở vùng biển Việt Nam đã xác định được 5 loài rùa biển thuộc 4 giống của 2 họ là Họ Vích (Cheloniidae) và Rùa da (Dermochelyidae) và 5 loài Rùa biển gồm có Vích (Chelonia mydas), Quản đồng (Caretta caretta), Đồi mồi dứa (Lepidochelys olivacea), Đồi mồi (Eretmochelys imbricata), Rùa da (Dermochelys coriacea) tập trung ở ven biển các tỉnh Quảng Ninh - Hải Phòng, Quảng Trị, Đà Nẵng, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Bà Rịa - Vũng Tàu, Kiên Giang và khu vực các đảo/quần đảo Bạch Long Vĩ, Trường Sa, Hoàng Sa, Hòn Cau, Phú Quý, Côn Đảo, Phú Quốc và Tây Nam Hòn Khoai.

Môi trường sống ngày càng khắc nghiệt với rùa biển

Ngày nay, rùa biển tiếp tục bị khai thác một cách không bền vững cho cả mục đích tiêu dùng của con người và buôn bán các bộ phận của chúng. Thịt và trứng rùa là nguồn thực phẩm và thu nhập của nhiều người trên thế giới. Một số người cũng giết rùa để làm thuốc và phục vụ các nghi lễ tôn giáo. Hàng chục nghìn con rùa biển bị mất theo cách này mỗi năm.

Việc giết hại rùa cho cả thị trường trong nước và quốc tế vẫn tiếp tục. Việc buôn bán quốc tế tất cả các loài rùa biển và các bộ phận của chúng đều bị cấm theo Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật và thực vật hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng (CITES). Một thỏa thuận toàn cầu giữa các chính phủ nhằm điều chỉnh hoặc cấm buôn bán quốc tế các loài đang bị đe dọa tuy nhiên, việc buôn bán rùa biển bất hợp pháp vẫn tồn tại.

Rùa biển phụ thuộc vào các bãi biển để làm tổ. Sự phát triển ven biển không kiểm soát, phương tiện giao thông trên các bãi biển và các hoạt động khác của con người đã trực tiếp phá hủy hoặc làm xáo trộn các bãi biển làm tổ của rùa biển trên khắp thế giới.

Các bãi kiếm ăn của rùa như rạn san hô và thảm cỏ biển bị hư hại và phá hủy bởi các hoạt động trên bờ, bao gồm bồi lắng do khai phá đất và chất dinh dưỡng chảy tràn từ nông nghiệp. Các dự án khôi phục bãi biển để bảo vệ các tòa nhà bên bờ biển cũng bị phát hiện là có hại thông qua việc nạo vét và lấp đầy cát.

Tất cả các giai đoạn trong cuộc đời của rùa biển đều bị ảnh hưởng bởi các điều kiện môi trường. Nhiệt độ ấm bất thường do biến đổi khí hậu gây ra đang phá vỡ các tỷ lệ bình thường, dẫn đến ít con đực mới nở hơn. Nhiệt độ bề mặt nước biển ấm hơn cũng có thể dẫn đến việc mất đi các bãi kiếm ăn quan trọng của rùa biển, trong khi các cơn bão ngày càng nghiêm trọng và mực nước biển dâng cao có thể phá hủy các bãi biển làm tổ quan trọng và làm hỏng các tổ.

Rùa biển có thể nhầm các vật liệu nhựa trôi nổi với sứa và có thể bị nghẹn khi cố ăn chúng. Dụng cụ đánh cá bị mất hoặc bị vứt bỏ, được gọi là dụng cụ ma, làm rùa biển vướng víu và có thể khiến rùa bị chết đuối hoặc không thể kiếm ăn hoặc bơi lội. Rác trên bãi biển có thể bẫy những con non mới nở và ngăn chúng ra biển. Sự cố tràn dầu cũng gây ngộ độc cho rùa biển ở mọi lứa tuổi.

Trên toàn thế giới, đã có hàng trăm nghìn con rùa biển vô tình bị mắc vào lưới kéo tôm, lưỡi câu và lưới rê đánh cá mỗi năm. Chúng trở thành sản phẩm đánh bắt không mong muốn của ngư dân. Rùa biển cần phải nổi lên mặt nước để thở. Việc bắt ngẫu nhiên bằng ngư cụ là mối đe dọa lớn nhất đối với hầu hết các loài rùa biển, đặc biệt là rùa xanh và rùa luýt đang có nguy cơ tuyệt chủng. Mối đe dọa này đang gia tăng khi hoạt động đánh bắt cá mở rộng.

Từ tháng 11/2022 đến tháng 12/2022, Tổng cục Thủy sản phối hợp với báo Nông nghiệp Việt Nam tổ chức cuộc thi vẽ tranh với chủ đề “Bảo tồn biển, bảo vệ các loài thủy sản nguy cấp, quý, hiếm vì thế hệ mai sau”.

Các bài dự thi có thể dựa trên chủ đề chính để xây dựng các tác phẩm, trong đó thể hiện được các nhóm chủ để như: Các hoạt động thường diễn ra ở khu bảo tồn biển; Các hoạt động cần thiết để góp phần bảo vệ, xây dựng khu bảo tồn biển bền vững; Những hành động nên và không nên làm ở khu bảo tồn biển; Các hoạt động bảo vệ rùa biển, bảo vệ thú biển, bảo vệ các loài thủy sản nguy cấp, quý, hiếm.

Hoặc các nhóm chủ đề: Các giải pháp, ý tưởng để góp phần xây dựng khu bảo tồn biển bền vững; Các hoạt động bảo vệ, tái tạo các loài thủy sản nguy cấp, quý, hiếm đặc biệt là các loài rùa biển, thú biển; Những ước mơ, hành động cần thiết để có các khu bảo tồn biển phát triển bền vững, các loài nguy cấp, quý, hiếm được tái tạo phát triển…

Bài dự thi gửi qua đường bưu điện ghi rõ: Bài dự thi cuộc thi vẽ tranh ‘‘Bảo tồn biển, bảo vệ loài thủy sản nguy cấp, quý, hiếm vì thế hệ mai sau” hoặc “Vẽ tranh Bảo tồn biển”.

Nơi nhận bài dự thi qua đường bưu điện hoặc nộp trực tiếp tại: Báo Nông nghiệp Việt Nam - Số 14, Ngô Quyền, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Số điện thoại : 038.605.6904 (anh Phạm Trung Hiếu) hoặc 024.3211.5475 (gặp Tuấn Anh).

Địa chỉ email nhận bài dự thi kỹ thuật số: nmpa.vietnam@gmail.com.

Thời gian nhận bài dự thi từ ngày 9/11 đến 9/12/2022. Thời gian chấm thi từ ngày 12/12 đến 20/12/2022. Lễ Tổng kết và trao giải thưởng vào ngày 26/12/2022.