Vụ hè thu được mùa và kinh nghiệm thực tiễn ở Nghệ An

Những ngày cuối tháng 8, đầu tháng 9, tranh thủ thời tiết thuận lợi, trời có nắng, ít mưa, bà con nông dân Nghệ An tập trung ra đồng thu hoạch lúa hè thu để đề phòng mưa to, gió lớn gây ngập úng có thể xẩy ra khá phố biến ở Nghệ An từ sau ngày 10/9 trở đi. Với phương châm “xanh nhà hơn già đồng”, tất cả diện tích lúa có từ 80 – 85% số hạt trên bông đã chín đều được bà con nông dân thu hoạch nhanh, gọn.

Gieo cấy sớm, gặt sớm

Vụ hè thu năm nay, Nghệ An gieo cấy hơn 61.000ha lúa. Ngay từ đầu vụ, từ nông dân đến các lãnh đạo ngành nông nghiệp và rất nhiều cán bộ làm công tác khoa học kỹ thuật đều có chung nhận định: Vụ lúa hè thu năm nay khó đạt được năng suất cao với 2 lý do cơ bản, đó là: Thời vụ gieo cấy quá chật vật do vụ lúa xuân thu hoạch muộn hơn bình thường từ 8 – 10 ngày. Vì vậy khâu làm đất không đảm bảo chất lượng, lại phải gieo cấy chậm. Thứ hai, đúng vào lúc giá các loại phân bón, nhất là phân đạm giá quá cao, nên chắc chắn sẽ giảm mức độ đầu tư phân bón vào vụ lúa này.

Bà Dương Thị Lan ở xã Long Thành, huyện Yên Thành cho biết, vụ hè thu năm nay, gia đình bà gieo cấy 0,65ha. Do lúa xuân thu hoạch muộn, nên cả nhà phải tranh thủ làm ngày, làm đêm để gieo cấy hết diện tích đảm bảo thời vụ vụ hè thu để thu hoạch trước khi mùa mưa bão đến. Mặt khác, giá phân bón cao quá, nên mức độ đầu tư phân đạm cho vụ lúa này giảm từ 1 – 1,5kg/sào (500 m2). Rất may, đến ngày 2/9, toàn bộ 0,65ha lúa không bị loại sâu bệnh gì phá hoại và đã thu hoạch xong, lúa được phơi khô khén, năng suất đạt bình quân 2,8 tạ/sào (5,6 tấn/ha).

Ông Nguyễn Văn Đề, Chủ tịch UBND xã Long Thành cho biết: Long Thành là xã có địa hình sâu trũng nhất huyện Yên Thành. Vì vậy, toàn bộ 570ha lúa hè thu của xã bao giờ cũng được bà con nông dân chủ động bằng mọi cách để gieo cấy sớm, thu hoạch sớm nhằm tránh né mưa to, gió lớn, gây ngập úng cuối vụ làm mất mùa.

Khi thăm đồng thấy lúa đã chín trên 80% số hạt trên bông, UBND xã đã thông báo trên phương tiện truyền thanh của xã, khuyến cáo bà con nông dân khẩn trương ra đồng thu hoạch lúa cả bằng phương tiện cơ giới và thủ công để tránh rủi ro mưa bão. Vì vậy đến ngày 5/9, toàn xã đã thu hoạch xong 590ha lúa, năng suất đạt bình quân hơn 52 tạ/ha, cao hơn vụ hè thu năm 2021 gần 1 tạ/ha.

Ông Nguyễn Văn Dương, Phó Chủ tịch UBND huyện Yên Thành cho biết: Vụ lúa hè thu năm nay, toàn huyện gieo cấy 11.000ha, đến ngày 30/8 đã gặt xong 3.000ha và đến ngày 8/9 cơ bản đã thu hoạch xong 11.000ha lúa. Năng suất vụ lúa hè thu năm nay đạt bình quân từ 53 – 54 tạ/ha, cao hơn vụ lúa hè thu năm 2021 từ 1,3 – 1,5 tạ/ha.

Xã Minh Châu, huyện Diễn Châu là xã có diện tích gieo cấy lúa hè thu lên đến trên 800ha, nhiều nhất huyện. Ông Võ Đình Quyền, Chủ tịch UBND xã cho biết, Minh Châu là xã vùng sâu trũng nhất của huyện Diễn Châu. Vì vậy, hàng năm cứ đến sau ngày 10/9 trở đi, khi mùa mưa bắt đầu thịnh hành ở Nghệ An là dễ bị mưa to gây ngập úng làm thiệt hại mùa màng.

"Năm nay, những đợt mưa to bắt đầu đến từ ngày 8/9, kéo dài đến hết ngày 11/9, gây ngập úng sâu trên đồng ruộng. Nhưng, rất may toàn bộ hơn 800ha lúa hè thu của bà con nông dân xã chúng tôi đã thu hoạch xong trước đó 3 ngày nên chẳng mất mát gì.

Cái được nhất của vụ lúa hè thu năm nay là lúa tốt đều, không hề bị sâu bệnh, lượng phân bón cho lúa giảm bình quân từ 1,5 – 2kg đạm/sào so với mọi năm, nhưng năng suất lúa vẫn đạt bình quân từ 53 – 54 tạ/ha, cao hơn vụ lúa hè thu năm ngoái 0,5 – 0,7 tạ/ha. Trong điều kiện có nhiều khó khăn như năm nay thì đây là điều rất đáng mừng", ông Võ Đình Quyền chia sẻ.

Vụ lúa hè thu năm nay, huyện Diễn Châu gieo cấy 8.100ha. Theo ông Lê Thế Hiếu, Trưởng phòng NN-PTNT huyện cho biết, đến ngày 5/8, toàn huyện cơ bản đã thu hoạch xong lúa hè thu. Hiện bà con nông dân nhiều địa phương đã làm đất để sản xuất vụ đông ngay trên đất lúa.

Cũng theo ông Hiếu, điều bất ngờ vụ lúa hè thu năm nay lại được mùa, bởi ngay từ đầu vụ gieo cấy giá phân bón, nhất là đạm quá cao, nông dân giảm đầu tư phân bón bình quân trên dưới 2kg đạm/sào tùy loại đất. Nhưng, chính nhờ giảm bón đạm mà vụ lúa hè thu năm nay trên toàn tỉnh nói chung, huyện Diễn Châu nói riêng rất ít bị sâu bệnh, nhất là bệnh bạc lá, khô vằn… Chính vì vậy, vụ lúa hè thu năm nay tỉ lệ lép rất thấp, năng suất lúa chung toàn huyện đạt xấp xỉ 54 tạ/ha, cao hơn vụ lúa hè thu 2021 gần 1,5 tạ/ha.

Bài học quý từ vụ hè thu năm nay

Có thể nói, vụ lúa hè thu năm nay ở Nghệ An cơ bản được mùa, năng suất lúa dự kiến đạt bình quân 52 tạ/ha, cao hơn vụ lúa hè thu năm 2021 là 0,57 tạ/ha.

Một trong những điểm nổi bật nhất trong vụ lúa hè thu năm nay so với tất cả các vụ hè thu trước đây là sâu bệnh rất ít. Toàn tỉnh cả vụ lúa này chỉ có 32ha bị sâu đục thân, 80ha bị bệnh khô vằn, 170ha bị bệnh đốm nâu.

Đặc biệt, nhiều vụ lúa hè thu những năm trước đây gần như không vụ nào tránh được bệnh bạc lá, có năm bị bệnh bạc lá lên đến hàng trăm, hàng ngàn ha. Nhưng vụ lúa hè thu năm nay không nơi nào xảy ra loại bệnh này và tỉ lệ lép vụ lúa hè thu năm nay cũng rất thấp, chỉ dao động khoảng 8 – 10%. Vì vậy vụ lúa hè thu 2022 cây và lá lúa không tốt như mọi năm, nhưng năng suất lại cao hơn các vụ lúa hè thu trước đây.

Từ đó, được mùa vụ lúa hè thu 2022 có thể rút ra 2 bài học quý, đó là:

Thứ nhất: Gieo cấy được càng sớm càng tốt, để thu hoạch sớm trước ngày 5/9 càng an toàn, càng ít bị thất bát do mưa to, gió lớn gây ra. Như vụ lúa hè thu năm nay từ ngày 8/9 trở đi mưa to, gió lớn xẩy ra và kéo dài đến hết ngày 11/9. Vì vậy một số ít diện tích thu hoạch vào lúc này, ít nhiều bị hao hụt, thất bát làm giảm năng suất.

Để gieo cấy được sớm vụ lúa này, bà con nông dân ở các huyện Diễn Châu, Yên Thành, Quỳnh Lưu… đã chủ động gieo mạ trước khi thu hoạch lúa xuân từ 8 – 10 ngày, gặt xong lúa xuân đến đâu làm đất cấy đến đó. Cách làm này thực chất là đẩy thời gian sinh trưởng của cây lúa về trước, rút ngắn thời gian sinh trưởng cây lúa giai đoạn sau. Chính cách làm này nên gần 28.000ha lúa hè thu ở 3 huyện Diễn Châu, Yên Thành và Quỳnh Lưu cơ bản thu hoạch xong trước ngày 5/9 rất an toàn và trọn vẹn, không bị ảnh hưởng của mưa gió.

Thứ hai: Sơ bộ thống kê vụ lúa hè thu 2022 do giá phân quá cao nên bà con nông dân ở hầu hết các địa phương đều hạn chế bón thúc đạm ở giai đoạn lúa đẻ nhánh và giai đoạn lúa đứng cái làm đòng. Trung bình lượng đạm bón giảm so với các vụ lúa hè thu trước đây từ 1,5 – 2kg/sào (500m2) đối với vùng đất kém màu và từ 1 – 1,5kg/sào đối với vùng đất tốt.

Chính việc giảm lượng phân đạm nói trên đã hạn chế được sự phát triển của sâu bệnh, nhất là bệnh bạc lá, hạn chế hiện tượng lúa lốp, dễ đổ ngã khi có mưa to, gió lớn, đồng thời làm giảm rất lớn tỉ lệ lúa lép trên từng bông lúa. Mặt khác, còn làm giảm chi phí đầu tư phân bón trung bình cho mỗi ha gần 550.000 đồng.

Cả 2 kinh nghiệm rút ra từ vụ lúa hè thu năm nay không những có giá trị cho các vụ lúa hè thu các năm sau, mà ngay trong vụ lúa xuân tới cũng có thể áp dụng cách sử dụng phân bón không nhất thiết phải bón nhiều phân, nhất là phân đạm. Vấn đề là nên bón vừa phải, bón đủ, bón đúng lúc và bón đúng cách sẽ phát huy hiệu quả của phân bón.