"Không nên giữ cái nhìn lạc hậu về chèo"

"Không có bột sao gột nên hồ? Yếu tố bản thân vẫn là tối quan trọng. Mình cũng phải nhìn nhận vấn đề, khán giả Việt Nam luôn ấn tượng với những vai diễn mang tính thời kỳ. Sân khấu chèo có ít nghệ sĩ nổi tiếng, người ta thèm khát một gương mặt mới, rồi người ta nhận ra cô Thu Huyền, như một làn gió thổi vào sân khấu chèo”, Huyền “chèo” chia sẻ với NNVN trong một góc quán cà phê đầy tĩnh lặng.

KHÔNG CÓ ĐĨA LẬU, TÔI VẪN LÀ NGÔI SAO

Sân khấu chèo bây giờ đang cần lượng khán giả ổn định, nhất là đối tượng khán giả trẻ, họ là thế hệ kế cận, tôi thấy những người làm chèo chưa có nhiều cách thức để “chạm” đến đối tượng này?

Thực ra sân khấu chèo đón rất đông khán giả và đối tượng của chúng tôi cũng đa dạng, người già, trung niên, và không thiếu khán giả trẻ. Đương nhiên không thể nói người trẻ đi xem chèo sẽ thích ngay được, các bạn còn nhiều hình thức giải trí hấp dẫn hơn là đến với chèo như một sở thích nghệ thuật nghiêm túc.

Tôi cũng mơ ước sau này sẽ được như thế, khi mà khán giả trẻ nào đi xem thì người ta đều thích chèo theo một đặc điểm nào đó. Nhưng tôi cũng khuyên các bạn trẻ nên đi xem chèo, vì những vở chèo hiện đại bây giờ có tiết tấu cũng nhanh, chủ đề hiện đại, không nên giữ cái nhìn quá lạc hậu, cổ hủ với chèo.

Mùa này, sân khấu chèo Hà Nội có nhiều xuất diễn không?

Hiện tại thì không có định kì xuất diễn, bởi mùa hè, ngoài Bắc không hoạt động được mấy, dân tình đổ xô đi du lịch, nghỉ mát trong nước, nước ngoài, thế nên chèo 3 tháng này không có bán vé, nhà hát quay sang dựng vở, làm tiết mục mới chuẩn bị cho cuối năm; từ tháng 9, mọi công việc lại trở lại bình thường. Nếu nói về biểu diễn, rạp Đại Nam, sân khấu lớn phù hợp hơn ở sân khấu chèo Hà Nội tại Nguyễn Đình Chiểu.

Đoàn chèo Hà Nội hiện tại có tận 3 đoàn, nếu xuất diễn ít thưa thớt như mùa hè thế này, nghe chừng cũng khó khăn?

Sau khi có vở mới và vào tầm cuối năm chúng tôi lại bận, cả 3 đoàn đều chạy, nói chung kéo dài từ tầm tháng 10 dương lịch cho đến tầm tháng 4. Tôi làm quản lý của đoàn 2, chịu trách nhiệm về nhân sự, tôi cũng trong ban chuyên môn của nhà hát, thực hiện chọn vở, phân vai cho diễn viên. Ba đoàn đều hoạt động độc lập về vấn đề biểu diễn và 3 đoàn đều có diễn viên, nhạc công, hậu đài, nhưng những vở trọng tâm như "Nàng Sita", "Nguyễn Trãi", "Cao Bá Quát"... thì phải cả 3 đoàn cùng tham gia.

Việc chị xuất hiện ít hơn trong các vở diễn gần đây của nhà hát chèo có phải do một phần công việc quản lý bận hơn, hay đã đến lúc chị cần nghỉ ngơi, cần thêm thời gian cho gia đình?

Hoàn toàn không phải vậy. Nếu có một vai diễn phù hợp thì tôi sẽ đảm nhiệm, nó còn phụ thuộc vào phân công của nhà hát, luôn tạo điều kiện cho cho các lớp kế cận có cơ hội thể hiện. Nghệ thuật là luôn tìm hiểu khám phá, tôi diễn nhiều nhưng cũng muốn tự khám phá bản thân đa dạng hơn nữa chứ chưa dừng lại đâu nhé. Nhiều khi tôi nhìn thấy vai hay quá, đặc biệt, nằm trong bối cảnh lịch sử khác nhau, làm nảy sinh tố chất nhân vật rất hay, tôi cũng muốn diễn. Có những vai không được diễn, nhìn mọi người diễn, lại cứ thầm mong đợi là nếu vào tay mình thì nó sẽ ra sao.

Có lần tôi vào hàng đĩa của Hồ Gươm Audio tìm mua đĩa, nhân viên ở đó bảo đĩa của chị nằm trong số những đĩa bán chạy nhất, tôi cũng hơi bất ngờ về thông tin đó...

Hằng năm, tôi hay làm với Hồ Gươm Audio, trong đĩa hát cả dân ca, cả chèo nhưng kiểu gì cũng phải mang âm hưởng dân ca. Nói vui chứ, ở Việt Nam mà xoá được đĩa lậu thì tôi ngang ngửa với các ngôi sao tầm cỡ về số lượng bán đĩa lâu rồi, nhưng bây giờ người ta vẫn mua đĩa 5.000 đồng là nhiều. Thôi thì khán giả nhớ đến mình là được rồi, đĩa lậu 5.000 đồng thôi mà đĩa xịn gần 100.000 đồng thì người ta cũng phải tính chứ. Bao giờ dân mình giàu, chi phí cho tinh thần cao lên thì mình mới đòi hỏi được những cái cao hơn.

XUÂN HINH LÀ MỘT TƯỢNG ĐÀI

Bản thân chị đến giờ còn thấy vai Thị Mầu là ấn tượng nhất với mình không?

Vai Thị Mầu ấn tượng nhất là với khán giả, nói thế mới chính xác. Còn với tôi thì cũng không phải là thích nhất, mỗi vai diễn có những khoảnh khắc khác nhau, mỗi thời điểm, sự thăng hoa nó khác nhau.

Trong chèo cổ, tôi thích vai nữ Chín (Đào Thương), hoặc có lúc diễn nữ Lệch (Đào Lệch) nên có nhiều cái để mình khám phá hơn. Tất nhiên, mức độ thành công của một vai diễn phụ thuộc nhiều vào khán giả.

Thế chị nghĩ tại sao khán giả lại ấn tượng với vai đó của chị lâu như vậy, có thể mở ngoặc kép cái tên Thu Huyền như tượng đài nếu nhắc đến chèo, từ thế hệ của chị đến nay, người ta chỉ nói đến Thu Huyền khi ai đó muốn tìm hiểu về chèo?

Thế mới nói tính thời điểm rất quan trọng phải không anh? Thời điểm trước, người ta diễn vai Thị Mầu thì không ai ca ngợi, mà lại ca ngợi cô Thị Kính, bây giờ thì người Việt lại thích tính cách của cô Thị Mầu hơn, mỗi thời người ta lại tìm được một diễn viên cho sở thích cá nhân. Đến khi tôi đóng vai đấy, lột tả được hết nhân vật, nên là người ta ấn tượng. Có những vai rất hay nhưng nó không phù hợp với thời điểm thì người ta cũng chỉ thích mức độ nào đó thôi.

Người ta nói vui, gặp thời thì phất, cũng cách diễn đó có thể trong thời điểm người ta không thích, cũng là thất bại của người diễn viên. Vai Thị Mầu ngày xưa cũng có nhiều nghệ sĩ đã thử qua. Nếu tôi diễn vai đó trong thời điểm có nghệ sĩ diễn xuất sắc được công chúng đón nhận, thì tôi có diễn hay cũng không thể nào vượt qua được.

Vậy yếu tố quyết định ở đây lại nằm ở thời điểm và khán giả?

Có thể như vậy dù tôi không thể phủ nhận mình hoàn toàn. Năm 1992, rất nhiều công nghệ về truyền thông xuất hiện, có thể nói lớp trước, các cây đa cây đề cũng thiệt thòi, như trường hợp anh Xuân Hinh, xuất hiện đúng thời điểm. Bây giờ anh ấy cũng là một tượng đài, mà rất lâu sau này mới có người thay thế, trừ khi anh ấy giải nghệ. Ở dòng khác, tôi cũng có thể lấy ví dụ được, khán giả mê đắm cô Thu Huyền ở dòng nhạc dân ca, nhưng đến khi cô gần nghỉ, thì mới đến thời Anh Thơ, khán giả Việt Nam, bao giờ cũng tìm một người để xây dựng hình tượng trong một thời kì.

Nói đi nói lại cũng nhiều cái khó lắm anh ạ. Bây giờ ví dụ, nếu làm quá mới thì sẽ dễ là phá chèo, có nhiều người diễn như thuộc bài. Với nghề diễn, ngày xưa tương tác nhiều với khán giả, giờ là sân khấu hộp nên xa, nếu người ta vỗ tay nhiều thì mình thăng hoa hơn, nhưng diễn viên chuyên nghiệp thì không thể diễn hỏng được dù cho khán giả cổ vũ không nhiệt tình. Nhiều người còn bị bảo diễn như thợ diễn hoặc không tìm được ra lối thoát, không đặt được mình vào nhân vật.

KIỂM SOÁT MÀ VẪN TỰ DO

Cuộc chơi mà cả chị và anh Tấn Minh, chồng chị, có hứa, kết hợp chèo cổ truyền và nhạc nhẹ, khiến khán giả cứ chờ đợi mãi?

Tôi cũng suy nghĩ chứ, có một lúc nào làm chương trình như thế mình suy nghĩ và phải đầu tư, nó như cuộc chơi không đơn giản biểu diễn bán vé, nếu trong thời điểm cả 2 còn đang đỉnh cao mà không làm thì phí, qua thời điểm này sự vận động cũng hạn chế đi nhiều. Vì thế tôi cũng có những tính toán và anh Minh cũng vậy.

Chị và anh Minh hiểu nhau quá, kết hợp có còn gì bất ngờ?

Thực ra nghệ thuật không phải như thế, tôi không thể hiểu hết được bên ngành của anh Minh và ngược lại, nếu làm với nhau, mà hiểu với nhau về tư duy là tốt chứ.

Với cả làm sao mà hiểu hết được, đến tôi còn không hiểu hết mình thế nào, tôi và anh Minh có cái không thống nhất với nhau, nhưng mỗi người đều có khoảng riêng và tôn trọng lẫn nhau. Nhiều khi vợ chồng không nên phải nắm bắt và biết hết mọi thứ, mọi quan hệ cá nhân. Có những cái mình không nên biết và không biết để làm gì. Anh Minh rất tôn trọng tôi, như đơn giản có những cái điện thoại riêng thì không bao giờ nghe. Vợ chồng mà để cảm giác kiểm soát nhau thì không hay.

Nhưng thời này cũng nhiều thứ phức tạp hơn trước, không kiểm soát đôi khi lo ngay ngáy?

Thực ra tôi vẫn hay nghĩ vui vẻ và thoải mái thế này, “kiểm soát” mà vẫn tự do, tự do nằm trong “kiểm soát”, tìm được giới hạn mới là đỉnh cao tạo nên sự bền vững. Các mối quan hệ trong xã hội vốn nên như thế, mà vợ chồng thì lại càng nên xây dựng như vậy. Cuộc sống cái vừa đủ mới là khó khăn nhất.

Xin cám ơn chị!