Sinh ra vào cuối những năm 1800 và qua đời năm 2002, ông Todde thọ 113 tuổi. “Cuộc đời ông ấy đã trải qua ba thế kỷ”, Tonino, 84 tuổi, con trai người đàn ông thọ nhất thế giới, nói, đồng thời bày tỏ hy vọng rằng bản thân ông cũng có thể sống đến 100 tuổi.
 |
| Ông Tonino, con trai người đàn ông thọ nhất thế giới, sống ở làng Tiana, Sardegna. Ảnh: CNN |
Tiana chỉ là ngôi làng nhỏ nằm giữa một khu vực khá đặc biệt, nơi mà tỷ lệ người sống đến trăm tuổi nhiều gấp ba lần phần còn lại của Sardegna và Italy.
Dù nguồn gen tốt, chế độ ăn và tập luyện hợp lý vẫn được cho là nguyên nhân chính giúp con người sống lâu, các nghiên cứu mới đây ở khu vực Địa Trung Hải chỉ ra rằng tương tác xã hội đóng vai trò quan trọng không kém. Nhiều bằng chứng cho thấy sự quan tâm lẫn nhau giữa các thành viên trong gia đình và khả năng kết nối với cộng đồng cũng giúp con người duy trì trạng thái tinh thần khỏe mạnh, qua đó tác động tới sức khỏe tổng thể.
‘Vùng xanh’ của Sardegna
Đầu những năm 2000, nhà nhân khẩu học kiêm bác sĩ Giovanni Pes phát hiện ra tỷ lệ tử vong đặc biệt thấp và tuổi đời trung bình tương đối cao ở nhiều ngôi làng thuộc vùng trung Sardegna. Ông đánh dấu từng địa điểm và cuối cùng tạo ra một vùng riêng biệt trên bản đồ. Pes gọi đó là “vùng xanh”. Khái niệm này giờ đây được dùng để chỉ bất kỳ khu vực nào có tỷ lệ dân cư sống thọ cao.
Điều khiến Sardegna trở nên độc nhất vô nhị nằm ở tỷ lệ nam giới sống thọ lớn hơn mức trung bình thế giới. “Ở hầu hết các nước phương Tây, tỷ lệ người sống thọ xét theo giới tính là 1 nam so với 4 nữ”, Pes nói. “Tại khu vực trung Sardegna này, tỷ lệ là 1-1”.
Để tìm hiểu nguyên nhân, Pes bắt đầu bằng việc phân tích mã gen của dân cư trong vùng. Ông cho rằng sự cô lập về mặt địa lý có thể đã tạo ra những biến thể di truyền có lợi cho tuổi thọ và được giữ trong cộng đồng dân cư địa phương. Tuy nhiên, yếu tố gen chỉ chiếm “20% đến 25% tuổi thọ trung bình”, Pes cho hay.
Phỏng vấn những người già và xem xét dữ liệu lịch sử, Pes nhận ra rằng yếu tố xã hội và tâm lý cũng vô cùng quan trọng.
Theo Luigi Corda, nhiếp ảnh gia dành hai năm chụp chân dung những người sống trăm tuổi ở Sardegna, yếu tố gia đình đóng vai trò rất lớn.
“Yếu tố gia đình có vai trò cơ bản quyết định khả năng sống thọ”, Corda viết trong cuốn sách ảnh của mình. “Việc cảm thấy bản thân vẫn quan trọng, vẫn là trung tâm của sự chú ý và vẫn là người chủ gia đình khiến họ năng động hơn, đồng thời mang đến cho họ sức mạnh to lớn”.
Corda cũng lưu ý rằng tất cả những bậc cao niên ông gặp đều có tình trạng sức khỏe tuyệt vời, tinh thần minh mẫn. Họ “thường đọc mà không cần kính và vẫn làm mọi việc như bình thường”.
Đời sống xã hội và các mối quan hệ
Trái với nhiều khu vực ở phía bắc Italy, việc người già ở Sardegna bị đưa vào viện dưỡng lão là điều hiếm gặp, theo Maria Chiara Fastame, nhà tâm lý học thuộc Đại học Cagliari, phía nam Sardegna.
Fastame cho hay bình thường ở Sardegna, họ hàng, con cái và hàng xóm sẽ giúp nhau chăm nom người già, biến ngôi nhà trở thành không gian liên kết giữa các thế hệ. Đối với họ, người già không phải gánh nặng mà là kho kiến thức, người truyền lại cho thế hệ sau những giá trị. “Họ là một nguồn lực của cộng đồng”, Fastame nhấn mạnh.
“Nơi tôi lớn lên, vây quanh tôi là những người già luôn lao động chăm chỉ và thích nuôi động vật”, Claudio Cabiddu, nam thanh niên sinh ra ở Sardegna đang theo học ngành tâm lý người cao tuổi tại Đại học Cagliari, chia sẻ. “Nếu chúng tôi không thể học hỏi từ họ và truyền kiến thức lại cho con em mình, chúng tôi sẽ để mất chúng”.
Tại ngôi làng của Cabiddu, người già luôn được hoan nghênh và chăm sóc tận tình bởi gia đình. Cabiddu nhận thấy tư duy của người dân ở Cagliari rất khác biệt khi mà người càng già lại càng sống độc lập. Họ duy trì mạng lưới quan hệ xã hội bằng cách thường xuyên tham gia các sự kiện địa phương. “Họ cũng tụ tập sau bữa trưa tại quảng trường để chuyện trò, chơi bài và giao lưu”, Cabiddu cho biết.
 |
| Làng Tiana nhìn từ trên cao. Ảnh: CNN |
Theo Fastame, bằng cách duy trì đời sống xã hội phong phú, người già sẽ trở nên năng động và cảm thấy có giá trị hơn trong xã hội. Một nghiên cứu được công bố năm 2017 của Đại học Cagliari cho thấy người cao tuổi đến từ “vùng xanh” ở Sardegna tham gia nhiều hoạt động xã hội và tinh thần hơn so với người già tại những khu vực khác.
Tinh thần tốt, sức khỏe vượng
Sarah Harper, giáo sư lão khoa tại Đại học Oxford, Anh, nhận định đời sống xã hội thực tế có ảnh hưởng không nhỏ tới tuổi thọ của một người, quan trọng không kém chế độ ăn uống, tập luyện.
Sardegna được biết đến là hòn đảo có thu nhập thấp và thể trạng của người dân không quá đặc biệt, Pes cho biết. Theo ông, chính mối liên kết gia đình, xã hội chặt chẽ đã giúp người dân đương đầu với những khó khăn khi về già.
Điểm kỳ lạ tại “vùng xanh” của Sardegna là tỷ lệ người già có các triệu chứng trầm cảm rất thấp, theo nhà tâm lý học Paul Hitchcott. Nghiên cứu của Hitchcott còn phát hiện ra rằng người già ở Sardegna có trí nhớ tốt hơn hẳn so với những người cùng độ tuổi tại vùng Bắc Italy.
“Vì tham gia nhiều hoạt động nên họ không bị trì trệ, thậm chí năng động là đằng khác”, Hitchcott nhận xét. “Hàng loạt yếu tố kết hợp với nhau đã giúp họ đạt được trạng thái tuyệt vời cả về thể chất lẫn tinh thần”.
