Bình Định nâng cao cơ sở hậu cần nghề cá đáp ứng khuyến nghị của EC

Hiện trạng các cảng cá

Theo Quyết định 1976/QĐ-TTg ngày 12/11/2015 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt quy hoạch hệ thống cảng cá và khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, tỉnh Bình Định có 4 cảng cá, gồm: Cảng cá Quy Nhơn là cảng cá loại I; Cảng cá Đề Gi, Cảng cá Nhơn Châu và Cảng cá Tam Quan (cảng cá ngừ chuyên dụng) là 3 cảng cá loại II.

Cảng cá Quy Nhơn hiện đang là trung tâm giao dịch thủy sản cấp vùng, có ảnh hưởng lớn đến các hoạt động kinh tế thủy sản trong tỉnh. Cảng này được đầu tư xây dựng, mở rộng, đưa vào sử dụng vào năm 2012 với tổng diện tích đất cảng 3,5ha. Số lượt tàu cá về qua cảng 9.800 lượt/năm, tổng sản lượng thủy sản lên cảng ước đạt 37.000 tấn/năm. Mặt bằng cảng cá được quy hoạch các phân khu chính, gồm: Khu nhà làm việc, khu nhà lồng, khu thu mua, kho lạnh, khu xử lý nước thải, bãi đậu xe. Ngoài ra, tại Cảng cá Quy Nhơn còn quy hoạch khu dịch vụ hậu cần nghề cá gồm: Cửa hàng xăng dầu, nhà máy nước đá tại cảng, cửa hàng ngư lưới cụ, dãy kiốt bán hàng, dịch vụ ăn uống đang phục vụ tốt nhu cầu của ngư dân.

Cảng cá Đề Gi được đầu tư xây dựng, mở rộng và đưa vào sử dụng vào năm 2014 với tổng diện tích đất cảng 2,5ha. Số lượt tàu cá về qua cảng 7.300 lượt/năm, tổng sản lượng thủy sản lên cảng ước đạt 9.600 tấn/năm. Mặt bằng cảng cá được quy hoạch gồm 5 phân khu chức năng, gồm: Khu cung ứng xăng dầu, khu dịch vụ nghỉ ngơi, ăn uống; nhà máy nước đá, kho lạnh, kiốt bán hàng.

Cảng cá Nhơn Châu đã hoàn thành việc xây dựng và đưa vào sử dụng từ năm 2000 nằm trong chương trình “Biển Đông-Hải Đảo”, có tổng chiều dài cầu cảng 85m, chủ yếu phục vụ cho tàu cá ở địa phương. Tuy nhiên, qua thời gian sử dụng và do điều kiện khí tượng hải văn khắc nghiệt, nên cầu cảng đang ngày càng xuống cấp nghiêm trọng.

Riêng Cảng cá Tam Quan hiện chưa được đầu tư xây dựng, cơ sở dịch vụ hậu cần phân bố không tập trung. Để phục vụ cho nghề cá, dọc 2 bên bờ sông Tam Quan hiện có khoảng 22 điểm lên cá của các chủ nậu vựa do tư nhân quản lý, chủ sở hữu. Riêng khu vực Tam Quan Bắc có 2 bến cá nhỏ, thuộc quyền quản lý của Ban quản lý Cảng cá Tam Quan, gồm: Bến cá Cầu mới có diện tích 1148m2 và bến cá Trang Ly ở trên khu Gò Dài có diện tích 1.232m2, cầu cảng bê tông có diện tích 26m2.

Năng lực không đủ đáp ứng yêu cầu

So với sự phát triển lớn mạnh của lực lượng tàu cá của Bình Định thì sự phát triển cơ sở hạ tầng nghề cá như đã nói trên là chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế hiện có của địa phương này.

Đơn cử như khu neo đậu tránh trú bão Tam Quan đã được Bộ NN-PTNT đầu tư vào năm 2007, đưa vào sử dụng năm 2011 đáp ứng hoạt động cho khoảng 1.000-1.200 tàu cá. Trong khi tổng số tàu của TX Hoài Nhơn đã có đến 2.400 tàu, nên hiện khu neo đậu Tam Quan đã quá tải. Đó là chưa nói đến những mùa mưa bão, khu neo đậu Tam Quan còn phải tiếp nhận thêm từ 250-300 tàu của ngư dân huyện Phù Mỹ (Bình Định) và tỉnh Quảng Ngãi vào tránh trú bão.

Trong khi luồng lạch của cửa biển Tam Quan thường xuyên bị bồi lấp, mà tàu cá đánh bắt xa bờ ngày càng tăng trưởng kích cỡ và công suất, nên việc ra vào cửa Tam Quan rất khó khăn, không đảm bảo an toàn. Mặc dù, hàng năm chính quyền địa phương triển khai nhiều phương án khắc phục như nạo vét, khơi thông luồng, nhưng đó chỉ là giải pháp “chữa cháy”, không bền vững.

Theo ông Trần Văn Phúc, Giám đốc Sở NN-PTNT Bình Định, để đáp ứng nhu cầu phát triển nghề cá của địa phương, UBND tỉnh Bình Định đã có công văn số 539/UBND-KT ngày 30/01/2019 gửi Bộ NN-PTNT đề nghị điều chỉnh, bổ sung quy hoạch khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá kết hợp với cảng cá tại Tam Quan, nâng Cảng cá Tam Quan từ cảng cá loại II sang nhóm cảng cá loại I với quy mô: Diện tích vùng nước thuộc cảng rộng 20ha, diện tích vùng đất thuộc cảng rộng 5ha. Số lượng tàu cập cảng 300 lượt/ngày với cỡ tàu công suất lớn nhất đến 1.000CV. Lượng thủy sản qua cảng là 40.000 tấn/năm, trong đó riêng cá ngừ đại dương là 15.000 tấn/năm.

Định hướng phát triển

Có thể nói, sự phát triển cơ sở hạ tầng nghề cá ở Bình Định tựa như “chiếc áo quá chật” so với tốc độ phát triển của lực lượng tàu cá của tỉnh này. Để thay “áo mới” cho nghề cá, ngành chức năng Bình Định đã vạch ra lộ trình nâng chuẩn, cải thiện chất lượng, năng lực hoạt động cho các cảng cá tại địa phương.

Theo đó, Sở NN-PTNT Bình Định đã tham mưu UBND tỉnh có văn bản gửi Bộ NN-PTNT đề nghị điều chỉnh, bổ sung quy hoạch và đầu tư khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá kết hợp với cảng cá tại Tam Quan từ nhóm cảng cá loại II qua nhóm cảng cá loại I như đã nói trên, và đầu tư khu neo đậu tránh trú bão đầm Đề Gi trong giai đoạn 2021-2025.

Đối với cảng cá Tam Quan cần đầu tư đồng bộ cơ sở hạ tầng và trang thiết bị phát triển thủy sản, nâng cao năng lực quản lý, nâng cao giá trị sản phẩm thủy sản và quản lý dự án. Định hướng và mục tiêu của việc đầu tư nói trên là nhằm hoàn chỉnh cơ sở hạ tầng cảng cá để đạt tiêu chuẩn cảng cá loại I; hình thành 11 khu dịch vụ hậu cần đáp ứng nhu cầu tàu thuyền khai thác khi bình thường cũng như khi neo đậu trú tránh bão. Đây là tiền đề cho việc phát triển kinh tế biển không chỉ riêng cho địa phương có đội tàu đánh bắt cá ngừ đại dương hùng hậu nhất tỉnh là TX Hoài Nhơn mà còn cho cả tỉnh Bình Định.

Được như vậy, Cảng cá Tam Quan sẽ mở rộng khu vực neo đậu đạt cấp vùng, tạo ra khu neo đậu có sức chứa trên 2.000 tàu có công suất từ 400-1.000CV vào neo đậu tránh trú bão, đảm bảo an toàn cho người và tài sản cho ngư dân Bình Định và ngư dân trong khu vực miền Trung trong mùa mưa bão. Đồng thời kết hợp phát triển dịch vụ hậu cần phục vụ cho các chuyến đi biển, hỗ trợ năng lực quản lý cho việc xây dựng và phát triển chuỗi cá ngừ đại dương tỉnh Bình Định.

Riêng Khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá đầm Đề Gi (huyện Phù Cát, Bình Định), hiện ngành chức năng ở Bình Định đang triển khai các bước chuẩn bị đầu tư. Trước đó, vào tháng 8/2020, Bộ NN-PTNT đã có Quyết định giao thực hiện nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư Dự án Khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá đầm Đề Gi. Dự án này do Ban Quản lý dự án NN-PTNT tỉnh làm chủ đầu tư. Mục tiêu của dự án là xây dựng khu neo đậu tránh trú bão cho tàu cá đầm Đề Gi đạt quy mô cấp vùng, có sức chứa 2.000 tàu cá cỡ từ 300-1.000CV, đảm bảo tránh trú an toàn cho người và tài sản của ngư dân Bình Định và các tỉnh lân cận trong mùa mưa bão; kết hợp phát triển dịch vụ hậu cần nghề cá phục vụ cho ngư dân khai thác trên biển.

“Trong tương lai, hệ thống cảng cá trong tỉnh Bình Định sẽ được đầu tư hạ tầng đồng bộ, nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của nghề cá, đồng thời nâng cao năng lực quản lý và phòng chống thiên tai trên địa bàn. Đây cũng là giải pháp đảm bảo công tác giám sát sản lượng thủy sản tại các cảng cá nhằm đáp ứng yêu cầu của Ủy ban châu Âu (EC) trong nỗ lực gỡ “thẻ vàng” IUU”, ông Trần Văn Phúc, Giám đốc Sở NN-PTNT Bình Định, khẳng định.