Dịch LMLM đang bùng phát tại tỉnh Bà Rịa- Vũng Tàu, Quảng Ngãi và nhiều tỉnh miền Trung..., trong khi người chăn nuôi còn mù mờ thì cán bộ thú y cơ sở lại chưa được trang bị kiến thức cơ bản. Theo yêu cầu bạn đọc, NVNN đã trao đổi với BS thú y Trần Thông Thái, một chuyên gia tư vấn về bệnh lý gia súc, gia cầm về vấn đề trên.
Thưa ông, bệnh lở mồm long móng (LMLM) có những đặc điểm gì? Làm thế nào để người nuôi bò phân biệt bò mắc bệnh LMLM với các bệnh khác?
Bò mắc bệnh có triệu chứng lâm sàng: lừ đừ, sốt, kém ăn, miệng chảy nhiều nước dãi, chép miệng do hình thành các mụn nước trong miệng, lưỡi, nướu, mõm, má trong, vòm khẩu cái. Mụn nước cũng thấy xuất hiện ở vùng da giáp với móng chân, trên núm vú và bầu vú. Bò đi cà nhắc, giảm cho sữa, viêm vú và có thể sẩy thai. Trên bò lớn, tử vong thường thấp, nhưng trên bê con tử số có thể đến 50% do hoại tử cơ tim, bội nhiễm vi trùng và suy dinh dưỡng.
Khi phát hiện triệu chứng lâm sàng, nhà chăn nuôi bò phải báo cáo ngay với cán bộ thú y cơ sở có thể căn cứ vào triệu chứng lâm sàng để nghi ngờ bệnh LMLM. Tuy nhiên, về cảm quan, cũng cần định bệnh phân biệt với các bệnh khác của bò như viêm miệng mụn nước, dịch tả bò, viêm mũi - khí quản truyền nhiễm.
Người nuôi bò có cần phải lấy mẫu đi xét nghiệm để xác định đó là bệnh LMLM không?
Việc lấy mẫu bệnh xét nghiệm cần thiết để khẳng định bệnh LMLM. Mẫu bệnh cần lấy gồm dịch mụn nước, biểu bì mụn nước, dịch khí quản - họng, sữa và huyết thanh (cô lập virus, huyết thanh học); hạch, thận, tim, lá lách (bệnh tích vi thể). Việc lấy mẫu bệnh phẩm và gửi đi phải thực hiện đúng qui trình.
Cũng cần xác định typ huyết thanh của virus ở các phòng thí nghiệm. Chẩn đoán phòng thí nghiệm nhằm xác nhận chẩn đoán lâm sàng, hỗ trợ chẩn đoán lâm sàng đúng đắn. Chất lượng chẩn đoán phòng thí nghiệm phụ thuộc vào sự chọn mẫu và chất lượng mẫu gửi, thí dụ mẫu mới, còn tươi, dưới 6 ngày tuổi, đồng thời cần có thông tin đầy đủ về dịch tễ học trên các mẫu gửi để có thể có kết luận hợp lý.
Nếu lấy mẫu thì trong thời gian bao lâu mới có thể nhận kết quả?
Thời gian cho kết quả tùy theo loại test thực hiện và phòng thí nghiệm nhận mẫu. Có một chẩn đoán nhanh, gọi là LFD phát hiện nhanh kháng nguyên virus (10 - 30 phút) từ dịch mụn nước, nhưng không xác định được typ, thực hiện ngay tại chuồng, đã được sử dụng tại Anh năm 2007, Thổ Nhĩ Kỳ năm 2009; còn test trung hòa virus mất 2 - 3 ngày; test cô lập virus cấy tế bào mất 1 - 4 ngày; test ELISA thì mất 5 - 18 giờ.
Vacxin phòng bệnh LMLM có nhiều loại, người nuôi bò nên chọn loại nào để ngừa bệnh cho bò?
Hiện nay, người ta biết virus LMLM có cả thảy 7 typ huyết thanh: O, A, C, SAT1, SAT2, SAT3, Asia1, trong đó gồm trên 60 typ phụ. Kháng thể chống một typ không bảo hộ chéo chống lại các typ khác. Ở VN, đến năm 2009 đang lưu hành 3 typ O, A và Asia 1. Bệnh LMLM là bệnh thuộc chương trình quốc gia và vacxin bệnh này đặt dưới sự quản lý và phân phối của Cục Thú y và các Chi cục Thú y các tỉnh, các nhà chăn nuôi bò nên làm theo hướng dẫn chủng ngừa của các cơ quan nói trên.
Nên nhớ, trong khi heo nhiễm bệnh bài xuất 400 triệu hạt virus mỗi ngày, gấp 1.000 lần bò, nhưng heo không mang virus, trái lại bò mang virus có thể lâu đến trên 2 năm sau khi lành bệnh và hiện tượng mang virus chính là nguồn lây lan lâu dài quan trọng. Tốc độ lây lan LMLM nhanh nhất, qua đường không khí có thể đến 250 km tùy chủng virus và điều kiện môi trường. Thời gian ủ bệnh từ 1–14 ngày và virus có thể bài xuất và lây lan 14 ngày trước khi triệu chứng lâm sàng xuất hiện.
Vì vậy, việc chọn vacxin đúng typ trong chương trình chủng ngừa và việc thực hiện tầm soát bò mang virus (thực hiện các test ở phòng thí nghiệm theo chuẩn quy định) đóng vai trò vô cùng quan trọng để khống chế bệnh LMLM.
Thú y địa bàn điều trị bệnh bò LMLM theo phản ảnh người dân đều không hiệu quả, vì sao?
Làm sao hết được, bởi hiện nay không có thuốc đặc trị bệnh LMLM. Bò bị bệnh LMLM có thể lành bệnh tự nhiên sau 2-3 tuần nếu kiểm soát được bội nhiễm vi trùng. Tuy nhiên, có 2 vấn đề xảy ra sau đó, thứ nhất, năng suất thịt, sữa sẽ giảm; thứ hai quan trọng hơn, do tính chất mang virus lâu dài (ổ chứa virus - PV) ở bò trên 2 năm, cho nên những cố gắng chữa trị dù lành bệnh cũng đưa đến hậu quả sẽ nuôi dưỡng nguồn lây bệnh thời gian sau đó, vì vậy bệnh LMLM cứ lặp đi lặp lại hết năm này qua năm nọ. Vì vậy, việc chủng ngừa bệnh đầy đủ, đúng typ kể cả typ phụ và tầm soát bệnh LMLM là yếu tố sống còn để kiểm soát hữu hiệu.
Xin cảm ơn ông!
