Như báo Nông nghiệp và Môi trường đã thông tin, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an vừa ban hành kết luận điều tra, đề nghị truy tố 41 bị can trong vụ án xảy ra tại Tập đoàn Phúc Sơn cùng các đơn vị và một số địa phương liên quan. Trong đó, bị can Nguyễn Văn Hậu (Hậu "pháo"), Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Phúc Sơn bị đề nghị truy tố với ba tội danh: "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng", "Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng" và "Đưa hối lộ".
Hơn 2.000 tỷ đồng bị “che giấu” ngoài sổ sách
Theo kết luận điều tra, Nguyễn Văn Hậu thành lập Công ty Cổ phần Tập đoàn Phúc Sơn vào năm 2004. Để mở rộng hoạt động kinh doanh, ngoài Tập đoàn Phúc Sơn, ông Hậu còn thành lập nhiều công ty khác, trong đó có Công ty Thăng Long, tạo thành một mạng lưới doanh nghiệp chồng chéo dưới danh nghĩa Phúc Sơn.
Bị can Nguyễn Văn Hậu, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Phúc Sơn (trên cùng bên trái) cùng đồng phạm trong vụ án. Ảnh: CAND.
Từ năm 2011 đến 2022, Nguyễn Văn Hậu chỉ đạo chị gái Nguyễn Thị Hằng (Phó tổng giám đốc Phúc Sơn) cùng Kế toán trưởng, Trưởng ban kinh doanh, Thủ quỹ của Tập đoàn thực hiện nhiều giao dịch bất hợp pháp. Họ đã phối hợp với Trần Hữu Định, Giám đốc Công ty Nam Á, để tổ chức chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo hình thức gian lận.
Tại bốn dự án do Tập đoàn Phúc Sơn và Công ty Thăng Long làm chủ đầu tư, nhóm bị can đã vận hành hai hệ thống kế toán song song. Một hệ thống dùng để kê khai, báo cáo thuế và thực hiện nghĩa vụ tài chính. Hệ thống còn lại ghi nhận riêng các khoản tiền thu ngoài hợp đồng từ khách hàng nhằm che giấu doanh thu thực tế. Thủ đoạn này giúp nhóm bị can trốn thuế, thu lợi bất chính hơn 2.072 tỷ đồng.
Thống kê cho thấy, trong vòng 10 năm, Phúc Sơn và Thăng Long đã bán tổng cộng 1.317 lô đất tại các dự án cho 799 khách hàng, thu về 3.540 tỷ đồng. Tuy nhiên, do chỉ đạo của Nguyễn Văn Hậu, chỉ 1.465 tỷ đồng được hạch toán chính thức, trong khi hơn 2.072 tỷ đồng còn lại bị bỏ ngoài sổ sách.
Sai phạm trong đấu thầu, gây thất thoát ngân sách nhà nước
Ngoài hành vi gian lận tài chính, Nguyễn Văn Hậu còn bị cáo buộc thông đồng với các bị can khác trong đấu thầu dự án, gây thiệt hại nghiêm trọng cho tài sản công. Quá trình điều tra xác định, ông Hậu và đồng phạm đã lợi dụng các mối quan hệ để tiếp cận thông tin về dự toán gói thầu, giúp doanh nghiệp của mình trúng thầu với mức giá cao bất hợp lý.
Cụ thể, trong quá trình lập dự toán, chủ đầu tư đã sử dụng đơn giá nguyên vật liệu theo công bố của các bộ, ngành và địa phương mà không bám sát giá thực tế trên thị trường. Điều này dẫn đến việc đội giá công trình, gây thất thoát 459 tỷ đồng từ ngân sách Nhà nước.
Không chỉ thao túng tài chính và đấu thầu, Nguyễn Văn Hậu còn trực tiếp chi tiền hối lộ nhiều quan chức cấp cao để tạo điều kiện thuận lợi cho các dự án của Tập đoàn Phúc Sơn.
Nhiều cựu quan chức cấp cao bị cáo buộc nhận hối lộ từ Hậu "pháo". Ảnh: An ninh Thủ đô.
Theo kết quả điều tra, ông Hậu đã đưa tổng cộng 72,5 tỷ đồng và 2,62 triệu USD (tương đương hơn 132 tỷ đồng) cho nhiều quan chức, trong đó có năm cựu Bí thư Tỉnh ủy: Hoàng Thị Thúy Lan, Phạm Văn Vọng, Ngô Đức Vượng, Nguyễn Doãn Khánh và Lê Viết Chữ.
Kiến nghị giám sát chặt chẽ việc đấu thầu, thẩm định giá
Theo Kết luận điều tra của Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an, vụ án xảy ra tại Tập đoàn Phúc Sơn và các đơn vị liên quan là điển hình cho việc nhà thầu thi công cấu kết, thông đồng, móc ngoặc với chủ đầu tư dự án để được tiết lộ cung cấp thông tin, dự toán gói thầu.
Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an xác định, trong nhiều năm qua, Hội đồng định giá tài sản các cấp đã sử dụng kết quả thẩm định giá của các doanh nghiệp làm căn cứ yêu cầu chủ đầu tư thực hiện nghĩa vụ tài chính đối với Nhà nước. Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, một số cá nhân tại các doanh nghiệp thẩm định giá, bao gồm giám đốc, thẩm định viên, đã có dấu hiệu tiêu cực, chịu sự tác động từ bên ngoài để thao túng kết quả định giá.
Bằng việc cố tình thu thập các mẫu so sánh không tương xứng về vị trí và giá trị, các doanh nghiệp này đã đưa ra chứng thư thẩm định với mức giá thấp hơn thực tế. Trên cơ sở đó, Hội đồng định giá tài sản phê duyệt mức nghĩa vụ tài chính giảm so với quy định, giúp doanh nghiệp hưởng lợi bất chính, gây tổn thất nghiêm trọng cho ngân sách Nhà nước.
Theo quy định, các doanh nghiệp muốn được lựa chọn làm chủ đầu tư dự án hoặc nhà thầu thi công phải đáp ứng các tiêu chí về doanh thu, vốn chủ sở hữu tương ứng với tổng mức đầu tư dự án và giá trị gói thầu. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp đã bắt tay với công ty kiểm toán để làm giả, nâng khống số liệu tài chính, qua đó hợp thức hóa năng lực nhằm trúng thầu. Hệ quả là nhiều dự án không đảm bảo tiến độ, bị kéo dài, thậm chí bị bán thầu, gây thất thoát lớn cho tài sản Nhà nước.
Cơ quan điều tra nhận định, vụ án xảy ra tại Tập đoàn Phúc Sơn là một điển hình của việc nhà thầu và chủ đầu tư câu kết nhằm trục lợi từ ngân sách. Thông qua các mối quan hệ, các doanh nghiệp được tiếp cận thông tin dự toán gói thầu từ trước, tạo điều kiện trúng thầu với mức giá gần như sát giá dự toán. Đáng chú ý, chủ đầu tư đã lập dự toán dựa trên đơn giá vật liệu do các bộ, ngành, địa phương công bố nhưng không bám sát thực tế thị trường, dẫn đến chi phí bị đội lên cao, gây lãng phí nghiêm trọng.
Trước thực trạng này, Cơ quan điều tra Bộ Công an kiến nghị Bộ Tài chính siết chặt công tác quản lý, giám sát, công khai hoạt động định giá tài sản của các doanh nghiệp tư vấn. Việc định giá cần minh bạch, tránh để các đối tượng lợi dụng can thiệp, làm sai lệch kết quả, gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước.
Bên cạnh đó, Bộ Tài chính cần tăng cường kiểm tra các công ty kiểm toán nhằm ngăn chặn tình trạng hợp thức hóa số liệu tài chính, giúp doanh nghiệp gian lận năng lực để được công nhận làm chủ đầu tư, nhà thầu. Điều này sẽ góp phần giảm thiểu nguy cơ dự án bị kéo dài, bán thầu, gây thất thoát, lãng phí.
Cơ quan điều tra cũng kiến nghị Bộ Xây dựng rà soát, sửa đổi các quy định liên quan đến định mức, đơn giá xây dựng theo hướng bám sát chi phí thực tế trên thị trường, đảm bảo dự toán phù hợp với nguyên tắc tiết kiệm, tránh thất thoát ngân sách Nhà nước.
Đối với các doanh nghiệp thẩm định giá và tư vấn đấu thầu có sai phạm trong vụ án Tập đoàn Phúc Sơn, Cơ quan điều tra đề nghị Bộ Tài chính và UBND các tỉnh xem xét xử lý hành chính, áp dụng các biện pháp như đình chỉ kinh doanh, thu hồi giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động nhằm ngăn chặn hành vi trục lợi, gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư và tài chính công.
