 |
| Một phụ nữ Nenet bên đàn tuần lộc của mình. Ảnh: My Heritage. |
Bán đảo Yamal là một dải đất kéo dài từ bắc Siberia tới biển Kara, phía trên Vòng Bắc Cực, phía đông có vùng nước nông thuộc vịnh Obi và phía tây giáp vịnh Baydaratskaya, nơi băng tuyết bao phủ hầu như tất cả thời gian trong năm, theo Survival International.
Yamal trong tiếng của người bản địa Nenet nghĩa là “Tận cùng thế giới”. Dù điều kiện thời tiết khắc nghiệt, nơi đây vẫn là nhà của cộng đồng những người du mục chăn tuần lộc Nenet suốt hơn một nghìn năm qua.
Người Nenet luôn di chuyển theo mùa cùng đàn tuần lộc của mình, đi dọc theo những tuyến đường di cư cổ đại. Mùa đông, khi nhiệt độ có thể xuống tới -50 độ C, người Nenet sẽ đưa đàn tuần lộc tới những khu rừng phía nam trải đầy cỏ và địa y hoặc rừng Taiga. Trong những tháng mùa hè, khi ánh nắng mặt trời biến đêm thành ngày, họ bỏ các rặng thông và liễu xanh ngắt lại phía sau để tiến về phương bắc.
Thời điểm vượt qua vùng nước đóng băng của sông Obi và đặt chân tới vùng lãnh nguyên vắng bóng cây cỏ bên bờ biển Kara cũng là lúc họ đã đi được tới 1.000 km.
Tuy nhiên, ngày nay, các tuyến đường di trú của người Nenet đã thay đổi ít nhiều vì bị ảnh hưởng bởi những cơ sở hạ tầng gắn với hoạt động khai thác tài nguyên. Các con đường giờ đây trở nên khó đi hơn đối với lũ tuần lộc và tình trạng ô nhiễm đe dọa chất lượng đồng cỏ.
Dù người Nenet đã tồn tại giữa thiên nhiên khắc nghiệt suốt hơn một thiên niên kỷ qua, họ hiện bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu và sự phát triển không ngừng của những khu vực khai thác dầu mỏ, khí đốt ở miền cực bắc.
Khí hậu thay đổi biến đổi luôn cả Bắc Cực. Nhiệt độ tăng, tầng đất bị đóng băng vĩnh cửu tan chảy và thải ra khí nhà kính vào môi trường khiến băng tan sớm hơn vào mùa xuân và không chịu đóng băng trở lại cho đến cuối mùa thu.
Những người chăn nuôi du mục Nenet buộc phải thay đổi tuyến di cư đã tốn tại suốt hàng thế kỷ từ thời tổ tiên mình bởi đàn tuần lộc sẽ gặp vô vàn khó khăn nếu phải cuốc bộ trên vùng lãnh nguyên không có tuyết. Nhiệt độ tăng còn tác động tới thảm thực vật trên lãnh nguyên, nguồn thức ăn duy nhất cho lũ tuần lộc. Rõ ràng tình trạng biến đổi khí hậu và công nghiệp hóa đã khiến cuộc sống của người Nenet trở nên chật vật.
Suốt hàng thế kỷ qua, người Nenet sinh tồn một cách đầy kiêu hãnh trước điều kiện thiên nhiệt ngặt nghèo nơi bán đảo Yamal. Họ đã tìm mọi cách thích nghi để có thể sinh sống và di chuyến giữa những cơn gió lạnh tê người, cắt da cắt thịt hay nhiệt độ đủ để đóng băng từng hơi thở.
Người Nenet luôn có hai loại xe trượt tuyết để đi lại và thồ hàng. Chiếc to hơn nhưng di chuyển chậm sẽ do phụ nữ điều khiển còn những chiếc loại nhỏ nhưng phóng nhanh do nam giới lái. Đàn ông có trách nhiệm tập hợp đàn tuần lộc quanh lán trại mỗi buổi sáng và giữ cho đàn gia súc đi đúng hướng suốt cả ngày.
 |
| Người đàn ông Nenet bên chiếc xe kéo theo họ suốt hành trình du mục hơn 1.000 km. Ảnh: My Heritage. |
Chế độ dinh dưỡng của người Nenet phụ thuộc chủ yếu vào thịt và cá. Cứ 3 đến 4 ngày, họ lại làm thịt một con tuần lộc. Mọi bộ phận trên cơ thể con tuần lộc đều có ích với họ. Dây thòng lọng dùng để bắt thú vật được làm từ gân. Các vật dụng và xe kéo được chế tạo từ xương. Da tuần lộc được tận dụng làm mái che các túp lều. Thịt tuần lộc, dễ bảo quản với thời tiết giá lạnh, được chất trong xe kéo, cùng với cá câu từ những hố nhỏ đào trên băng, sẽ được mang ra ăn khi cần thiết.
Những con tuần lộc và chó trượt tuyết của người Nenet buộc phải thích nghi với môi trường để tồn tại. Những nhà thám hiểm châu Âu vẫn thường dùng chó do người Nenet nuôi và thuần dưỡng để tiến hành các cuộc thám hiểm vùng cực bởi chúng thích nghi cực tốt với khí hậu lạnh giá.
Với bản chất du mục, người Nenet không bao giờ chịu ở yên một chỗ quá lâu. Phụ thuộc vào tình hình thời tiết, người Nenet có thể lưu lại một địa điểm trong vài ngày, sửa chữa xe kéo và lán trại trước khi tiếp tục rong ruổi.
Khi dừng chân, ban ngày, lán trại của người Nenet không được làm ấm. Nhưng lúc đêm xuống, họ sẽ dùng những chiếc bếp củi để nấu ăn, bữa ăn nóng hổi duy nhất trong ngày, và làm ấm không gian bên trong trại. Người Nenet thường chất gỗ mang theo suốt hành trình bởi trên đường đi, những khu rừng ngày càng trở nên ít ỏi.
