Bà con Lao Chải, xã Y Tý dọn vệ sinh con suối chảy qua thôn. Ảnh: C.X.
Tiêu chí vệ sinh môi trường trong xây dựng NTM ở vùng cao khó đạt được. Tuy nhiên, xã Y Tý (huyện Bát Xát, Lào Cai) đã có cách làm riêng.
Theo đó, thực hiện tiêu chí vệ sinh môi trường trong xây dựng NTM, bà con thôn Lao Chải, xã Y Tý và nhiều thôn khác đã áp dụng quy định nếu ai đổ rác bừa bãi vào suối hay vứt rác xung quanh làng bản thì sẽ bị xử phạt theo "lý 36" của người dân ở đây.
Cụ thể, "lý 36" quy định nếu ai vứt rác bừa bãi sẽ bị phạt 36kg lợn hơi và 20kg gạo và 20 lít rượu.
Việc thực hiện tiêu chí vệ sinh môi trường trong xây dựng NTM ở vùng cao gặp không ít khó khăn. Tuy nhiên, từ khi áp dụng xử phạt theo lý, bà con đã ý thức hơn để cùng chính quyền địa phương thực hiện tiêu chí này.
Tại Lao Chải, xã Y Tý, bà con không chỉ chủ động dọn dẹp vệ sinh làng bản mà còn vớt rác ở hai con suối chảy qua thôn.
Người dân Lao Chải mang xi-măng về để làm đường liên thôn. Ảnh: C.X
Ông Hà Ngọc Linh - Phó Chủ tịch UBND xã Y Tý cho biết, lý là cách gọi dân dã của bà con, thực tế đây là quy ước, hương ước của thôn đã được thông qua xã, huyện phê duyệt sau đó, mới được áp dụng. Việc áp dụng các quy ước, hương ước thậm chí còn hiệu quả hơn các quy định của pháp luật bởi nhận thức của bà con dân tộc thiểu số còn thấp.
Qua đó, người dân cùng chung tay với chính quyền địa phương xây dựng NTM
Ông Chu Xe Xá - người dân thôn Lao Chải, xã Y Tý cho biết, song song với việc thực hiện tiêu chí vệ sinh môi trường trong xây dựng NTM thì bà con thôn Lao Chải biết rõ được sự cần thiết của đường đi lại.
"Những nhà của hộ dân trước đây không có đường lên, lối xuống thì đăng ký làm đường nối các hộ xung quanh và cũng là đường đi trong thôn. Hộ không có hố rác thì đăng ký làm hố rác. Các hộ không có hố phân cho trâu bò thì đăng ký làm hố phân. Các hộ không có nhà vệ sinh thì đăng ký làm nhà vệ sinh với trưởng thôn và tất cả các hộ đăng ký làm là đều được cấp xi-măng", ông Xá nói.
Hiện nay, người dân Lao Chải đã và đang tích cực thực hiện hai tiêu chí cùng lúc đó là tiêu chí vệ sinh môi trường và tiêu chí giao thông với kỳ vọng, Lao Chải sẽ sớm hoàn thành các tiêu chí xây dựng NTM để cuộc sống của bà con được nâng lên.
Từ đó, Lao Chải sẽ trở thành điểm sáng và được bạn bè gần xa và du khách biết đến nhiều hơn trong những năm tới.
Con đường bê tông trong thôn Lao Chải, xã Y Tý sắp hoàn thành. Ảnh: C.X
Tại Lao Chải, nhận thức của người dân đã được nâng lên phần nào đặc biệt trong việc xây dựng NTM.
Ông Xá cho biết, xây dựng NTM là Nhà nước và nhân dân cùng làm và người được hưởng lợi trực tiếp chính là người dân. Do đó, trong xây dựng NTM cần phải có những cán bộ thôn, làm hết sức vì dân và vì sự đổ mới của xã hội thì người dân mới đi theo và làm theo.
Hiện nay, Y Tý đang là một trong những điểm du lịch khám phá hấp dẫn. Y Tý cách thành phố Lào Cai khoảng 100km. Để lên được xã biên giới Y Tý có thể đi từ thành phố Lào Cai đi qua xã Trịnh Tường để lên Lũng Pô - nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt, rồi qua A Mú Sung để đặt chân đến Y Tý.
Các cung đường đi sẽ xuyên qua các rừng già với những cây cổ thụ, và chỉ có một vài nóc nhà bên sườn núi. Sinh sống tại Lao Chải chủ yếu là người Hà Nhì. Họ ở trong ngôi nhà tường trình xây bằng đất, như trong chuyện cổ tích.
Lên Y Tý là để săn mây, ngắm cảnh đẹp tuy nhiên trải nghiệm cuộc sống của bà con Hà Nhì nơi này cũng vô cùng thú vị. Y Tý đang thay đổi từng ngày nhờ người dân và chính quyền địa phương tích cực tham gia xây dựng NTM; đồng thời nhiều tập đoàn lớn đã tìm đến đây đầu tư du lịch hàng nghìn tỷ đồng.
