Khôi phục, mở rộng diện tích dâu tằm lên 1.000ha
Lào Cai có tiềm năng phát triển ngành hàng dâu tằm tơ. Giai đoạn 2019 - 2021, một số địa phương trong tỉnh đã tổ chức phát triển trồng dâu, nuôi tằm với tổng diện tích hơn 346ha. Từ kết quả khả quan bước đầu, đã hình thành các liên kết trồng dâu, nuôi tằm mang lại thu nhập tương đối ổn định cho các hộ sản xuất. Tuy nhiên, diện tích sản xuất dâu tằm không ổn định, liên tục giảm trước thời điểm xảy ra cơn bão số 3 năm 2024 với diện tích chỉ còn khoảng 35ha.
Lãnh đạo tỉnh Lào Cai tham gia chương trình khởi động khôi phục nghề trồng dâu nuôi tằm tại huyện Bảo Yên. Ảnh: Lưu Hòa.
Trước tình hình trên, UBND tỉnh Lào Cai đã ban hành Kế hoạch số 418/KH-UBND ngày 28/10/2024 về phát triển và mở rộng sản xuất ngành hàng dâu tằm tơ trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2024 - 2025, định hướng đến năm 2030.
Theo đó, phát triển ngành dâu tằm tơ theo hướng sản xuất hiệu quả, bền vững; hình thành vùng nguyên liệu dâu tằm ổn định; nâng cao giá trị gia tăng và năng lực cạnh tranh cho sản phẩm dâu tằm tơ... Khôi phục diện tích cây dâu tằm đã có, đồng thời mở rộng diện tích trồng dâu tằm tại các địa phương có điều kiện thổ nhưỡng phù hợp trồng dâu tằm để phát triển diện tích.
Giai đoạn 2024 - 2025: Tiếp tục khôi phục và mở rộng vùng trồng dâu tại các huyện, đến hết năm 2025 tổng diện tích đạt 85ha (Bảo Yên lên 70ha; Văn Bàn 7ha, Bảo Thắng 5ha, Bắc Hà 3ha); năng suất bình quân 30 tấn lá/ha; sản lượng 2.550 tấn lá tươi. Năng suất kén trung bình đạt trên 1,2 tấn/ha/năm, sản lượng kén đạt trên 102 tấn, giá trị thu nhập đạt trên 15 tỷ đồng. Tổ chức xây dựng mô hình điểm về trồng dâu nuôi tằm hai giai đoạn tại xã Bảo Nhai (huyện Bắc Hà). Tập trung xây dựng nhà nuôi tằm con tại huyện Bảo Yên, Bắc Hà để cung cấp cho các hộ nuôi tằm lớn tại huyện Bảo Yên, Văn Bàn, Bảo Thắng, Bắc Hà.
Lào Cai quyết tâm khôi phục, nâng diện tích trồng dâu tằm lên 1.000ha vào năm 2030. Ảnh: Lưu Hòa.
Giai đoạn 2026 - 2030: Phấn đấu đến năm 2030 đạt 1.000ha dâu tằm tại các huyện Bảo Yên (500ha), Văn Bàn (300ha), Bảo Thắng (100ha), Bát Xát (50ha), Bắc Hà (50ha); năng suất bình quân 32,5 tấn/ha; sản lượng 32.500 tấn lá tươi; năng suất kén trung bình đạt trên 1,5 tấn/ha/năm; sản lượng kén toàn tỉnh năm 2030 đạt trên 1.500 tấn; giá trị thu nhập trung bình đạt trên 225 tỷ đồng.
Nghiên cứu xây dựng 1 nhà máy chế biến tơ tằm
Để thực hiện những mục tiêu trên, thời gian tới, Lào Cai sẽ tổ chức mở các lớp đào tạo nghề về trồng dâu, nuôi tằm cho các hộ nông dân tại các huyện Bảo Yên, Văn Bàn, Bảo Thắng, Bát Xát, Bắc Hà. Tổ chức cuộc học tập kinh nghiệm trồng dâu, nuôi tằm tại tỉnh Yên Bái, đối tượng là các nông dân tiêu biểu về trồng dâu nuôi tằm của các huyện Bảo Yên, Văn Bàn, Bảo Thắng, Bát Xát, Bắc Hà. Tổ chức 1 đoàn tham quan học tập kỹ thuật trồng 2 giống dâu DA10 và Yunsan2; kỹ thuật sản xuất giống tằm và nuôi tằm tại Trung Quốc.
Đầu tư mạng lưới nuôi tằm con tập trung từ tuổi 1 đến tuổi 3 đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật, đáp ứng được nhu cầu sản xuất của các hộ dân trên địa bàn các huyện. Phát triển 20 nhà nuôi tằm con, quy mô 150m2/nhà tằm tại các huyện Bảo Yên (10 nhà), Văn Bàn (6 nhà), Bảo Thắng (2 nhà), Bát Xát (1 nhà), Bắc Hà (1 nhà). Nhà nuôi tằm con có quy mô diện tích tối thiểu 120m2 được thiết kế theo công đoạn sản xuất (phòng bảo quản lá dâu tối thiểu 15m2, phòng băng tằm và tằm tuổi 1 tối thiểu 15m2, phòng nuôi tằm tuổi 2 tối thiểu 30m2, phòng nuôi tằm tuổi 3 tối thiểu 60m2).
Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp Lào Cai cấp phát giống dâu tằm cho nông dân huyện Bảo Yên. Ảnh: Lưu Hòa.
Mỗi nhà nuôi tằm con có công suất nuôi 200 vòng trứng/lứa, cung cấp cho khoảng 100 - 120 hộ nuôi tằm lớn, tương ứng với 50ha dâu/nhà nuôi tằm con. Nuôi tằm con tập trung là phương pháp tổ chức sản xuất có rất nhiều ưu điểm, có điều kiện chăm sóc tốt hơn cho tằm con - giai đoạn hết sức quan trọng của lứa tằm giúp hạn chế bệnh tật, sử dụng lao động có hiệu quả.
Phát triển nhà nuôi tằm lớn trên nền nhà, khay ở tuổi 4 và tuổi 5 với số lượng khoảng 2.000 nhà. Hướng dẫn các hộ sản xuất xây dựng mới nhà nuôi tằm lớn phù hợp với diện tích dâu của hộ gia đình và đảm bảo nhiệt độ, ẩm độ phù hợp để tằm sinh trưởng. Nhà nuôi tằm lớn có quy mô xây dựng từ 100 - 120m2 trở lên, có đủ phòng chức năng, có khả năng điều chỉnh được nhiệt độ, ẩm độ cho tằm sinh trưởng theo các mùa.
Trên cơ sở diện tích trồng dâu và quy mô nuôi tằm, các địa phương tổ chức tuyên truyền, hướng dẫn hộ sản xuất xây dựng nhà nuôi tằm lớn đảm bảo các tiêu chuẩn và quy mô sản xuất của hộ, nhóm hộ sản xuất phù hợp với quy mô sản xuất.
Sau năm 2026, nghiên cứu xây dựng 1 nhà máy chế biến tơ tằm tại huyện Bảo Yên (lựa chọn địa điểm phù hợp với giao thông, thuận tiện thu mua kén tằm tại các huyện). Công nghệ sản xuất: Sử dụng công nghệ ươm tơ tự động, thiết bị đồng bộ để chế biến ra sản phẩm tơ, lụa có giá trị cao. Công suất sản xuất dự kiến đạt 200 tấn tơ/năm. Sản phẩm đạt tiêu chuẩn cấp 2A trở lên và các sản phẩm phụ từ kén.
Lãnh đạo tỉnh Lào Cai thăm khu sản xuất tằm tơ tại huyện Bảo Yên. Ảnh: Lưu Hòa.
Chuyển đất kém hiệu quả sang trồng dâu tằm
Để thực hiện các mục tiêu trên, UBND tỉnh Lào Cai chỉ đạo các sở, ban ngành, địa phương tập trung thực hiện một số giải pháp sau:
Tổ chức rà soát toàn bộ quỹ đất hiện có trên địa bàn để quy hoạch vùng trồng, bố trí đất sản xuất cây dâu phù hợp theo định hướng chung của tỉnh, huyện và phải đảm bảo duy trì, mở rộng quy mô diện tích. Xây dựng kế hoạch chuyển đổi đất trồng các cây trồng nông nghiệp có giá trị thấp sang trồng dâu theo hướng hàng hóa, đảm bảo duy trì và mở rộng quy mô diện tích trên địa bàn.
Gắn phát triển vùng trồng dâu nuôi tằm với các cơ sở chế biến, tiêu thụ kén tằm. Tiếp tục thực hiện chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư xây dựng cơ sở sơ chế, chế biến sản phẩm kén tằm. Phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp định hướng quy mô vùng trồng, thúc đẩy hình thành các chuỗi liên kết sản xuất dâu tằm từ xây dựng vùng trồng đến chế biến, tiêu thụ sản phẩm.
Thực hiện đồng bộ các giải pháp hỗ trợ phát triển HTX, tổ nhóm liên kết cả về chiều rộng và chiều sâu, đặc biệt chú trọng hỗ trợ thành lập mới và nâng cao năng lực cho các thành viên HTX để xây dựng liên kết bền vững giữa doanh nghiệp với người sản xuất. Đối với hộ gia đình, cần chủ động đăng ký tham gia liên kết với doanh nghiệp thông qua HTX, tổ hợp tác để hình thành vùng sản xuất trồng dâu, nuôi tằm tập trung. Đồng thời, tích cực tham gia các khóa đào tạo kỹ thuật trồng dâu nuôi tằm, tăng cường kỹ năng nuôi tằm chất lượng cao.
Giống tằm được nuôi tại huyện Bảo Yên là giống tằm kén trắng lưỡng hệ, do HTX Nấm Tam Đảo cung cấp cho hộ nuôi tằm con ươm nuôi nhân giống và cung cấp cho các hộ nuôi tằm lớn.
Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp Lào Cai hướng dẫn kỹ thuật trồng dâu tại huyện Bảo Yên. Ảnh: Lưu Hòa.
Áp dụng khoa học công nghệ xây dựng các vùng sản xuất trồng dâu an toàn dịch bệnh, sử dụng các giống dâu chất lượng cao như GQ2, số 28, TBL- 03, giống dâu của Trung Quốc (Quế ưu số 6, DA 10, Yunsan 2, S7 cb tại Lâm Đồng )... Trong đó, giống TBL-03 thích hợp cho việc cắt cành và nuôi tằm con tập trung. Ngoài ra, giống dâu cho tằm con có thể sử dụng các giống bản địa như Bầu trắng, Ngái, tuy năng suất thấp nhưng phù hợp với tập tính ăn của tằm con.
Tổ chức đào tạo, chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật mới vào sản xuất như: Kỹ thuật nuôi tằm trên nền nhà, kỹ thuật nuôi tằm trên khay trượt, nuôi tằm bằng dâu cắt cành, phòng trừ dịch bệnh cho tằm, xử lý môi trường, hỗ trợ các hộ nuôi tằm chuyển đổi từ sử dụng né tre sang né gỗ để nâng cao chất lượng kén tằm và phù hợp với công nghệ ươm tơ tự động...
Lào Cai sẽ quy hoạch quỹ đất cho doanh nghiệp thuê để xây dựng nhà máy ươm, se tơ, dệt lụa nhằm khai thác thế mạnh nghề trồng dâu nuôi tằm, đảm bảo thị trường tiêu thụ sản phẩm vững chắc. Tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, HTX (Công ty Dâu tằm tơ Yên Bái, HTX Nấm Tam Đảo…) tham gia liên kết bao tiêu sản phẩm kén tằm cho nhân dân, đồng thời hỗ trợ các tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng cơ sở chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm sau chế biến...
