Lấy chi trả giảm phát thải làm động lực dẫn dắt người dân

Người dân lạc quan với lúa giảm phát thải

"Thu hoạch quan trọng nhất trong thời gian triển khai thí điểm đề án 1 triệu ha lúa là nhận thức của người dân. Rất nhiều khu vực, người dân đã tự nguyện tham gia vào chương trình sau khi thấy được hiệu quả của đề án”, Thứ trưởng nói với đoàn công tác Ngân hàng Thế giới (WB) và cho biết thêm, giá lúa, thu nhập của người dân tăng đều. Nhiều doanh nghiệp đã tới đăng ký thu mua lúa giảm phát thải.

Dựa trên thu thập từ Viện Môi trường Nông nghiệp, bước đầu Việt Nam đã đo được hệ số phát thải của lúa trên 50ha thí điểm. Trong vụ đông xuân và hè thu sắp tới, Bộ NN-PTNT sẽ chỉ đạo mở rộng diện tích thí điểm, tiến tới đo được hệ số phát thải carbon trên cây lúa. 

Qua thời gian thực hiện các biện pháp giảm phát thải, chủ yếu là tưới ngập khô xen kẽ, quy trình canh tác này đang phát huy hiệu quả tại nhiều vùng địa lý khác nhau thuộc Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).

Do đó, Thứ trưởng Trần Thanh Nam đề nghị Quỹ Tài chính carbon chuyển đổi (TCAF) sớm ký thỏa thuận chi trả giảm phát thải (ERPA) nhằm tạo động lực cho người dân, cũng như thực thi khoản viện trợ không hoàn lại 20 triệu USD mà tổ chức này đã cam kết.

"Triển khai sớm ERPA ngày nào, người dân hưởng lợi sớm ngày đó. Trong lúc chờ, Việt Nam tiếp tục nâng cao chất lượng của tín chỉ carbon (có được thông qua biện pháp giảm phát thải), đồng thời tăng cường đào tạo nông dân", Thứ trưởng bày tỏ.

Lãnh đạo Bộ NN-PTNT cũng nhấn mạnh, rằng hiện có một số tổ chức, cá nhân hiểu chưa đúng về mục đích của đề án 1 triệu ha lúa. Theo ông, đề án nhằm nâng cao giá trị bền vững của hạt gạo Việt Nam, góp phần tổ chức lại sản xuất, hỗ trợ người dân nâng cao thu nhập, chứ không phải là khía cạnh tài chính.

Thuận lợi của Việt Nam là từng thực hiện rất thành công Dự án VnSAT, lấy đó làm tiền đề triển khai giai đoạn 1 của đề án 1 triệu ha lúa trên diện tích 180.000ha.

Hiện Bộ NN-PTNT còn một số bước cần thống nhất với WB, trong đó có phương pháp tính toán đường cơ sở (MRV). Đây là tổng lượng CO2 giảm phát thải hoặc tăng hấp thụ, nhằm tính được tín chỉ carbon có thể mua bán. Với những kết quả thu được từ 5 mô hình thí điểm, Thứ trưởng Trần Thanh Nam tin tưởng, thỏa thuận ERPA với Quỹ TCAF sẽ được ký đúng dự kiến vào tháng 5/2025.

WB dự kiến tổ chức hội thảo trong vòng 1 tuần nữa

Ông Guo Li, điều phối viên Chương trình quốc gia về nông nghiệp WB thông tin, đoàn công tác của WB sẽ làm việc tại Việt Nam từ 23/9 đến 2/10. Đây là bước triển khai tiếp theo, sau khi Quỹ TCAF xác nhận đề xuất (PIN) của Việt Nam để hỗ trợ đề án 1 triệu ha lúa hôm 12/9.

Hiện TCAF phê duyệt tổng kinh phí là 33 triệu USD (có thể tăng đến 40 triệu USD), chia làm 2 giai đoạn. Một là, khoản 15 triệu USD (có thể tăng 18 triệu USD) theo thoả thuận ERPA. Hai là, khoản 18 triệu USD (có thể lên 22 triệu USD) theo Thoả thuận mua bán giảm phát thải (MOPA), tuỳ thuộc vào khung pháp lý của Việt Nam và kết quả đàm phán giữa Chính phủ và Quỹ TCAF về việc chuyển giao kết quả giảm phát thải được chuyển nhượng quốc tế (ITMO).

Ngoài ra, TCAF sẽ cung cấp hỗ trợ kỹ thuật trị giá 2 triệu USD để thực hiện các hoạt động tăng cường năng lực giúp thực hiện Điều 6 Thỏa thuận Paris, hệ thống MRV và các đề nghị khác của Việt Nam.

Mong muốn của WB trong chuyến công tác này, là thống nhất phương pháp thực hiện đo đạc, báo cáo và xác nhận MRV để hình thành tín chỉ giảm phát thải carbon chuyển nhượng, trao đổi với TCAF và sử dụng cho cam kết quốc gia NDC.

Trong thời gian lưu lại Việt Nam, đoàn dự kiến tổ chức hội thảo để tăng cường nhận thức của các bộ, ngành liên quan về kinh nghiệm tiếp cận thị trường carbon. Đồng thời, tham quan thực địa để xem xét khả năng áp dụng quy trình canh tác giảm phát thải (tưới ngập khô xen kẽ), xác định nhu cầu đầu tư để áp dụng biện pháp canh tác giảm phát thải để đẩy nhanh hợp tác với TCAF.

Bà Zhou Cheng, chuyên gia cao cấp về tài chính khí hậu WB bổ sung, rằng Việt Nam nên xây dựng chiến lược quảng bá thương hiệu lúa giảm phát thải. Hiện nhiều tổ chức muốn tiếp cận Việt Nam, thông qua Bộ NN-PTNT, về tổ chức mua bán tín chỉ carbon. 

Theo mô hình của WB, dự đoán đến 2030, giao dịch tín chỉ carbon sẽ rất sôi động, với giá trị khoảng 185 tỷ USD và gần 2,5 triệu tấn CO2 được trao đổi. 

Chuyên gia WB cũng nhận xét, đề án 1 triệu ha lúa mà Việt Nam đang thực hiện là "mô hình điểm". Trước đó, diện tích lúa giảm phát thải lớn nhất từng được dùng để mua bán tín chỉ carbon được Ghana và Thụy Sĩ thực hiện từ năm 2022, với khoảng 240.000ha trong hơn 8 năm. 

Cảm ơn sự đồng hành của WB, Thứ trưởng Trần Thanh Nam tin việc hoàn thiện đề xuất (PIN) mà Quỹ TCAF đã phê duyệt chắc chắn giúp thúc đẩy hoạt động sản xuất lúa chất lượng cao tại ĐBSCL. Ông cũng cam kết, ưu tiên cho TCAF thực hiện trao đổi tín chỉ carbon giảm phát thải, sau khi xin ý kiến Thủ tướng.