Dự án ngòi Me, ngòi Cỏ với mục tiêu cải tạo, nâng cấp và gia cố các tuyến đê đảm bảo cao trình chống lũ. Ảnh: Hoàng Anh.
Hàng loạt sai sót về đấu thầu, lập thẩm định và phê duyệt dự án
Theo tìm hiểu của Báo Nông nghiệp Việt Nam, Cty Cổ phần Đạt Hưng (có trụ sở tại số nhà 68, đường Tô Vĩnh Diện, khu 3, phường Vân Phú, TP. Việt Trì) là doanh nghiệp độc lập hoặc liên danh được lựa chọn thực hiện một số dự án trên địa bàn tỉnh Phú Thọ như: Dự án Khắc phục sự cố tràn đê tả, hữu sông Bứa thuộc địa bàn huyện Tam Nông và Cẩm Khê; Dự án di dân tái định cư vùng thiên tai đặc biệt khó khăn xã Đồng Sơn, huyện Tân Sơn; Dự án Cứng hóa mặt đê tả Sông Lô (gói thầu số 5) thuộc dự án Cầu sông Lô và cứng hóa mặt đê tả sông Lô, huyện Đoan Hùng; Dự án Cải tạo, nâng cấp, gia cố đê ngòi Me, ngòi Cỏ huyện Cẩm Khê (giai đoạn I)...
Đó đều là những dự án mang tính cấp bách với tổng mức đầu tư lên đến hàng trăm tỉ đồng, tuy nhiên, những sai sót trong quá trình thực hiện đang đặt ra những dấu hỏi về năng lực của doanh nghiệp trúng các gói thầu thi công là Cty Cổ phần Đạt Hưng cũng như trách nhiệm và hành vi vi phạm của chủ đầu tư là các cơ quan quản lý nhà nước.
Điển hình tại Dự án Cải tạo, nâng cấp, gia cố đê ngòi Me, ngòi Cỏ huyện Cẩm Khê (giai đoạn I) mà Công ty Cổ phần Đạt Hưng trúng thầu thực hiện thi công với vai trò liên danh chính. Dự án này được HĐND tỉnh Phú Thọ có quyết định chủ trương đầu tư ngày 14/11/2019, với mục tiêu cải tạo, nâng cấp và gia cố các tuyến đê đảm bảo cao trình chống lũ, khắc phục tình trạng tràn đê khi mực nước lũ dâng cao, bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản của Nhà nước và nhân dân, giảm thiểu thiệt hại do thiên tai gây ra đồng thời cứng hóa mặt đê kết hợp đường giao thông phục vụ phát triển kinh tế xã hội…
Đây là dự án thuộc nhóm B với tổng mức đầu tư theo kế hoạch ban đầu là hơn 110 tỉ đồng, trong đó nguồn ngân sách Trung ương là 100 tỉ, ngân sách tỉnh, huyện và nguồn khác hơn 10 tỉ đồng, dự kiến thời gian thực hiện từ năm 2019 – 2020.
Ngay từ thời điểm mời thầu, cả chủ đầu tư lẫn doanh nghiệp đã có những dấu hiệu sai sót, vi phạm các quy định. Ảnh: Hoàng Anh.
Tháng 10/2020, Cty Cổ phần Đạt Hưng và Cty Cổ phần Xây dựng Quang Minh là doanh nghiệp trúng thầu và ký hợp đồng thực hiện dự án với giá gói thầu là 83.214.254.000 đồng, trong khi giá mời thầu là 83.234.640.000 đồng. Ngay từ thời điểm mời thầu, cả chủ đầu tư lẫn doanh nghiệp đã có những dấu hiệu sai sót, vi phạm các quy định. Đặc biệt là khâu lựa chọn nhà thầu và những sai sót khi lập thẩm định và phê duyệt dự án đầu tư.
Cụ thể, UBND huyện Cẩm Khê đã lựa chọn nhà thầu là liên danh Cty Cổ phần Đạt Hưng và Cty Cổ phần Xây dựng Quang Minh khi chưa xác định rõ thời gian bắt đầu lựa chọn nhà thầu, chưa xác định rõ thời gian thực hiện hợp đồng, chưa nêu rõ thời gian cấp vốn để thanh toán cho nhà thầu.
Báo cáo đánh giá hồ sơ dự thầu, chủ đầu tư nêu Cty Cổ phần Đạt Hưng có Hợp đồng số 21/2019/HĐ-XD ngày 14/1/2019 tuy nhiên hồ sơ dự thầu đã không đính kèm hợp đồng này. Trong khi đó Cty Cổ phần Xây dựng Quang Minh có hợp đồng 65/2017/HĐ-XD ngày 4/10/2017 nhưng giá trị hợp đồng không chính xác. Mặt khác khi đánh giá hồ sơ dự thầu, tổ chuyên gia được giao nhiệm vụ đã không làm rõ việc nhà thầu không có tài liệu chứng minh doanh thu bình quân hàng năm từ hoạt động xây dựng hoặc tài liệu chứng minh không thống nhất. Hàng loạt sai sót nêu trên nhưng không hiểu bằng cách nào đó liên danh này vẫn trúng thầu thực hiện dự án khủng do UBND huyện Cẩm Khê làm chủ đầu tư?
Tương tự, quá trình thẩm định và phê duyệt dự án cũng đã xảy ra nhiều sai sót. Báo cáo khảo sát địa chất bước lập dự án đã không kết luận là nền đất yếu nhưng thiết kế thi công dự án vẫn được duyệt. Theo hồ sơ trình, thẩm định và Quyết định số 360/QĐ-UBND ngày 8/2/2021 của UBND tỉnh Phú Thọ về việc phê duyệt điều chỉnh thời gian thực hiện dự án và điều chỉnh thiết kế bản vẽ thi công, dự toán thể hiện các đoạn tuyến xử lý nền đất yếu có chiều dày vét bùn, đào hữu cơ từ 0,5 đến 1,2m, tuy nhiên đoạn Km7+331,5 – Km7+607,33 thể hiện và tính toán chiều dày vét bùn, đào hữu cơ chủ yếu từ 1,2m đến 3,4m. Việc này dẫn đến khối lượng trong dự toán chưa phù hợp. Hồ sơ điều chỉnh hướng tuyến công trình đoạn từ cọc 268 (Km7+045,39) đến cọc 282B (Km7+518,00) chưa thể hiện chiều sâu vét bùn, khối lượng vét bùn bổ sung.
Quá trình lập, thẩm định và phê duyệt dự án đã điều chỉnh, bổ sung, cắt giảm khối lượng, hạng mục công việc; Kéo dài thời gian thực hiện dự án và Phê duyệt, điều chỉnh dự án khi hết thời gian thực hiện.
HĐND tỉnh Phú Thọ ra Quyết nghị điều chỉnh chủ trương đầu tư Dự án Cải tạo, nâng cấp, gia cố đê ngòi Me, ngòi Cỏ huyện Cẩm Khê (giai đoạn I) Ảnh: Hoàng Anh.
Trái với hàng loạt quy định của Chính phủ và các bộ, ngành
Thông tư của Bộ Kế hoạch – Đầu tư và Nghị định của Chính phủ quy định: “Đối với hợp đồng trọn gói, nhà thầu phải tính toán và phân bổ chi phí dự phòng vào trong giá dự thầu, không tách riêng phần chi phí dự phòng...” và “Khi áp dụng giá hợp đồng trọn gói thì giá gói thầu, giá hợp đồng phải tính toán đầy đủ các yếu tố rủi ro...”.
Tuy nhiên, việc ký kết và thực hiện hợp đồng Dự án Cải tạo, nâng cấp, gia cố đê ngòi Me, ngòi Cỏ, Chủ đầu tư đã lựa chọn liên danh Đạt Hưng – Quang Minh thực hiện dự án theo hình thức hợp đồng trọn gói khi chưa xác định rõ khối lượng và đơn giá. Điều chỉnh hợp đồng xây dựng ngoài thời gian thực hiện hợp đồng, điều chỉnh kéo dài thời gian thi công, sai sót trong biên bản nghiệm thu và giữa nghiệm thu và nhật ký không thống nhất... Mặc dù hợp đồng trọn gói là hơn 83,2 tỉ đồng, nhưng chủ đầu tư và nhà thầu thi công đã ký phụ lục hợp đồng bổ sung thêm chi phí 3,251 tỉ đồng.
Điều 18 Nghị định số 37/2015/NĐ-CP quy định: “Việc tạm ứng hợp đồng chỉ được thực hiện sau khi hợp đồng xây dựng có hiệu lực, riêng đối với hợp đồng thi công xây dựng thì phải có cả kế hoạch giải phóng mặt bằng theo đúng thỏa thuận trong hợp đồng, đồng thời bên giao thầu đã nhận được bảo lãnh tiền tạm ứng (nếu có) tương ứng với giá trị của từng loại tiền mà các bên đã thỏa thuận” và “Mức tạm ứng hợp đồng không được vượt quá 50% giá trị hợp đồng tại thời điểm ký kết (bao gồm cả dự phòng nếu có), trường hợp đặc biệt thì phải được người có thẩm quyền quyết định đầu tư cho phép hoặc Bộ trưởng, Chủ tịch UBND cấp tỉnh;...”.
Nhưng tại gói thầu xây lắp thuộc Dự án Cải tạo, nâng cấp, gia cố đê ngòi Me, ngòi Cỏ, UBND huyện Cẩm Khê đã ký Hợp đồng điều chỉnh, bổ sung số 01/2020/HDDC-XD ngày 13/11/2020 tăng mức tạm ứng tối đa cho nhà thầu từ 50% lên 80% giá trị hợp đồng, từ 41,6 tỉ đồng thành 66,560 tỉ đồng và giải ngân 100% số tiền tăng tạm ứng.
Trước đó, Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ đã có văn bản đề nghị UBND huyện Cẩm Khê chỉ được phép tăng mức tạm ứng sau khi thực hiện đầy đủ các nội dung như phê duyệt phương án, dự toán và hoàn thành công tác chi trả bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trong tháng 1/2020; chủ trì, phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan cam kết tiến độ thi công dự án và hợp đồng đã ký, đảm bảo nguyên tắc thu hồi tạm ứng hợp đồng, thời gian thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn được giao trước ngày 31/12/2020.
Có thể khẳng định, huyện Cẩm Khê cũng đã không tuân thủ ý kiến chỉ đạo của Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ. Bằng chứng là Dự án được phê duyệt phương án giải phóng mặt bằng tại 5 xã (Tạ Xá, Sơn Tình, Phú Lạc, Hùng Việt, Yên Tập). Tính đến hết tháng 11/2020, UBND huyện Cẩm Khê chưa phê duyệt đầy đủ phương án, dự toán công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại 2 xã Tà Xá và xã Sơn Tình, tức là chưa hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng nhưng đến ngày 26/12/2020 đã cho nhà thầu tạm ứng đạt 80% giá trị hợp đồng.
Tính đến hết năm 2020, thời điểm kết thúc hợp đồng ban đầu, giá trị thanh toán khối lượng xây lắp hoàn thành là hơn 13,385 tỉ đồng, chỉ đạt 16,1% giá trị hợp đồng và bằng 20,1% giá trị tạm ứng. Đến ngày 17/8/2021, giá trị thanh toán khối lượng hoàn thành cũng chỉ đạt 30,042 tỉ đồng, tương ứng 36,1% giá trị hợp đồng và bằng 45,1% giá trị tạm ứng.
Từ những sai sót nêu trên, chủ đầu tư và liên danh Cty Cổ phần Đạt Hưng và Cty Cổ phần Xây dựng Quang Minh đã được tính sai khối lượng khai thác và vận chuyển đất và các vật liệu khác để thực hiện dự án đồng thời được tăng mức tạm ứng sai quy định lên tới hơn 24,960 tỷ đồng.
Người dân mong mỏi dự án sẽ góp phần cải tạo, nâng cấp các tuyến đê nhưng nhiều dự án đầu tư công ở tỉnh Phú Thọ đang chậm tiến độ, gây bức xúc. Ảnh: Hoàng Anh.
