Lý do Indonesia dời thủ đô khỏi Jakarta

“Tổng thống chọn dời thủ đô ra khỏi đảo Java, một quyết định quan trọng”, Bộ trưởng Kế hoạch Indonesia Bambang Brodjonegoro phát biểu với báo giới sau cuộc họp nội các hôm 29/4.

Hiện chưa rõ vị trí của thủ đô mới. Truyền thông Indonesia đưa tin một trong những “ứng viên” hàng đầu là thành phố Palangkaraya trên đảo Borneo. Một quan chức cho biết chính phủ Indonesia đang xem xét miền đông Indonesia, theo Reuters.
 

Ùn tắc, sụt lún

Ý định dời thủ đô đã được đề cập vài lần kể từ khi Indonesia giành độc lập từ Hà Lan năm 1945, theo BBC. Năm 2016, kết quả một khảo sát cho thấy Jakarta là nơi có giao thông tệ nhất thế giới. Các Bộ trưởng phải được đoàn xe cảnh sát hộ tống mới có thể đến họp đúng giờ.

Indonesia cũng triển khai một chương trình lớn để phi tập trung hóa chính phủ trong hai thập kỷ qua nhằm tăng quyền lực chính trị và nguồn lực tài chính cho các khu vực xung quanh.

Jakarta có khoảng hơn 10 triệu dân trong khi lượng người sinh sống tại các thị trấn quanh thủ đô cao hơn khoảng 3 lần, khiến tình trạng tắc nghẽn giao thông thêm nghiêm trọng, ước tính gây thiệt hại 7 tỷ USD mỗi năm cho nền kinh tế.

Thành phố này còn nằm trong nhóm những khu vực có tốc độ lún nhanh nhất thế giới do tình trạng khai thác nước ngầm bừa bãi, dễ bị lụt. Chỉ khoảng 4% lượng nước thải ở Jakarta được xử lý, gây ra tình trạng ô nhiễm sông ngòi, làm bẩn nguồn nước ngầm.

Những khu dân cư nghèo ven biển phía bắc Jakarta thường xuyên bị lụt và còn lún nhanh hơn nữa, lên tới 25cm mỗi năm. Hiện tại, 40% diện tích thành phố đã nằm dưới mực nước biển. Một số nghiên cứu ước tính một nửa Jakarta sẽ chìm trong nước vào năm 2030.

Đến thời điểm đó, Jakarta sẽ trở thành thành phố đông dân nhất thế giới với dân số từ 30 - 35,6 triệu người. Điều này đáng lo ngại bởi Jakarta tạo ra 1/5 GDP của Indonesia trong khi hạ tầng không theo kịp.

“Chỉ có một phần của kế hoạch này là về môi trường”, Kian Goh, trợ lý giáo sư hoạch định tại Đại học California, Los Angeles (UCLA), chuyên về chính trị đô thị và môi trường Jakarta, nói.

“Indonesia là quốc gia có hàng nghìn đảo. Dời thủ đô khỏi hòn đảo đông đúc nhất, kinh tế phát triển nhất cũng là quyết định giúp các khu vực khác phát triển và còn có ý nghĩa kiểm soát chính trị”.

Thông báo dời thủ đô được đưa ra vào thời điểm Indonesia vừa tổ chức tổng tuyển cử. Kết quả chính thức hôm 22/5 cho thấy ông Widodo đã đánh bại đối thủ Prabowo Subianto, tiếp tục giữ cương vị tổng thống thêm một nhiệm kỳ nữa.

Theo Goh, bất ổn chính trị vẫn còn do Subianto chưa chịu thua. “Do đó, đây là một cách để ông Widodo khẳng định hình ảnh với hàm ý ‘tôi là người chịu trách nhiệm và tôi có thể hiện thực hóa những tầm nhìn lớn như vậy vì đất nước’”.

Ông Widodo là tổng thống Indonesia đầu tiên có xuất thân bình dân kể từ khi Indonesia chuyển sang nền dân chủ năm 1998. Ông từng kinh doanh nội thất trước khi trở thành thị trường thành phố Solo ở đảo Java, sau đó thành thống đốc Jakarta. Ông tranh cử dựa vào cam kết phát triển kinh tế và hạ tầng, giúp chính phủ cởi mở hơn, chịu trách nhiệm với người dân hơn.
 

Ba kịch bản tiềm năng

Tại một cuộc họp kín của nội các, Tổng thống Widodo được cho là đã lắng nghe về ba kịch bản.

Một kịch bản thiết lập đặc khu cho các văn phòng chính phủ bên trong thủ đô hiện tại. Kịch bản khác là chuyển đặc khu này ra ngay sát Jakarta. Kịch bản còn lại, được ông Widodo hài lòng nhất, là xây dựng một thủ đô mới trên hòn đảo khác.

Lựa chọn hàng đầu là Palangkaraya, tỉnh Kalimatan, cách Jakarta vài trăm km về phía đông bắc. Về mặt địa lý, Palangkaraya nằm gần trung tâm đảo Borneo và từng được Sukarno, nhà lập quốc Indonesia, đề xuất làm thủ đô.

Tại Palangkaraya, ý tưởng biến thành phố đang ngủ say này thành thủ đô nhận được nhiều ý kiến trái chiều.

“Tôi hy vọng thành phố sẽ phát triển và có nền giáo dục tốt như Jakarta. Nhưng rừng và đất đai sẽ bị ảnh hưởng. Kalimatan là lá phổi của thế giới. Tôi lo rằng chúng tôi sẽ mất đi phần rừng còn lại”, một sinh viên trung học nói.

Trong khi đó, Bộ trưởng Brodjonegoro khẳng định những nước khác dời thủ đô được, Indonesia cũng sẽ làm được.

“Brazil đưa thủ đô từ Rio de Janeiro về Brasilia gần Amazon. Hãy nhìn thành phố Canberra của Australia được xây dựng giữa Sydney và Melbourne. Kazakhstan dời thủ đô về gần trung tâm đất nước hơn. Myanmar chuyển thủ đô về Naypyidaw”, ông nói.