Mười năm kiếm tìm đồng đội

Hơn mười năm qua, cựu chiến binh Nguyễn Duy Quyết (phường Phan Đình Phùng, TP Thái Nguyên) đã khoác ba lô lặn lội vào khắp các chiến trường xưa, thậm chí sang cả đất Campuchia để giúp gia đình liệt sỹ tìm được hài cốt các anh.

Từ những thông tin rời rạc

Hành trình chắp nối thông tin rời rạc về địa điểm hy sinh, nơi quy tập đã giúp ông Quyết cung cấp địa chỉ cho khoảng 400 ngôi mộ của những đồng đội đã nằm lại nơi chiến trường xưa. Đầu tháng 10/2010, ông dẫn hai người cháu của liệt sỹ Nguyễn Văn Bộn (xã Đức Chính, huyện Đông Triều, Quảng Ninh) vào nghĩa trang liệt sỹ TX Hà Tiên (Kiên Giang). Sau 10 ngày, gia đình liệt sỹ Bộn đã đưa được hài cốt của anh về an táng tại nghĩa trang quê nhà. Đó là một kỷ niệm sâu sắc đối với thương binh đi tìm đồng đội Nguyễn Duy Quyết.

Khi hài cốt của liệt sỹ Bộn được đưa về thắp hương trước khi mai táng, cụ Nguyễn Thị Đỡ là mẹ liệt sỹ Bộn, năm nay đã bước sang tuổi 101 ngồi ôm di ảnh con trai rất lâu bên chiếc quách quấn cờ đỏ sao vàng. Liệt sỹ Nguyễn Văn Bộn hy sinh ngày 18/4/1972 tại tỉnh Cam Pốt (Campuchia) khi mới bước sang tuổi 21. Cụ Đỡ đã mòn mỏi 38 năm trời để được đón con về. Mắt mờ, chân chậm, trí nhớ không còn như xưa nhưng khi biết liệt sỹ Bộn đã về, nước mắt lại trào ra trên gương mặt đầy nếp nhăn của mẹ. Những mệt mỏi, vất vả qua hành trình hàng nghìn cây số trong người như tan biến, ông Quyết lại tự nhủ, mình phải tiếp tục cố gắng để đưa được thật nhiều đồng đội về đoàn tụ gia đình.

Chuyến đi đầu tiên sang Campuchia vào tháng 4/2006 tìm hài cốt của liệt sỹ Trần Công Hoan (quê xã Hải Đường, huyện Hải Hậu, Nam Định) cũng khiến ông Quyết xúc động không kém. Tháng 8/1973, anh Hoan là liên lạc viên của Trung đoàn hy sinh tại huyện Ky -ry -  vông, tỉnh Tà Keo. Trong vườn một ngôi chùa ở xã Tà Ô, chính tay ông Quyết đã đặt đồng đội nằm lên một cánh cửa gỗ rồi khấn: “Các anh em vừa tròn đôi mươi, tôi đặt các anh nằm cách bậc tam cấp 20 bước”. 33 năm sau, ngôi chùa không còn nhưng bậc tam cấp bằng đá vẫn ở nguyên chỗ cũ.

 Sau hai lần đào, đội tìm kiếm đã tìm được hài cốt của liệt sỹ Hoan cùng ba người đồng đội nữa. Phía dưới vẫn còn dấu tích của tấm cửa gỗ trước đây lót lưng cho các anh.

Kết nối âm dương

Dù không phải là người có năng lực đặc biệt nhưng bằng nỗ lực và sự kiên trì, ông Quyết đã giúp cho hàng trăm gia đình tìm được người thân. Ông Quyết sinh năm 1949 ở xã Bình Thành, huyện Định Hóa, nhập ngũ khi chưa đủ 18 tuổi. Năm 1967, ông đã có mặt ở chiến trường Tây Nguyên. Rồi sau đó là những năm tháng chiến đấu ở vùng Bình Long, Tây Ninh, Kiên Giang, An Giang. Năm 1978, ông tiếp tục tham gia chiến đấu đánh đuổi Pôn - pốt trên đất Campuchia. Nghỉ chế độ đã 18 năm, nhưng người cựu chiến binh già vẫn khoác ba lô trở lại chiến trường xưa để tìm lại các đồng đội đã nằm xuống.

Ông Quyết kể lại nguyên nhân của những hành trình đi tìm hài cốt các đồng đội: “Năm 1997, tôi cùng một vài đồng đội vào vùng Bảy Núi, An Giang tìm mộ của hai đồng đội cùng hy sinh năm 1973, nhưng không thành công”. Những thông tin ít ỏi không giúp ông Quyết tìm được các đồng đội của mình. Sự day dứt cứ bám riết, vậy là hành trình tìm lại những đồng đội đã nằm xuống của ông Quyết bắt đầu từ đó.

Ông bảo: “Khi chiến đấu tôi được giao nhiệm vụ phụ trách mảng thương binh, liệt sỹ nên nắm được nhiều thông tin về các đồng đội đã hy sinh ở chiến trường”. Ông bắt đầu đi gặp những người đồng đội cũ để chắp nối thông tin về các địa điểm chôn cất đồng đội. Năm 2005, ông và các đồng đội được họp mặt ở chiến trường xưa tại Bảy Núi, An Giang nhân dịp kỷ niệm 40 năm thành lập Trung đoàn 101 và tham dự hội thảo phát hiện và tìm mộ liệt sỹ.

Từ những thông tin đó, ông gửi thư đến từng gia đình liệt sỹ. Đến nay, 400 bức thư đã được gửi và khoảng 150 gia đình đã đến gặp ông để báo tin, cảm ơn ông đã giúp đưa hài cốt liệt sỹ về quê hương. Đó là với những đồng đội đã được quy tập, còn với nhiều người vẫn đang phải nằm lại chiến trường đất bạn Campuchia, ông đi thực địa rồi lục lọi trí nhớ, phối hợp với các đồng đội còn sống vẽ lại các bản đồ nghĩa trang trước đây. Những bản đồ quý giá đó đã giúp 16 thân nhân liệt sỹ tìm lại được hài cốt người thân, trong đó có bốn bộ bên đất Campuchia.

Đội A93 thuộc Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh An Giang cũng đã mời ông cùng sang Campuchia tìm lại các nghĩa trang trong chiến tranh và thành quả ban đầu là tìm được một nghĩa trang ở huyện Tà Keo, nơi chôn cất trên 30 liệt sỹ.

Ông Quyết tâm tình, như người kết nối âm dương, đó chính là động lực để ông say mê với công việc này. Khi đi tìm bạn thì mang thông tin của gia đình đến với đồng đội. Ngược lại, khi gửi những bức thư báo tin thì đó chính là những bức thư của các vong hồn liệt sỹ trở về sau thời gian dài cách biệt.