N +L +N = Nghèo kiết xác

Đó là cách nói nôm na của một số cán bộ vùng đất này khi lý giải về cái nghèo, cái khổ của một bộ phận nông dân (nhậu + lười + nợ nần).

>> Thế mạnh thoát nghèo là... rời làng
>> Giầu nghèo ở quê

Những người hiểu chuyện “thâm căn cố đế” của xã Tuyên Bình (huyện Vĩnh Hưng) và Vĩnh Châu B (huyện Tân Hưng, Long An), giáp biên giới Campuchia, chẳng ngại ngần khi huỵch toẹt: Đây là vùng đất mới, Nhà nước cũng quan tâm, nhiều người đến sớm cùng có đất khai khẩn và cùng làm độc nghề lúa. Nhưng rõ là cái thói ỉ lại, không tu chí, đất đai bán hết, nhậu tanh bành, nợ nần chồng chất… nên không nghèo mới là lạ!

Bảnh mắt đã nhậu

Về địa phương đã phải nghe rát tai những chuyện chẳng hay ho gì, lại liên quan đến những người nghèo khổ, yếm thế nên ai cũng thấy sốc. Vậy nhưng, 9h sáng, ngay khi chúng tôi bước vào căn chòi ọp ẹp của “đấng mày râu” Nguyễn Văn Hận (ấp 2, xã Vĩnh Châu B), đập vào mắt là cái cảnh zô zô tới bến bên ly rượu đế của hai “ông” bạn trẻ, thì mới ngờ ngợ rằng chắc người ta không nói giỡn.

"Sao giờ này ngồi nhậu, không đi làm?". Hận mặt đỏ gay, đáp tỉnh queo: “Lúa hết vụ cắt rồi, mấy ngày nay chẳng ai thuê cả. Buồn chỉ biết… nhậu chơi!”. Kế bên, bà Nguyễn Thị Cụi (mẹ Hận) ngồi buồn so, cam phận trên chiếc giường cũ bụi bặm: “Bệnh tiểu đường hành hạ mệt quá chú ạ. Mấy bữa nay mùa vụ thưa, thằng Hận ít việc nên thuốc thang cũng không đủ uống”. Nói rồi bà ngồi co mình, lấy tay cố gắng xoa bóp hai cẳng chân đang bị hành nhức nhối. Phía sau bếp, vợ Hận thấy khách lạ cũng chạy lên ngồi hóng chuyện: “Em cũng chẳng có việc làm. Chắc đợi ít nữa họ thuê sạ lúa sẽ đăng ký, kiếm năm, sáu chục ngàn một ngày thôi”.

Chẳng ước mơ, cũng chẳng dám làm gì vì mấy năm trước vợ chồng Hận đã bán đứt 4 ha đất do bố mẹ có được từ hành trình khai khẩn vùng đất mới. Tại sao bán? Hận bảo: Trồng cây con gì cũng thất bại, đi làm thuê cho khỏe, vì thế giờ đụng đến chuyện làm kinh tế là cứ y như người mù không thấy đường.

“Anh bảo vay vốn chính sách ưu đãi để làm ăn, nhưng nói thật em chẳng biết làm gì cả”. Hận đổ thừa rằng, vùng đất này khó thay đổi được số phận bởi: “Đất của em làm vụ lúa nào là thất vụ đó, chuột phá dữ dội, sâu bệnh liên miên, có vụ chỉ mót được 4 giạ lúa trên 4 ha thôi”. Vậy là tiền bán đất một phần trả nợ, còn lại gia đình Hận chẳng đầu tư gì mà đem ra xài sạch bách. Đất mất, tiền hết, suốt mấy năm nay có ai gọi thì vợ chồng Hận đi làm thuê kiếm sống, còn rảnh thì lại… zô zô bên chén rượu đắng ngắt và trở thành một trong những hộ nghèo nhất xã dù vợ chồng Hận chưa có con.

Anh chàng này còn thổ lộ: Từ bé đã thấy mấy bác, mấy anh trong xã nghèo quay quắt nhưng vẫn ngồi nhậu tối ngày, vì thế món rượu đế dần dà cũng trở thành một phần tất yếu của đám trai làng mới lớn lúc nào chẳng hay.

"Thiếu chí hướng"

Chuyện buồn này không chỉ có Hận, hàng chục hộ thuộc diện nghèo kiết xác của xã Vĩnh Châu B trước đây đều từng sở hữu đất và có cuộc sống ổn định. Nhưng cũng vì cái lý do đất đai vùng phèn mặn, lũ lụt liên miên chẳng thể “nở hoa”, cuối cùng họ tự đưa mình vào cái cảnh trắng tay theo kiểu Nam bộ: Không ci cóp, tích lũy, có bao nhiêu là cứ… xài tới bến! Vì thế, bà Nguyễn Thị Mừng từng có 4 ha đất, ông Võ Văn Vàng từng có 2 ha đất trồng lúa, nhưng rồi cũng bán đứt cho người ta và trở thành những hộ nghèo… có tiếng.

Đặc biệt, ông Hồ Văn Xem (ngụ ấp 2) trước đây từng là người “vai vế” trong xã khi sở hữu tới 10 ha đất từ công cuộc chinh phục vùng đất mới, vậy mà rồi đất cũng bán, tiền cũng xài hết và trở thành “hộ nghèo dưới chuẩn”.

Những ngày lang thang ở vùng đất heo hút này, chúng tôi nhận thấy người nghèo ở đây rất giống nhau về những tính cách… dở. Anh cán bộ xã Vĩnh Châu B đi với chúng tôi nói rát: “Nhiều hộ từng có đất, đừng có đổ thừa không có vốn liếng gì để mần ăn. Chung quy cũng chỉ vì thiếu chí hướng, lao động theo thời vụ, một năm làm vài tháng còn lại cứ loay hoay ở nhà, hết nhậu lại thở vắn than dài, chẳng thấy tiếc thời gian, bảo sao đất không phụ họ. Vì thế ở cái xã này, nhiều người đã phải còng lưng làm thuê ngay trên mảnh đất của chính mình”.

Tuy nhiên, anh cán bộ cũng thừa nhận, đa phần nông dân khi rơi vào cảnh nghèo lại không được đào tạo nghề, kiến thức không có, vì thế chỉ biết lấy chân tay, sức lực, gập lưng làm thuê sống qua ngày. Ở vùng đất có tới 4 tháng nước lũ ngập trắng đồng, cái khó mà không ló được cái khôn, quả thực cuộc sống hết sức cam go.

Dù gì đi nữa, chuyện nông dân bán đất xài hoang rất khó bao biện. Còn những hộ nghèo chưa bao giờ có “mảnh đất cắm dùi” thì câu chuyện của họ thế nào?

Trong ngôi nhà nền đất nứt loang lổ, mái tôn hoen rỉ nóng hầm hập, ông Đặng Thanh Liêm (ấp Rạch Mây, xã Tuyên Bình, huyện Vĩnh Hưng) đang ngồi nhậu chay một mình trên chiếc bàn gỗ cũ kỹ, cáu bẩn. Ngay khi an vị ngay giữa nhà, chúng tôi ngạc nhiên khi thấy vài tia nắng gay gắt buổi trưa vẫn chạy lọt qua những lỗ thủng trên mái tôn đâm sầm vào mặt khách. Tỏ vẻ ái ngại, ông Liêm giải thích: “Nhà nước cho nợ 10 triệu tiền nền nhà và vay 9 triệu để dựng đấy nhưng giờ mái hư hết rồi, trời mưa nước cứ chảy vào nhà không hà”.

Thấy chúng tôi tỏ vẻ xót xa, vị cán bộ xã đi cùng liền rỉ tai: “Mấy ông này ỉ lại lắm, thời gian uống rượu thì có, còn mấy cái lỗ thủng trên mái nhà của gia đình thì chẳng khắc phục được là cớ làm sao. Chắc đợi chúng tôi đến làm giùm chắc?!”. Vị này còn khẳng định: “Ông Liêm không có đất, phải ở mé sông nên được Nhà nước cho vay 19 triệu tiền nhà, giờ chưa thu lại được đồng nào. Còn Hội Phụ nữ xã cũng ưu ái gom góp cho mượn 5 triệu để chăn nuôi nhưng giờ cũng chẳng thấy nuôi con gì cả”.

Cũng là “con nợ”, hộ nghèo dưới chuẩn Nguyễn Thanh Hiền (ấp Rạch Mây, xã Tuyên Bình) đang lo sốt vó không biết lấy tiền ở đâu để trả nợ khi kỳ thanh toán sắp đến gần. Trong căn nhà xác xơ, ẩm mốc, hai vợ chồng Hiền và 3 đứa con gầy nhẳng, xanh rớt ngồi quay quanh chúng tôi kể lể: “Số nợ 19 triệu ngân hàng chính sách huyện cho vay cất nhà, giờ tụi em chẳng biết tính sao. Cuối năm nay bắt đầu trả nợ và tính lãi mà giờ chẳng có việc để làm. Nếu cứ thế, chắc tụi em lại xin xã cho ra… bờ sông cất lều ở tạm”.