Chị Nguyễn Thị Hường ở Quỳnh Lưu (Nghệ An) xin hỏi luật sư:
Mẹ chồng tôi có một mảnh đất 600m2. Trước đây vợ chồng tôi xây nhà (ba gian) sân vườn, tường bao quanh cho mẹ tôi ở. Mẹ tôi nói sau này cho con trai tôi một phần để cháu vào ở với bà. Chồng tôi nói với bà cháu lớn rồi tính. Sau đó mẹ tôi qua đời không để lại di chúc. Lúc này chú em chồng tôi đi làm ăn xã, sau này chú mới đưa vợ con về ở trên nhà đất này. Hiện nay chú định bán đất để chữa bệnh. Tôi muốn xin chú cho con tôi một phần đất nhưng chú không cho. Chồng tôi thì đã chết, mẹ con tôi cũng vất vả. Tôi làm đơn lên xã thì họ nói chồng tôi chết rồi lên không được thừa kế. Xin luật sư cho biết tôi có được thừa kế không, chồng tôi mất thì con trai tôi có được thừa kế không? Hiện nay đất vẫn mang tên mẹ tôi.
Trả lời:
Trong thư chị chưa nói rõ, chồng chị mất trước hay mẹ chồng chị mất trước (vì nó liên quan đến việc có được hưởng thừa kế hay không); việc hộ khẩu thì gia đình chị cũng như chú em có hộ khẩu cùng với mẹ chị hay không; (nếu mẹ chồng chị chết trước thì chồng chị là người được hưởng thừa kế). Về mảnh quyền sử dụng đất là của mẹ chị nhưng nhà ở và công trình xây trên đất có phần đóng góp của vợ chồng chị nên theo pháp luật khi chia thừa kế thì chị phải kê khai việc chị đã xây nhà và đầu tư xây dựng và khối tài sản đó.
Theo quy định của Bộ luật Dân sự thì thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Người thừa kế là cá nhân phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế.
Vì mẹ chồng chị chết không để lại di chúc nên việc chia thừa kế được thực hiện chia theo pháp luật. Hàng thừa kế thứ nhất bao gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, con đẻ, con nuôi của người chết. Những người này đều được hưởng quyền lợi như nhau. Như vậy, chồng chị là con đẻ, chết sau mẹ chị nên chồng chị vẫn được chia thừa kế và con trai chị là người thừa kế thế vị thay bố.
Hiện nay, chị cần bàn bạc với các em chồng chị để thực hiện lời hứa của mẹ chị là cho con trai chị một phần đất để sau này cháu xây nhà trên đất của ông bà để thờ cúng ông bà tổ tiên. Nếu các em chị không đồng ý và có ý đình chiếm toàn bộ di sản của mẹ chồng chị, chị cần có đơn đề nghị Tòa án huyện chia thừa kế khối tài sản đó. Trong khi chia chị phải kê khai việc chị xây nhà và các công trình trên đất. Theo luật gia, anh em chị cũng nên để giành một phần đất để làm nơi thờ cúng cha mẹ và giao cho một người con nào đó quản lý, trông coi và thờ cúng sau này. Trước khi đưa đơn tòa án thì gia đình chị nên họp lại để thỏa thuận, thống nhất, đó là đièu tốt nhất để gìn gữi tình cảm anh em. Chỉ khi nào không thỏa thuận được mới cần đến sự phán xét của Tòa án.
