Máy bay chiến đấu đa chức năng Sukhoi Su-35 trong buổi diễn tập cho một chương trình airshow ở Krasnoyarsk, Nga. Ảnh: Reuters.
Ngày 25/2, Nga chính thức thông báo Ai Cập nhận được 5 máy bay chiến đấu đa chức năng Sukhoi Su-35, chuyến hàng đầu tiên trong đơn đặt hàng 24 chiếc.
Ai Cập đã đặt mua các máy bay này bất chấp những đe dọa trừng phạt của Mỹ sau khi Washington từ chối bán cho Cairo máy bay ném bom thế hệ thứ hai F-35.
Thổ Nhĩ Kỳ, một đồng minh của NATO, đang đàm phán với Nga để mua Su-35 và cuối cùng là máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 tối tân Su-57, sau khi Mỹ ngừng chương trình F-35.
Ngày 12/3, Nga tuyên bố sẵn sàng mở các cuộc đàm phán chính thức với Ankara và giúp Thổ Nhĩ Kỳ Kỳ phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 của riêng mình, TF-X.
Algeria, khách hàng lớn nhất của Nga trong khu vực Trung Đông-Bắc Phi (MENA), sẽ nhận được 14 máy bay ném bom nhẹ Sukhoi-34 nâng cấp trong năm nay, và cũng được cho là quan tâm đến Su-57.
Iran, một khách hàng lịch sử của vũ khí Nga kể từ thời Shah, đang tự do cân nhắc mua vũ khí của Nga, kể từ khi lệnh cấm vận vũ khí kéo dài hàng thập kỷ của Liên hợp quốc đối với nước cộng hòa Hồi giáo đã hết hiệu lực vào tháng 10.
Các chuyên gia cho biết Nga đang tiếp thị vũ khí của mình một phần vì bán vũ khí mang lại nguồn cung cấp ngoại tệ lớn.
Kostas Grivas, giáo sư về hệ thống vũ khí tại Học viện Quân sự Hellenic cho biết: “Xuất khẩu vũ khí rất quan trọng đối với nền kinh tế Nga, không giống như Mỹ, tự bản thân đã là một thị trường lớn, không cần lo ngại tới xuất khẩu”.
Tỷ lệ xuất khẩu vũ khí toàn cầu của Nga là 21% trong giai đoạn 2015-19, trở thành nhà xuất khẩu lớn thứ hai thế giới sau Mỹ, theo số liệu của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI).
Lựa chọn thứ hai trong khi mua máy bay chiến đấu của Ai Cập
Hiệp định Trại David năm 1979 đã nâng cấp Ai Cập vào vị trí một đồng minh quan trọng của Hoa Kỳ.
Từ đó, Mỹ đã hỗ trợ quân sự và kinh tế hơn 80 tỷ USD cho Ai Cập.
Điều đó đã được thay đổi vào năm 2011, khi Tổng thống khi đó là Hosni Mubarak bị lật đổ bởi một cuộc nổi dậy của quần chúng và Mohamed Morsi chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2012.
Sau đó, Mỹ từ chối bán vũ khí cho Ai Cập, vì lo ngại có mối đe dọa đối với Israel.
Dù Morsi bị truất quyền do đảo chính, Mỹ vẫn tiếp tục lo ngại về nguy cơ bất ổn chính trị và đàn áp của Tổng thống Abdel Fattah el- Sisi.
Với lý do vi phạm nhân quyền, Mỹ đình chỉ viện quân sự cho Ai Cập trong hai năm, giá trị ước tính 1,3 tỷ USD/năm.
Kể cả khi Biden lên làm Tổng thống, ông cũng không gọi cho Tổng thống al-Fattah el-Sisi.
Ai Cập tuyên bố Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cam kết bán 20 máy bay F-35 cho Cairo khi ông gặp El-Sisi tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc vào ngày 24/9/2018, nhưng lời hứa đó đã thay đổi.
Aref Alobeid, giáo sư về Địa hình ở Trung Đông tại Học viện Quân sự Hy Lạp, cho rằng nguy cơ đảo chính dẫn tới một nhà lãnh đạo đe dọa Israel lên nắm quyền ở Ai Cập khiến Mỹ ngừng thỏa thuận này.
Trong giai đoạn này, Nga đã nắm bắt cơ hội và trở thành đối tác mới của el-Sisi, vì Nga không đề ra vấn đề nhân quyền.
Năm 2014, khi việc mua sắm quân sự của Mỹ bị đình chỉ, Ai Cập và Nga đã đồng ý về một thỏa thuận trị giá 3,5 tỷ USD để cung cấp cho Ai Cập 46 máy bay trực thăng tấn công Ka-52 và 46 máy bay chiến đấu MiG-29.
Vào năm 2019, sau khi Trump xóa bỏ lời hứa bán hàng cho Ai Cập tại Liên Hợp Quốc, Ai Cập đã ký kết thỏa thuận trị giá 2 tỷ USD để mua máy bay chiến đấu Su-35.
Chính quyền Biden hiện đã đóng băng bán F-35 cho UAE, một động báo hiệu có thể xuất hiện trước cảnh báo một cuộc chạy đua vũ trang mới ở Trung Đông tạo ra cơ hội cho Nga.
Algeria tìm cách tránh rơi vào vết xe đổ của Libya
Từ năm 2010 đến năm 2014, ngân sách quốc phòng của Algeria đã tăng gần gấp đôi lên 10 tỷ USD.
Trong chuyến thăm đến Algiers năm 2006, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã xóa khoản nợ 4,7 tỷ USD của nước này để đổi lấy hợp đồng vũ khí trị giá 7,5 tỷ USD.
Algeria, quốc gia dành 15,5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cho quốc phòng, hiện dường như có tham vọng địa chính trị của riêng mình ở Địa Trung Hải, hầu như chỉ trang bị vũ khí của Nga.
Thổ Nhĩ Kỳ tìm kiếm những người bạn mới
Thổ Nhĩ Kỳ đang chuyển mình thành một nước xuất khẩu vũ khí cho khu vực, giống như Nga.
Máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ đã lật ngược tình thế của cuộc chiến ở Libya và cuộc xung đột Nagorno-Karabakh giữa Armenia và Azerbaijan vào năm ngoái.
Vào tháng 12/2019, Quốc hội Mỹ đã trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ vì mua tên lửa đất đối không S-400 do Nga sản xuất, nói rằng chúng gây ra mối đe dọa đối với F-35 mà Thổ Nhĩ Kỳ đã ký hợp đồng sản xuất với hãng Lockheed Martin.
Các phương tiện và thiết bị quân sự, các bộ phận của hệ thống phòng không S-400, được dỡ xuống từ một máy bay vận tải của Nga, tại sân bay quân sự Murted ở Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: AP.
Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không được phép mua 100 máy bay và ngành công nghiệp quốc phòng của nước này sẽ mất khoảng 10 tỷ USD trong các hợp đồng sản xuất các bộ phận.
Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ đang có xung đột công khai với Hy Lạp về các khu vực phía Đông Địa Trung Hải và Aegean, và kết quả là Athens đang tái vũ trang.
Từ tháng 6/2021 đến tháng 6/2022, Hy Lạp sẽ nhận 18 máy bay chiến đấu Rafale thế hệ thứ tư từ Pháp.
Hellenic Aerospace Industry (HAI) cũng đã bắt đầu nâng cấp 85 máy bay chiến đấu F-16 Block 52 của Hy Lạp lên cấp độ Block-72 Viper, về cơ bản biến chúng thành máy bay thế hệ thứ tư.
Số lượng máy bay do Rafale và Viper cung cấp giúp sẽ vượt qua đội bay thường trực của Thổ Nhĩ Kỳ với ước tính khoảng 236 chiếc F-16 cũ kỹ.
“Khi máy bay Rafale đi vào hoạt động trong vài tháng tới, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ gặp vấn đề nghiêm trọng trong cán cân quyền lực so với Hy Lạp. Và nếu người Mỹ cấm vận phụ tùng thay thế cho những chiếc F-16 hiện có của họ, thì vấn đề sẽ trở nên cực kỳ nghiêm trọng, ít nhất là trong trung hạn”, Grivas nói.
Một máy bay chiến đấu Rafale của Hải quân Pháp được nhìn thấy trên tàu sân bay Charles de Gaulle được nâng cấp ngoài khơi bờ biển Toulon, miền nam nước Pháp, ngày 14/11/2018. Ảnh: EPA-EFE.
Nếu Thổ Nhĩ Kỳ mua Sukhoi, đây sẽ là quyết định ảnh hưởng tới phương Tây lớn hơn nhiều so với việc mua S-400, khi đó “Chúng ta đang ở giai đoạn bắt đầu Chiến tranh Lạnh. Động thái của Thổ Nhĩ Kỳ có thể là một rạn nứt không thể hàn gắn với phương Tây ”.
Nga đang tranh thủ cơ hội khi đề nghị hợp tác phát triển Su-57 với Thổ Nhĩ Kỳ, đây là máy bay tiên tiến nhất của Nga. Nga sẽ tìm mọi cơ hội để hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ.
