Tổng kiểm kê trang phục truyền thống

Ông Hoàng Xuân Lương

Thưa ông, trang phục của cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam rất phong phú và đa dạng. Tuy nhiên phải đến tận bây giờ những bộ trang phục này mới được giới thiệu tới đông đảo người dân một cách đầy đủ và hệ thống. Xin ông cho biết ý nghĩa của việc tổ chức trình diễn lần này?

Chương trình lần này ngoài việc tôn vinh vẻ đẹp của dân tộc Việt Nam thông qua bộ trang phục truyền thống, khơi dậy vẻ đẹp đó trong đời sống hằng ngày của các dân tộc Việt Nam thì qua đó còn tìm cách bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống của các dân tộc. Thứ hai là thông qua đợt trình diễn lần này, Uỷ ban Dân tộc sẽ phối hợp với Bộ VHTTDL và các nhà khoa học tư vấn cho Nhà nước có giải pháp bảo tồn và phát huy giá trị từ bộ trang phục của các dân tộc.

Một số dân tộc thiểu số của Việt Nam hiện nay không còn giữ được trang phục truyền thống. Vậy những dân tộc này sẽ tham dự trình diễn trang phục như thế nào, thưa ông?

Đúng là trong 54 dân tộc anh em, hiện có khoảng 6-7 dân tộc không còn giữ được những trang phục truyền thống của mình, ví dụ như dân tộc Ơ đu, Chứt, Stiêng… Chúng tôi đã đề nghị các địa phương đi đến tận các nơi dân tộc đó sinh sống, khảo sát lại xem trang phục gốc của tộc đó như thế nào, chụp ảnh lại, sau đó sử dụng kinh phí địa phương để khôi phục trang phục đó theo hoạ tiết, kiểu dáng đó.

Trang phục của nhiều đồng bào dân tộc hiện nay không còn giữ được chất liệu vải truyền thống nữa. Vậy, việc tuyển chọn để trình diễn lần này có xem xét đến vấn đề này không thưa ông?

Đây chính là câu hỏi hóc búa mà chúng tôi đã suy nghĩ nhiều. Chúng tôi chọn dựa theo tiêu chí là hoạ tiết, hoa văn, kiểu dáng mang đặc trưng của dân tộc đó và được dân tộc đó chấp nhận. Còn chất liệu theo thời gian phải thay đổi. Chúng ta cũng phải chấp nhận. Ví dụ như ngày xưa chất liệu để may trang phục của một dân tộc là vỏ cây. Bây giờ họ không còn dùng vỏ cây để may quần áo nữa, chẳng lẽ chúng ta lại bắt họ phải mặc lại sao?

Việc trình diễn trang phục dân tộc sẽ do chính những người dân tộc trình diễn hay lại sân khấu hóa, dùng toàn văn công để trình diễn như trước đây vẫn làm?

Chúng tôi thống nhất quan điểm, người dân tộc nào sẽ trình diễn trang phục của dân tộc đó. Không có chuyện sân khấu hoá. Chúng tôi quy định các địa phương chọn con em dân tộc mình tham dự với tiêu chí nam nữ tuổi đời từ 18 - 40 tuổi. Nam cao 1m60 trở lên, nữ cao 1m55 trở lên để tham dự trình diễn.

Ngoài ra, chúng tôi cũng không chấm điểm cho các động tác diễn trên sân khấu vì các em đều là những người dân tộc, chưa được luyện tập nhiều nên không thể đòi hỏi chuyên nghiệp được. Chúng tôi chỉ chấm điểm xem trang phục đó có đúng nguyên gốc không để có kế hoạch bảo tồn trong tương lai.

Uỷ ban Dân tộc có kế hoạch gì để bảo tồn trang phục của các dân tộc sau đợt “tổng kiểm kê” này, thưa ông?

Trước mắt, chúng tôi dự định sẽ dùng nguồn kinh phí của Uỷ ban Dân tộc mua lại 54 bộ trang phục của 54 dân tộc, coi đó là trang phục gốc của 54 dân tộc. Sau đó sẽ đưa vào Bảo tàng Dân tộc học để phục vụ tham quan và nghiên cứu.

Qua đợt trình diễn lần này, chúng tôi sẽ có những đánh giá, xem trang phục dân tộc nào cần khôi phục, trang phục nào đang mai một, và làm thế nào để người dân tộc tự hào khi mặc trang phục của mình… để trình lên Chính phủ, đề nghị hướng bảo tồn và phát huy. Ví dụ, sẽ có một văn bản quy định về việc mặc trang phục truyền thống của các dân tộc.

Bên cạnh đó, hoạt động này sẽ định kỳ tổ chức 2 năm một lần để đồng bào tự hào về trang phục của dân tộc mình, khuyến khích đồng bào mặc trang phục truyền thống.