Ảnh minh họa: YouMed.
Định nghĩa
Trái tim giống như bất kỳ bộ phận nào khác trong cơ thể. Nó cần một nguồn cung cấp máu đầy đủ để cung cấp oxy, để có thể vận động co bóp và bơm máu đến các phần còn lại của cơ thể.
Tim không chỉ bơm máu đến phần còn lại của cơ thể, mà còn bơm máu cho chính nó thông qua các động mạch vành.
Những động mạch này bắt nguồn từ gốc động mạch chủ (mạch máu chính mang máu oxy từ tim) và sau đó phân nhánh dọc theo bề mặt của tim.
Khi một hoặc nhiều động mạch vành bị hẹp, nó có thể gây khó khăn cho máu đầy đủ đến tim, đặc biệt là trong khi tập thể dục. Điều này có thể khiến cơ tim bị đau như bất kỳ cơ nào khác trong cơ thể.
Nếu các động mạch tiếp tục thu hẹp, nó có thể mất ít hoạt động để gây căng thẳng cho tim và gây ra các triệu chứng.
Các triệu chứng kinh điển của đau ngực hoặc áp lực và khó thở thường lan đến vai, cánh tay hoặc cổ do bệnh tim do xơ vữa động mạch (ASHD) hoặc bệnh động mạch vành (CAD) được gọi là đau thắt ngực.
Nếu một trong các động mạch vành bị tắc nghẽn hoàn toàn - thường là do một mảng bám bị vỡ và khiến cục máu đông hình thành - việc cung cấp máu cho một phần của tim có thể bị mất. Điều này có thể làm chết cơ tim.
Những dấu hiệu và triệu chứng của bệnh động mạch vành là gì?
Các triệu chứng kinh điển của đau tim gồm đau thắt ngực, hoặc bó chặt, thắt nghẹt, đè ép trong lồng ngực, cơn đau từ tim rồi lan đến cánh tay (thường là bên trái) hoặc hàm. Thời gian cơn đau xuất hiện thường rất ngắn, 10 – 30 giây hoặc vài phút.
Một số trường hợp, cơn đau kéo dài trên 15 phút, không có dấu hiệu thuyên giảm thì có khả năng đã bị nhồi máu cơ tim. Có thể liên quan đến các triệu chứng khác như khó thở, ra mồ hôi và buồn nôn.
Các triệu chứng có xu hướng nảy sinh khi vận động và trở nên tốt hơn khi nghỉ ngơi.
Một số người có thể bị khó tiêu và buồn nôn trong khi những người khác có thể bị đau bụng trên, đau vai hoặc đau lưng.
Đau thắt ngực ổn định: có thể dự đoán trước khi nào cơn đau xảy ra khi gắng sức, tập thể dục, cảm xúc giận dữ hay sợ hãi bất ngờ, hút thuốc lá... Tính chất cơn đau thường lặp lại giống như những lần trước đó. Cơn đau nhanh chóng thuyên giảm khi bạn nghỉ ngơi hoặc sử dụng thuốc giãn mạch.
Đau thắt ngực không ổn định là thuật ngữ được sử dụng để mô tả các triệu chứng xảy đau ra khi nghỉ ngơi, đánh thức bệnh nhân khỏi giấc ngủ và không đáp ứng nhanh với nitroglycerin hoặc nghỉ ngơi. Đau thắt ngực không ổn định thường không thể dự báo trước.
Tính chất, mức độ cơn đau cũng khác nhau ở mỗi lần xuất hiện. Cơn đau có thể là một dấu hiệu cảnh báo cơn đau tim có thể xảy ra bởi cục máu đông đang hình thành bên trong động mạch vành. Đây là một trường hợp cấp tính do đó cần cấp cứu kịp thời nếu cơn đau kéo dài quá 5 phút.
Các triệu chứng và dấu hiệu bệnh khác
Không phải tất cả các cơn đau do bệnh tim đều có cùng dấu hiệu và triệu chứng. Càng tìm hiểu về bệnh tim, chúng ta càng nhận ra rằng các triệu chứng có thể khác biệt rõ rệt ở các nhóm người khác nhau.
Ảnh tư liệu: Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức.
Phụ nữ, những người mắc bệnh tiểu đường và người già có thể có những nhận thức đau khác nhau và có thể phàn nàn về sự mệt mỏi và yếu đuối quá mức hoặc thay đổi khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày như đi bộ, leo trèo hoặc làm việc nhà. Một số bệnh nhân có thể không có sự khó chịu nào cả.
Thông thường, các triệu chứng của bệnh tim mạch trở nên tồi tệ hơn theo thời gian, do sự thu hẹp của động mạch vành tiến triển theo thời gian và lưu lượng máu đến phần đó của tim giảm. Không cần vận động nhiều cũng có thể gây ra các triệu chứng và có thể mất nhiều thời gian nghỉ ngơi hơn để các triệu chứng đó được cải thiện. Sự thay đổi trong dung sai tập thể dục này rất hữu ích trong việc chẩn đoán.
Thông thường các dấu hiệu và triệu chứng đầu tiên của bệnh tim có thể là một cơn đau tim. Điều này có thể dẫn đến đè nén tạo áp lực lên ngực, khó thở, đổ mồ hôi và có lẽ đột tử do tim.
Ai có nguy cơ mắc bệnh?
Có những yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng phát triển mảng bám trong động mạch vành và khiến chúng bị thu hẹp.
Xơ vữa động mạch vành Atherosclerosis là (kết hợp của athero = mảng bám mỡ + sclerosis= xơ cứng) là thuật ngữ mô tả tình trạng này. Các yếu tố khiến mọi người có nguy cơ mắc bệnh là:
- Hút thuốc
- Huyết áp cao (tăng huyết áp)
- Cholesterol cao
- Bệnh tiểu đường
- Tiền sử gia đình có vấn đề về tim, đặc biệt là đau tim và đột quỵ
- Béo phì
Nguyên nhân gây ra bệnh
Bệnh xơ vữa động mạch là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở Hoa Kỳ và thường có thể được quy cho các yếu tố lối sống làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch hoặc hẹp động mạch.
Hút thuốc, cùng với tăng kiểm soát huyết áp kém (huyết áp cao) và bệnh tiểu đường, gây viêm và kích thích lớp áo bên trong của các động mạch vành.
Theo thời gian, cholesterol trong máu có thể tích tụ trong các khu vực bị viêm và bắt đầu hình thành một bám. Mảng bám này có thể phát triển và như vậy, đường kính của động mạch bị thu hẹp.
Nếu động mạch bị thu hẹp từ 40% đến 50%, lưu lượng máu sẽ giảm đủ để có thể gây ra các triệu chứng đau thắt ngực.
Trong một số trường hợp, mảng bám có thể vỡ ra, dẫn đến sự hình thành cục máu đông (huyết khối) trong động mạch vành.
Cục máu đông này hoàn toàn có thể làm tắc nghẽn hoặc chặn động mạch. Điều này ngăn không cho máu giàu oxy được đưa đến cơ tim nằm ngoài khu bị tắc nghẽn và một phần của cơ tim bắt đầu chết. Đây là bệnh trạng của một cơn nhồi máu cơ tim hoặc đau tim.
Nếu tình hình không được nhận ra và điều trị nhanh chóng, phần cơ bị ảnh hưởng có thể được hồi sinh. Nó bị chết và được thay thế bởi mô sẹo.
Về lâu dài, mô sẹo này làm giảm khả năng bơm máu hiệu quả và hiệu quả hoạt động của tim và có thể dẫn đến bệnh cơ tim thiếu máu cục bộ (thiếu máu cục bộ = giảm cung cấp máu + tim mạch = tim + cơ tim = cơ bắp + bệnh lý = bệnh).
Cơ tim thiếu cung cấp máu đầy đủ cũng trở nên khó chịu và có thể không dẫn đến nhịp đập bình thường. Điều này có thể dẫn đến nhịp tim bất thường bao gồm loạn nhịp thất và rung tâm thất. Đây là những rối loạn nhịp tim liên quan đến đột tử do đứng tim.
Nguyên nhân gây ra bệnh chia thành 2 nhóm:
- Các yếu tố nguy cơ không thay đổi được:
- Tuổi tác: Động mạch ở người lớn tuổi rất dễ bị tổn thương và trở nên hẹp hơn.
- Giới tính: Nam giới có nguy cơ mắc bệnh tim mạch vành cao hơn nữ giới.
- Tiền sử gia đình: Nếu có người thân mắc bệnh tim mạch, đột quỵ thì nguy cơ bạn cũng mắc các bệnh này cao hơn.
- Các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được:
- Cao huyết áp.
- Hút thuốc, rượu bia.
- Tăng cholesterol máu (lượng mỡ trong máu cao).
- Tiểu đường, kháng insulin.
- Thừa cân, béo phì.
- Lười vận động.
Có bao nhiêu người mắc bệnh động mạch vành, và tiên lượng bệnh
Ước tính có khoảng 15,5 triệu người ở Hoa Kỳ mắc bệnh động mạch vành (trong tổng số 300 triệu dân). Mỗi năm, 1,5 triệu bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim cấp tính và hơn 600.000 người tử vong.
Tại châu Âu, tỷ lệ mắc mới bệnh mạch vành trong dân số ước tính từ 3.5 – 4.1%. Tại Việt Nam, theo số liệu của Viện Tim mạch Quốc gia, tỉ lệ mạch vành tăng dần qua các năm, năm 1991 là 3%, năm 1996 là 6.05%, năm 1999 là 9.5%. Tỉ lệ tử vong do bệnh mạch vành chiếm từ 11 – 36%.
Bệnh mạch vành hiện là một gánh nặng cho sức khỏe cộng đồng ở các quốc gia đang phát triển trong đó có Việt Nam.
Một khi mắc bệnh mạch vành thì nguy cơ biến chứng lớn nhất là cơn nhồi máu cơ tim cấp, có thể lấy đi tính mạng của bạn bất cứ lúc nào.
Nếu không kiểm soát tốt bệnh mạch vành, sau này nguy cơ bị suy tim, rối loạn nhịp tim là khó tránh khỏi. Điều này không những ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn gây tốn kém về kinh tế trong quá trình điều trị.
Với sự hiểu biết tốt hơn về các dấu hiệu và triệu chứng khác nhau của bệnh động mạch vành, đặc biệt là các triệu chứng "không điển hình" mà phụ nữ và người già gặp phải, chẩn đoán bệnh tim đã được cải thiện.
Tiên lượng cho bệnh nhân tốt hơn khi chẩn đoán và điều trị được bắt đầu sớm.
Giáo dục công chúng về việc tiếp cận sớm với các dịch vụ khẩn cấp khi bệnh nhân bị đau ngực cấp tính có thể giúp cứu sống.
Mục tiêu cho việc điều trị bệnh tim là tối đa hóa tuổi thọ và chất lượng cuộc sống.
