Bị cáo Trương Mỹ Lan cũng là người đầu tiên bị áp dụng tội “Tham ô” đối với tổ chức, cá nhân ngoài Nhà nước theo Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.
Hội đồng Xét xử đồng quan điểm luận tội bà Lan của Viện kiểm sát
Chiều 11/4, TAND TP.HCM tuyên phạt bị cáo Trương Mỹ Lan (68 tuổi, Chủ tịch Tập đoàn Vạn Thịnh Phát) mức án 20 năm tù về tội “Đưa hối lộ”; 20 năm tù về tội “Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng” và tử hình về tội “Tham ô tài sản”. Tổng hợp hình phạt là tử hình.
Trước đó, Hội đồng Xét xử đã dành nhiều thời gian tóm tắt nội dung vụ án, nêu những quan điểm chính của Viện kiểm sát, luật sư và các bị cáo trong toàn bộ quá trình diễn ra phiên tòa, TAND TP.HCM đưa ra quan điểm đối với hành vi của bà Trương Mỹ Lan và 85 đồng phạm trong “đại án” xảy ra tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn (SCB).
Bị cáo Trương Mỹ Lan nhận án tử hình. Ảnh: HT.
Sau nhiều vòng tranh luận, Viện kiểm sát vẫn giữ quan điểm xác định bà Lan đã lợi dụng chính sách của Nhà nước trong đề án tái cơ cấu SCB, quá trình điều tra. Nhà chức trách đã thu giữ được sổ gốc sở hữu cổ phần do bà Lan đứng tên. Từ đó, Hội đồng Xét xử khẳng định đủ căn cứ xác định bà Lan là chủ sở hữu 91,5% cổ phần của SCB, gần như toàn quyền chi phối mọi hoạt động của ngân hàng này. “Từ năm 2012 đến 2022, bị cáo Lan đã sử dụng ngân hàng SCB như một công cụ tài chính để huy động vốn, rút tiền, chiếm đoạt, phục vụ kinh doanh cá nhân và Hệ sinh thái của Vạn Thịnh Phát. Bị cáo Lan thực chất là chủ SCB, là người chỉ đạo không chỉ đối với hoạt động tín dụng mà cả nhân sự, bổ nhiệm các vị trí chủ chốt, trả lương thưởng hậu hĩnh để dễ bề chỉ đạo”, bản án nêu.
Theo Hội đồng Xét xử, trong 10 năm thâu tóm SCB, bị cáo đã chỉ đạo đồng phạm giải ngân cho nhóm công ty trong Hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát tổng cộng hơn 2.500 khoản vay. Đến tháng 10/2022, nhóm bà Lan và Vạn Thịnh Phát còn gần 1.300 khoản vay dư nợ hơn 677.000 tỷ đồng gốc và lãi. Đây là thiệt hại của vụ án.
Cũng theo Hội đồng Xét xử, SCB là ngân hàng thương mại cổ phần nên quyết định của Đại hội đồng cổ đông được thông qua khi số đông cổ đông biểu quyết thông qua. Nên việc bà Lan nắm hơn 91,5% cổ phần là thực tế đã chi phối và điều hành toàn bộ hoạt động ngân hàng.
Theo tòa, chính bà cũng đã thừa nhận có tầm ảnh hưởng đối với các bị cáo là lãnh đạo, cán bộ tại SCB. Vì vậy, dù không giữ chức vụ gì nhưng sở hữu gần như tuyệt đối cổ phần tại SCB là vi phạm quy định của Luật các tổ chức tín dụng. "Bà Lan trở thành cơ quan có quyền quyết định cao nhất tại SCB. Có đủ căn cứ xác định bị cáo là chủ thể của tội phạm về chức vụ quyền hạn. Do đó, không chấp nhận quan điểm của các luật sư", Hội đồng Xét xử nêu quan điểm.
Với việc nắm giữ số cổ phần gần như tuyệt đối tại SCB, bà Lan đã thông qua nhóm lãnh đạo chủ chốt: Đinh Văn Thành, Bùi Anh Dũng, Võ Tấn Hoàng Văn, Trương khánh Hoàng, Trần Thị Mỹ Dung chỉ đạo cấp dưới lập hồ sơ vay vốn khống rút số tiền cả SCB.
Hội đồng Xét xử đưa ra quan điểm đánh giá hành vi phạm tội của bà Lan và 85 bị cáo khác, chấp nhận phần lớn quan điểm cáo buộc của Viện kiểm sát, đồng thời, bác toàn bộ quan điểm bào chữa của các luật sưvà tự bào chữa của các bị cáo.
Các bị cáo tại phiên tòa ngày 11/4. Ảnh: HT.
Theo Hội đồng Xét xử, bị cáo Lan có nhiều tình tiết giảm nhẹ như có nhiều đóng góp cho cộng đồng, nhân thân tốt, tích cực tham gia các hoạt động từ thiện, phòng chống dịch... Tuy nhiên, bị cáo phạm tội với vai trò cầm đầu, phạm tội có tổ chức trong thời gian dài; với thủ đoạn tinh vi, phạm tội có tổ chức; gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, không có khả năng thu hồi... nên phải xử lý nghiêm. “Hành vi của bị cáo không chỉ phạm đến quyền quản lý tài sản của các cá nhân, tổ chức mà còn đẩy SCB vào tình trạng kiểm soát đặc biệt; xói mòn niềm tin của người dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước”, bản án nhận định.
Về thiệt hại của vụ án, Hội đồng Xét xử xác định, bản chất số tiền bị cáo Lan chiếm đoạt để sử dụng, nên có nghĩa vụ bồi thường cho SCB. Tuy nhiên, đến nay đã có một số khoản vay đã được tất toán, bị cáo Lan cũng nộp thêm một số tiền khắc phục hậu quả nên còn bồi thường hơn 673.800 tỷ đồng. Tòa cũng tuyên tiếp tục kê biên các tài sản để đảm bảo thi hành án.
Tranh cãi về tội danh “Tham ô tài sản”
Trước đó, các luật sư bào chữa cho bị cáo Lan và Viện kiểm sát giữ quyền công tố tại tòa đã có những “màn” đối đáp gay gắt tại tòa, thể hiện 2 luồng quan điểm trái ngược về tội danh “Tham ô tài sản”, tội danh dẫn đến mức án cao nhất đối với bà Lan.
Theo Viện kiểm sát, bị cáo Trương Mỹ Lan phạm nhiều tội danh đặc biệt nghiêm trọng, bị cáo tổ chức thực hiện chuỗi hành vi phạm tội trong một thời gian dài, bằng nhiều thủ đoạn tinh vi, gian dối; chiếm đoạt và gây thiệt hại số tiền đặc biệt lớn cho nhà nước, nhân dân và SCB. Hơn nữa, Trương Mỹ Lan có 3 tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự: bị cáo thực hiện hành vi phạm tội có tổ chức; phạm tội từ 2 lần trở lên; dùng thủ đoạn tinh vi để phạm tội. Vì vậy, Viện kiểm sát đề nghị mức án trên.
HĐXX bác hầu hết quan điểm bào chữa của các luật sư bào chữa cho bị cáo Lan. Ảnh: HT.
Khi bào chữa, luật sư cho rằng Trương Mỹ Lan không phạm tội tham ô tài sản vì bị cáo không phải là người có chức vụ, quyền hạn tại SCB. Đại diện Viện kiểm sát nói chủ thể tội này là “người nào có chức vụ, quyền hạn” chứ không phải có “chức vụ và quyền hạn”, trong khi Trương Mỹ Lan nắm quyền cao nhất SCB, điều hành các bị cáo có chức vụ khác.
Ngoài ra, theo luật sư, hành vi phạm tội của Trương Mỹ Lan trong suốt 10 năm là tương tự, cùng phương thức phạm tội, nhưng cơ quan tiến hành tố tụng khởi tố, truy tố Lan 2 tội danh là làm nặng tình trạng của bị cáo. Viện kiểm sát cho rằng hành vi của Trương Mỹ Lan và đồng phạm trong suốt 10 năm được chia thành 2 giai đoạn. Tức, hành vi phạm tội xảy ra trước ngày 1.1.2018, xử lý theo điều khoản tương ứng là điều 179 "vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng". Còn hành vi của bà Lan và đồng phạm xảy ra từ 0 giờ ngày 1/1/2018 sẽ xử lý theo bộ luật Hình sự mới, tương ứng với tội “Tham ô tài sản”.
Trong khi đó, các luật sư cho rằng bà Lan không phạm tội “Tham ô tài sản vì bị cáo không phải là người có chức vụ, quyền hạn tại SCB. Hơn nữa, hành vi phạm tội của thân chủ diễn ra trong suốt 10 năm là cùng phương thức và đã thỏa mãn các yếu tố cấu thành tội “Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng”. Việc VKS truy tố bà Lan thêm tội “Tham ô tài sản” như một tội danh độc lập là chưa thỏa đáng, “làm nặng thêm tình trạng của bị cáo”.
Trước quan điểm này của luật sư, đại diện Viện kiểm sát viện dẫn điều luật, khẳng định chủ thể tội danh này là “người nào có chức vụ, quyền hạn” chứ không phải có “chức vụ và quyền hạn” như cách tiếp cận của các luật sư. Bà Lan sở hữu đến 91,5 % cổ phần tại SCB, nên nắm quyền cao nhất trong Đại hội đồng cổ đông, chi phối điều hành các bị cáo có chức vụ khác trong HĐQT, Ban giám đốc... của ngân hàng. Đó là điều hiển nhiên.
Hội đồng Xét xử cũng nhận định, bị cáo Lan quanh co chối tội. Ảnh: HT.
Ngoài ra, đại diện Viện kiểm sát nêu quan điểm, Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017, có hiệu lực ngày 1/1/2018 đã quy định về tội “Tham ô tài sản” thuộc sở hữu tư nhân. “Hành vi của Trương Mỹ Lan và đồng phạm trong suốt 10 năm được chia thành hai giai đoạn trước và sau ngày bộ luật này có hiệu lực. Do đó, hành vi phạm tội của bà Lan và đồng phạm xảy ra sau ngày 1/1/2018 sẽ bị xử lý theo bộ luật mới, tương ứng với tội danh “Tham ô tài sản” là có cơ sở”, đại diện Viện kiểm sát.
Trong Bộ luật Hình sự 1999, nhóm tội “Tham nhũng”, trong đó có “Tham ô tài sản” chỉ áp dụng với những người có chức vụ, quyền hạn trong khu vực công.
Đến Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), chủ thể của tội “Tham ô tài sản” là người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan, tổ chức nhà nước và doanh nghiệp, tổ chức ngoài nhà nước; từ đủ 16 tuổi trở lên và không trong tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự.
Do đó, bị cáo Trương Mỹ Lan là bị cáo đầu tiên bị xét xử về tội tham ô tài sản đối với nhóm doanh nghiệp, tổ chức ngoài nhà nước từ khi bộ luật Hình sự 2015 có hiệu lực từ ngày 1/1/2018.
