Cường Thịnh là xã vùng thấp huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái, cách trung tâm huyện 8 km, có diện tích tự nhiên 1.636,15 ha chia làm 6 thôn, chủ yếu là đất rừng.
Do địa hình xã phức tạp, đồi núi chiếm chủ yếu, độ dốc sườn núi không lớn nên bà con trồng nhiều loại cây lấy gỗ như keo, bồ đề, măng tre Bát Độ, quế…
Sau khi một số thương lái mang giống cây khôi nhung tới vận động bà con trồng dưới tán rừng và cam kết thu mua với giá cao, mới đầu bà con dè dặt chưa muốn trồng, nhưng sau đó nhiều hộ mạnh dạn trồng, lá thu đến đâu được thương lái mua hết với giá cao. Từ dó, nhiều hộ đã tham gia trồng cây khôi nhung dưới tán cây vườn hộ gia đình.
Vườn cây khôi nhung của gia đình ông Phạm Ngọc Hùng ở thôn Đồng Chuối (xã Cường Thịnh). Ảnh: Nguyễn Tuấn Anh.
Cây khôi nhung thường gọi là cây lá khôi, có hai loại là khôi nhung tía và khôi nhung trắng. Đây loại cây dược liệu quý dùng để chữa các bệnh như đau dạ dày, tiểu đường, tim mạch…, có tác dụng kháng viêm rất an toàn, không có tác dụng phụ. Tại Việt Nam, cây khôi phân bố chủ yếu ở các tỉnh như Yên Bái, Hòa Bình, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc…
Cây khôi nhung có khoảng thời gian từ lúc trồng đến thu hoạch ngắn, không tốn nhiều công chăm sóc và phân bón, trung bình năm đầu tiên thu hoạch từ 2- 3 lứa, từ năm thứ 2 trở đi thu hoạch mỗi năm từ 5 - 7 lứa, mỗi lứa cách nhau từ 40 – 45 ngày. Lượng lá thu hoạch mỗi lứa đạt từ 0,2 - 0,5kg lá tươi/cây, lượng thu các năm sau luôn nhiều hơn năm trước.
Cây khôi nhung một lần trồng cho thu hoạch trên 10 năm, hiệu quả kinh tế cao. Trồng với mật độ từ 8.000 cây/ha, từ năm thứ 2 trở đi sẽ cho thu nhập từ 100 - 150 triệu đồng/năm. Tận dụng diện tích đất dưới tán rừng để trồng cây khôi nhung vừa giúp khống chế được cỏ dại, vừa tạo thêm nguồn thu nhập.
Có hai phương pháp nhân giống cây khôi nhung là nhân giống từ hạt hoặc giâm cành (giâm hom). Cây nhân giống từ hạt có tỷ lệ sống cao nhưng phải mất từ 7 - 8 tháng mới cho thu hoạch lứa đầu. Cây giâm hom có thân dài, lá to nên 3 - 4 tháng cho thu hoạch.
Ông Hà Ngọc Trí, Phó Chủ tịch UBND xã Cường Thịnh cho biết: Trong 6 tháng đầu năm 2022, nhân dân xã Cường Thịnh trồng mới được 4,5 ha, đưa tổng diện tích cây khôi của xã hiện có lên 37,54 ha, trong đó diện tích cho thu hoạch 27 ha, sản lượng lá khôi tươi thu hoạch trong 6 tháng là 19 tấn, với giá bán 30.000 đồng/kg, thu về 5,7 tỷ đồng.
Ông Phạm Bá Chiến ở thôn Đầm Hồng (xã Cường Thịnh) phơi sơ chế lá cây khôi nhung. Ảnh: Nguyễn Tuấn Anh.
Trên địa bàn xã có 2 hộ gia đình tham gia giâm, ươm cây giống để phục vụ nhu cầu trồng mới của bà con nhân dân trong xã và bán ra các xã lân cận.
Đến gia đình ông Phạm Ngọc Hùng ở thôn Đồng Chuối (xã Cường Thịnh), ông Hùng cho biết: Nhận thấy cây khôi nhung phát triển tốt, mang lại hiệu quả kinh tế cao, gia đình ông đã tận dung diện tích đất vườn rừng để trồng khoảng 0,5 ha cây khôi nhung. Một năm ông thu hái từ 6 - 7 lần lá, một lần hái từ 3,5 - 4 tạ, với giá bán 30.000 đồng/kg lá tươi, mỗi năm gia đình ông thu về từ 70 - 80 triệu đồng.
Ông Phạm Bá Chiến ở thôn Đầm Hồng chia sẻ: Ông là một trong những người đầu tiên trồng cây khôi nhung tại xã Cường Thịnh. Với diện tích đất vườn nhà trồng các loại cây ăn quả như mít, xoan, chuối… cho hiệu quả kinh tế thấp, từ năm 1997, thấy bà con đi rừng thu hái lá khôi về bán cho các tiểu thương, ông biết được giá trị kinh tế của cây khôi nhung nên đã lên rừng tìm và mua thêm giống về trồng tại vườn nhà.
Ông Chiến cho biết, cây khôi nhung thuộc loại ưa ẩm và bóng mát nên có thể trồng xen với một số loại cây hoặc trồng dưới tán rừng, ven các khe suối, chân đồi, quanh nhà. Khôi nhung là loài cây it sâu bệnh nên chăm sóc không khó, chỉ cần thường xuyên vun xới quanh gốc, tưới nước tạo độ ẩm là cây phát triển tốt. Sau mỗi lần thu hoạch lá, chỉ cần phun thuốc phòng trừ nấm, bón phân chuồng hoai mục, phân NPK là cây sinh trưởng tốt.
Một vườn cây khôi nhung mới trồng 4 tháng tuổi. Ảnh: Nguyễn Tuấn Anh.
Với diện tích khoảng 0,7 ha trồng cây khôi nhung, mỗi năm gia đình ông Chiến thu về từ 120 - 150 triệu đồng sau khi trừ hết chi phí. Với kinh nghiệm trồng lâu năm và quen biết với các doanh nghiệp thu mua, ngoài diện tích khôi nhung gia đình trồng, ông Chiến còn thu mua lá khôi nhung tươi của các gia đình trong xã về sơ chế khô để bán lại cho cách doạnh nghiệp trong và ngoài tỉnh, giá bán từ 200.000 – 250.000 đồng/kg, nhờ đó giúp bà con yên tâm vào trồng và phát triển cây khôi nhung.
Ông Vũ Ngọc Hòa tại thôn Hạnh Phúc, xã Y Can (huyện Trấn Yên) cho biết: Sau nhiều lần tham khảo các mô hình làm kinh tế, thấy cây khôi nhung có giá trị kinh tế cao, giá thu mua ổn định, với nguồn vốn sẵn có và vay thêm 80 triệu đồng từ ngân hàng, ông thuê máy cải tạo vườn trồng cây khôi nhung. Với diện tích vườn khoảng 0,3 ha trồng khôi nhung, sau khoảng 4 tháng, gia đình ông sắp sửa thu hái lứa đầu tiên. Ông có ý định sẽ mở rộng ra nốt diện tích vườn nhà còn lại.
Thống kê chưa đầy đủ, huyện Trấn Yên hiện có khoảng 80 - 100 ha cây lá khôi, tính ra mỗi năm Trấn Yên thu từ tiền bán lá khôi nhung khoảng trên dưới 20 tỷ đồng, đây chính là “mỏ vàng xanh” dưới tán rừng…
