Mỗi năm, Viện Eakmat cung cấp ra thị trường từ 1,2-1,5 triệu cây giống cà phê TRS1 phục vụ nhu cầu sản xuất của bà con nông dân. Ảnh: Minh Hậu.
Nơi cung cấp giống chất lượng cho vùng cà phê lớn nhất nước
Tây Nguyên là vùng trồng cà phê lớn nhất cả nước với tổng diện tích lên đến trên 687 nghìn ha. Mỗi năm, vùng này cần một lượng cây giống rất lớn để tái canh, phục vụ sản xuất.
Theo Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm Nghiệp Tây Nguyên (WASI, thường gọi là Viện Eakmat vì tên trước đây là Viện Nghiên cứu cà phê Eakmat), mỗi năm, Viện cung cấp ra thị trường khoảng 1,2 - 1,5 triệu cây giống cà phê thực sinh TRS1, 200.000 - 400.000 cây cây cà phê ghép. Cùng với đó, Viện cũng cung ứng khoảng 5 - 7 tấn hạt giống lai TRS1 để phục vụ nhu cầu sản xuất cho bà con nông dân.
Cũng ở viện này, Trung tâm Nghiên cứu và Chuyển giao Công nghệ Cà phê Eakmat (gọi tắt Trung tâm Eakmat) thuộc Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên, tại xã Hòa Thắng, TP Buôn Ma Thuột, Đăk Lăk, là đơn vị có nhiệm vụ trực tiếp nghiên cứu, chuyển giao giống cà phê.
Ông Đào Hữu Hiền, Giám đốc Trung tâm chia sẻ: “Trung tâm có chức năng sản xuất các loại giống cây trồng, trong đó chủ lực là cây cà phê để cung cấp cho bà con nông dân của tỉnh Đăk Lăk nói riêng và 5 tỉnh Tây Nguyên nói chung. Hiện nay, Trung tâm đã nghiên cứu, sản xuất hơn 10 dòng cà phê vô tính, chất lượng. Trong đó nhiều loại năng suất cao, khả năng kháng bệnh tốt được người dân đón nhận như: TR4, TR6, TR7, TR9, 11, 13... Ngoài ra còn có cà phê vối thực sinh TRS1 và 2 dòng chín muộn như TR14, TR15”.
Cũng theo ông Hiền, Trung tâm cũng phát triển vườn cà phê vối ghép và hàng năm sản xuất khoảng 200.000 - 400.000 cây ghép để phục vụ nhu cầu sản xuất. Ở khu vườn nhân chồi của Trung tâm này, mỗi năm có thể cung ứng ra thị trường lên đến hơn 1 triệu cành.
Viện Eakmat đã nghiên cứu và sản xuất trên 10 dòng giống cà phê chất lượng, năng suất cao, khả năng kháng bệnh. Ảnh: Minh Hậu.
Việc có bộ giống cà phê tốt, năng suất, chất lượng cao kháng được các loại sâu bệnh nhất là bệnh gỉ sắt cung ứng cho người dân sản xuất đã góp phần quan trọng vào việc tái cơ cấu ngành cà phê các tỉnh Tây Nguyên. Thống kê từ năm 2010 đến năm 2020, lượng cây giống cà phê chất lượng cao do Trung tâm Eakmat cung ứng ra thị trường tương đương với diện tích trồng mới lên đến 110.000 ha (bình quân 1 năm 11.000ha).
Bị “dựa hơi” bán giống
Ông Đào Hữu Hiền cho hay, trong quá trình chọn tạo giống, Trung tâm luôn đặt tiêu chí cây năng suất cao, chất lượng tốt, kháng bệnh tốt lên đầu. Do vậy, suốt nhiều thập kỷ qua, cây giống của Viện Eakmat luôn được người dân vùng Tây Nguyên đón nhận.
Cũng chính nổi tiếng về chất lượng, có thương hiệu nên những năm gần đây, nhiều cá nhân, tổ chức đã “dựa hơi” Eakmat và đứng ra tự sản xuất giống. Những tổ chức, cá nhân này đặt cơ sở sản xuất cạnh Viện Eakmat và quảng bá, bán cây giống cho nông dân một cách công khai, điều đặc biệt các cơ sở này đều có đuôi Eakmat.
Bên cạnh cà phê, nhiều giống cây ăn trái có giá trị kinh tế cao cũng được Viện Eakmat nghiên cứu, chọn tạo. Ảnh: Minh Hậu.
Nhiều đơn vị, cá nhân sản xuất theo truyền thống, không đủ năng lực nghiên cứu, sản xuất cây đạt chuẩn nên giống họ tạo ra không đảm bảo về chất lượng. Theo ông Hiền, người dân vào những cơ sở này và cứ tưởng đây là nơi bán giống của Viện Eakmat nên cứ thế mua về trồng. Đến khi cây chậm phát triển, năng suất kém mới biết mua phải giống kém chất lượng. Và vô tình, Viện Eakmat cũng bị hàm oan.
Hiện nay, có hàng chục cơ sở giống đóng chân bên hông của Viện Eakmat và đều có tên ở đuôi “...giống Eakmat”. Việc các cơ sở “dựa hơi” của Viện và thản nhiên cung cấp ra thị trường những cây trồng chưa đảm bảo chất lượng đã tồn tại suốt nhiều năm qua nhưng các cơ quan chức năng chưa có phương án xử lý.
TS Trần Vinh, Quyền Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên cho hay, Eakmat là tên địa danh nơi Viện đóng chân và về sau hình thành tên gọi là Viện Eakmat. Do vậy, khi các cá nhân, tổ chức lấy tên Eakmat để làm thương hiệu phân phối giống thì cơ quan chức năng không thể xử lý.
Trước thực trạng trên, lãnh đạo Viện Eakmat khuyến cáo người dân nên đề cao cảnh giác, không nghe theo lời mồi chài của các cơ sở buôn bán giống kém chất lượng. Khi đến tìm mua giống của Viện Eakmat, người dân phải vào Viện và sẽ được các cán bộ làm việc tại đây tư vấn, chuyển giao giống.
TS Trần Vinh, Quyền Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên: Ngoài nghiên cứu, sản xuất và chuyển giao giống cà phê, Viện cũng nghiên cứu và sản xuất các loại giống cây ăn trái giá trị cao như sầu riêng, bơ, mít... Đây là những cây trồng được sản xuất để đáp ứng với điều kiện sản xuất của bà con vùng Tây Nguyên. Song song với việc cung cấp giống, Viện cũng thực hiện các chương trình về chuyển giao khoa học, kỹ thuật để giúp người dân phát triển vườn một cách hữu hiệu nhất.
