Alicia Garlic ngồi bệt hái cải bó xôi tại Specca Farms. Ảnh: New York Times.
Một buổi sáng tháng 6, học sinh trung học năm hai Alicia Garlic mang theo dao và rổ nhựa có lồng túi, khoanh chân ngồi bệt tại Specca Farms, trang trại ở South Jersey, bang New Jersey, Mỹ. Cô tranh thủ thu hoạch cải bó xôi lá xoăn nhiều nhất có thể, lựa lấy phần ngọn xanh tươi và loại bỏ phần thân to dày, vàng úa.
Garlic cùng hơn chục người khác đang mót rau cho chương trình Nông dân Ứng phó Nạn đói (FAH) của Hội Nông nghiệp New Jersey. Thành viên trong nhóm đứng dọc theo những luống rau, giữ khoảng cách tối thiểu để phòng Covid-19.
Mót nhặt, hành động đã có từ lâu trong nông nghiệp, là thu nhặt những gì còn sót lại trên ruộng đồng sau thu hoạch. Những năm gần đây, khi chính phủ Mỹ tăng cường ủng hộ nông nghiệp bản địa, giảm lãng phí và cải thiện chất lượng dinh dưỡng bữa ăn cứu trợ người khó khăn, hàng loạt tổ chức đã áp dụng biện pháp này.
Đại dịch Covid-19 xuất hiện. Các kho lưu trữ nông sản không còn chỗ chứa, hợp đồng cung cấp thực phẩm biến mất sau một đêm, nông dân phải vùi lấp thành quả lao động của họ. Các nhóm mót nhặt xuất hiện, trở thành biện pháp hoàn hảo, giúp thu hoạch nông sản không thể bán và cứu trợ những người khó khăn.
“Khi chứng kiến hàng người xin trợ cấp thực phẩm dài thế nào, chúng tôi nhận thấy phải tìm ra nguồn cung”, Virginia Baker, điều phối viên mót nhặt cho FAH, nói. “Và chúng tôi đã tìm thấy. Chúng tôi chỉ cần tìm cách đưa đến những người khó khăn”.
Baker, 27 tuổi, phụ trách tìm kiếm những chủ trang trại sẵn sàng quyên góp nông sản dư thừa, quản lý danh sách dài tình nguyện viên và phân phối nông sản đến một chợ bán buôn, nơi FAH thuê nhà kho lạnh.
Toàn bộ quá trình phần nào bị chậm lại bởi các biện pháp phòng ngừa Covid-19 nhưng thành quả mang lại hoàn toàn xứng đáng bởi mót nhặt lúc này thu về nông sản chất lượng, không phải là đồ bỏ lại. Trong vòng hai giờ tại Specca Farms, Baker cùng nhóm của cô đóng gói được hơn 200 kg cải bó xôi chuyển đến các điểm phân phát đồ ăn tại khắp New Jersey.
FAH dự kiến tuyển thêm người trồng nông sản và đã được một quỹ tài trợ chi trả cho ba nông dân để họ trồng khoảng 0,4 hecta rau củ cho tổ chức thu hoạch vào cuối năm.
Xu hướng này không chỉ diễn ra ở bang New Jersey. Trên khắp Mỹ, những người mót nhặt đang hối hả làm việc để đáp ứng nhu cầu đang ngày càng tăng nhanh.
Tại San Luis Obispo, bang California, một chương trình thực phẩm tên GleanSLO đã chuyển từ mót hoa quả quanh các vườn trồng ở vùng duyên hải Central Coast sang các trang trại thường bán sỉ nông sản cho dịch vụ thực phẩm.
Tại một trang trại, “chúng tôi hái lượm các bụi cây đầy quả mọng chưa được thu hoạch”, Emily Wilson, 29 tuổi, điều phối viên của GleanSLO, nói. “Chúng tôi thu về hàng tạ việt quất”.
GleanSLO chuyển sang tiếp cận các trang trại thường bán nông sản cho các nhà hàng để thu lượm. Ảnh: New York Times.
Tại Kansas City, bang Missouri, tổ chức 6 năm tuổi tên After the Harvest nhận hàng loạt lời kêu gọi từ các nông dân muốn tìm người tới thu hoạch những nông sản họ không thể bán.
“Ban đầu là cải bó xôi, rau arugula, rau diếp lá đỏ, cải xoăn”, Zach Callaway, 32 tuổi, quản lý mót nhặt tại After the Harvest, chia sẻ. “Bạn biết đấy, những thứ cao cấp thường được bán cho nhà hàng”.
Khi đại dịch Covid-19 bùng phát, After the Harvest từng tính đến việc dừng mọi chương trình. Giờ đây, Callaway hy vọng tổ chức sẽ được hỗ trợ tài chính để mua thêm vài xe tải vận chuyển thực phẩm.
“Chúng tôi nhận được mọi khoản trợ cấp mà chúng tôi nộp đơn xin”, theo Barbara Eiswerth, nhà sáng lập 58 tuổi của Mạng lưới Tị nạn Iskashitaa ở Tucson, bang Arizona. Các thành viên mót nhặt của tổ chức bao gồm cả người tị nạn đến từ châu Phi, châu Á và Trung Đông. Các tình nguyện viên của Eiswerth thường tập hợp 3 ngày một tuần, chia thành các nhóm đi mót nhặt.
“Giờ đây Covid-19 hoành hành, những người có thâm niên, thực tập sinh không thể tham gia trong khi phần lớn người tị nạn đã lớn tuổi hoặc bị suy giảm miễn dịch”.
Bà buộc phải tuyển thêm hơn 70 tình nguyện viên đi mót nông sản, thu gom thực phẩm quyên góp từ các tiệm bánh, nhà phân phối…. Những thứ này sau đó được đóng hộp, chuyển đến 11 khu, nơi phần lớn người tị nạn tại bang sinh sống và một số tổ chức chuyên phân phát đồ ăn cho người khó khăn.
Những người thu lượm hoạt động rất hiệu quả tại chính những khoảng trống bị bỏ lại bởi các chương trình thực phẩm khác. Ảnh: New York Times.
Những câu chuyện trên đều được chia sẻ tại cuộc họp trực tuyến của Hiệp hội Các tổ chức Mót nhặt, trụ sở Salt Lake City, bang Utah, để hơn 200 tổ chức thành viên học hỏi lẫn nhau, theo người sáng lập Shawn Peterson, 37 tuổi. Mục tiêu cuối cùng là để thu lượm nhiều nông sản nhất có thể trên các cánh đồng ở Mỹ.
Hiện chưa rõ con số chính xác nhưng hai nghiên cứu năm 2018, do Đại học bang North Carolina và Đại học Santa Clara, bang California, thực hiện, cho thấy khoảng 1/3 số cây trồng ăn được tại Mỹ không được thu hoạch, Peterson cho biết.
Việc mót nhặt cũng chỉ thu hoạch một phần rất nhỏ nông sản bị bỏ lại. Ngoài ra, biện pháp này có hiệu quả còn kém xa các chương trình khác, lượng thực phẩm quyên góp từ các siêu thị, cửa ngõ phân phối không tính bằng bao tải mà bằng xe tải.
Nhưng mót nhặt vẫn quan trọng, Peterson nói. “Những người mót nhặt hoạt động rất hiệu quả tại chính những khoảng trống bị bỏ lại bởi các chương trình khác”.
Erica Merritt, 29 tuổi, đang điều phối nỗ lực kết nối trực tiếp các nhóm mót nhặt với các tổ chức có nguồn lực tài chính để mua thực phẩm. Phần lớn số tiền sẽ được chuyển cho chủ trang trại, nhóm mót nhặt giữ lại một phần để trang trải chi phí vận chuyển.
“Những người mót nhặt có vai trò đặc biệt ở giữa các trang trại không thể bán nông sản và người thiếu thực phẩm”, Merritt nói.
