Hàng chục đôi vợ chồng hiếm muộn đang chờ khám bệnh tại Trung tâm công nghệ Phôi (Học viện quân y, Bộ Quốc phòng)
Sinh được một thằng cu hay con hĩm kháu khỉnh, khỏe mạnh, rồi cho con vào được một trường học “điểm” của thành phố…Vợ chồng thở phào và chuẩn bị để “sinh em bé” thứ hai... Họ “thả rông” ba tháng, 6 tháng, một, hai năm cũng không thấy “đậu”. Cầm kết quả xét nghiệm do bác sĩ vừa trao, nhiều cặp vợ chồng mới tá hỏa khi biết tin...mình đã mắc chứng vô sinh thứ phát (VSTP). 
Cầm tờ kết quả chụp tử cung- vòi trứng từ phòng khám đa khoa 996 Đê La Thành (Hà Nội), chị Hoa thấy choáng váng bởi kết quả chẩn đoán lâm sàng chị bị vô sinh độ II. Bác sĩ nói rằng, chị có thể khó sinh tiếp lần hai, khiến chị hụt hẫng. Thằng con đầu đã vào lớp 1, hai vợ chồng chuẩn bị để cho thằng Bin có em. Thế mà “thả lỏng” gần một năm nhưng cả hai vợ chồng vẫn thấy “im re”. Sốt ruột, chị khuyến khích chồng đến “soi” chất lượng tinh trùng tại Khoa hiếm muộn, Bệnh viện Phụ sản Trung ương. Chị cũng đồng thời đi chụp X-quang hai buồng trứng để yên tâm hơn. Tâm sự với tôi, chị Hoa bảo “tôi cứ tưởng có một đứa con rồi thì đứa sau sẽ dễ dàng. Ai dè…”.
TS Nguyễn Hoài Chương, BS Bệnh viện Phụ sản Trung ương cho biết, ngày càng có nhiều cặp vợ chồng bị VSTP, có tới gần 20% thanh niên trong độ tuổi sinh đẻ ở Việt Nam bị vô sinh (cả nguyên phát và thứ phát). Riêng tại bệnh viện, nam giới bị vô sinh thứ phát (VSTP) có chiều hướng gia tăng (trước đây tỷ lệ vô sinh thứ phát giữa nam và nữ giới là 50/50). Tại thành phố, tỷ lệ vô sinh thứ phát có vẻ cao hơn so với vùng nông thôn. Nguyên nhân đầu tiên phải kể đến chính là môi trường ô nhiễm, căng thẳng trong cuộc sống, áp lực công việc khiến chất lượng “con giống” của nam giới suy giảm. Hiện tượng rối loạn hay chứng bất lực hoặc rối loạn phóng tinh cũng khiến khả năng thụ thai của người vợ bị giảm. Đặc biệt là cách sống ở thành phố như nam giới sử dụng nhiều rượu, cà phê, thuốc lá, mặc quần chật cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên.
BS Quản Hoàng Lâm, Giám đốc Trung tâm Công nghệ Phôi (Học viện Quân Y, Bộ quốc phòng) biết, trung bình mỗi ngày Trung tâm tiếp nhận 50-70 cặp vợ chồng hiếm muộn hay vô sinh thứ phát đến khám, gần 50% trong số đó liên quan đến chất lượng tinh trùng “quá kém”. Cũng theo bác sĩ Lâm nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng của nam giới ngày càng giảm bởi lười vận động, ăn nhiều chất gây béo, ngồi trên mạng Internet quá nhiều. Quan hệ tình dục không đúng cách, đúng lúc, không điều độ; lối sống buông thả, hôn nhân đồng giới; lạm dụng nhiều chất kích thích (gây nghiện, ảo giác, làm đẹp). Một nghiên cứu của Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ (TPHCM) do GS.TS Nguyễn Thị Ngọc Phượng và bác sĩ Lê Ngọc Diệp tiến hành cho thấy, phụ nữ có tiền căn nạo hút thai có nguy cơ vô sinh thứ phát gấp 5,2 lần phụ nữ chưa nạo hút thai bao giờ. Người nạo hút thai tại những nơi không phải BV có nguy cơ vô sinh thứ phát gấp 3,7 lần nạo hút thai tại bệnh viện. Tiền căn sảy thai và viêm cổ tử cung làm tăng nguy cơ vô sinh thứ phát với tỷ lệ lần lượt là 3,9 và 7,4.
Riêng với nữ giới, hiện tượng rối loạn rụng trứng cũng là nguyên nhân dẫn tới VSTP. Hiện tượng này thường được biểu hiện qua tình trạng kinh nguyệt như kinh thưa (chu kỳ kinh nguyệt trên 35 ngày) hay vô kinh (không có kinh từ ba hoặc sáu tháng trở lên). Việc viêm nhiễm đường sinh dục có thể gây tắc hai ống dẫn trứng, viêm dính buồng tử cung, viêm dính ống cổ tử cung, làm mất khả năng gặp nhau của noãn và tinh trùng. Bên cạnh đó, một số trường hợp gặp được cũng không tạo điều kiện thuận lợi cho phôi (noãn đã thụ tinh với tinh trùng) về làm tổ trong buồng tử cung, gây ra tình trạng chửa ngoài tử cung rất nguy hiểm nếu không phát hiện và điều trị kịp thời. Ngoài ra, nhiều trường hợp bị viêm nhiễm bộ phận sinh dục, sau khi nạo hút thai hoặc vệ sinh không đúng cách cũng là nguyên nhân ảnh hưởng đến tình trạng VSTP hiện nay...
Bàn về việc điều trị đối với cặp vợ chồng VSTP, BS Chương cho hay, trong số 5.000 cặp hiếm muộn đến khám và điều trị mỗi năm, khoảng 1.500 - 2.000 cặp phải tiến hành thụ tinh trong ống nghiệm và tỷ lệ thành công là 30 - 35% và vệc điều trị VSTP phải phụ thuộc vào từng nguyên nhân gây bệnh. Ví dụ như trường hợp viêm nhiễm, tắc nghẽn vòi tử cung ở nữ giới, có thể can thiệp bằng phẫu thuật. Tuy nhiên, có những trường hợp không thể can thiệp bằng phẫu thuật vì vòi tử cung bị dính, tắc nghẽn, không thể can thiệp bằng phẫu thuật được thì buộc phải làm thụ tinh trong ống nghiệm. Đối với nam giới, nếu bị vô sinh do nguyên nhân là tinh hoàn lạc chỗ thì phẫu thuật càng sớm càng có khả năng phục hồi chức năng sinh sản và tránh nguy cơ ung thư tinh hoàn do tinh hoàn nằm trong ổ bụng. Việc điều trị bằng các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản được áp dụng cho các trường hợp tinh trùng yếu, ít, tinh dịch đồ bất thường, xuất tinh ngược dòng. Cũng theo lời khuyên của bác sĩ, vợ chồng không nên để giãn thời gian sinh con từ 3-5 năm. Đặc biệt, không nên chữa vô sinh bằng những phương pháp “dân gian” như cầu may, uống thuốc không rõ nguồn gốc.
