Giải bài toán nguyên liệu cho chế biến gỗ xuất khẩu

Cần thoát cảnh lệ thuộc nguyên liệu

Theo ông Lê Minh Thiện, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định, hiện tỉnh này có hơn 100 doanh nghiệp lớn nhỏ đang hoạt động trong ngành chế biến gỗ xuất khẩu. Do không chủ động nguồn nguyên liệu trong nước, nên các doanh nghiệp đang phải nhập khẩu đến 80% gỗ nguyên liệu để phục vụ sản xuất.

Nhập khẩu gỗ nguyên liệu các doanh nghiệp phải chấp nhận rủi ro về chất lượng, chứng nhận nguồn gốc. Đó là chưa kể đến các nước xuất khẩu gỗ nguyên liệu trong thời gian gần đây phải chịu nhiều ràng buộc bởi các quy định về bảo vệ môi trường. Do đó, giá gỗ nguyên liệu không ngừng tăng mà nguồn cung ngày càng giảm.

Nguồn nguyên liệu phập phù khiến cho các doanh nghiệp chế biến gỗ luôn trong tình trạng lo lắng sản xuất bị đứt gãy, không đủ hàng cung ứng cho đối tác đúng thời hạn, dẫn tới bị bồi thường hợp đồng.

“Khi phải sử dụng đến 80% gỗ nguyên liệu nhập khẩu thì buộc các doanh nghiệp luôn ở vào thế bị động. Do đó, để đảm bảo nguyên liệu, dù trong kho còn gỗ dự trữ, nhưng nhiều doanh nghiệp luôn phải đặt hàng trước. Riêng khoản dự trữ gỗ nguyên liệu, các doanh nghiệp bị “chôn vốn” rất nhiều, tạo áp lực lớn về tài chính, nhất là đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa”, ông Lê Minh Thiện phân tích về khó khăn do lệ thuộc vào nguồn gỗ nguyên liệu nhập khẩu của các doanh nghiệp chế biến gỗ ở Bình Định.

Cũng theo ông Thiện, hàng năm, các doanh nghiệp chế biến gỗ ở Bình Định phải nhập khẩu hơn 200.000m3 gỗ nguyên liệu, chủ yếu là gỗ xẻ và gỗ tròn. Trong khi đó, nguyên liệu của ngành gỗ phải được các doanh nghiệp dự trữ trước khi sản xuất đến mấy tháng. Tình trạng trên đã gây khó không ít cho các doanh nghiệp chế biến đồ gỗ xuất khẩu ở Bình Định.

Những năm gần đây, trong thời điểm dịch Covid-19 hoành hành khắp thế giới, vận chuyển hàng hóa bị ách tắc thì việc nhập khẩu gỗ nguyên liệu còn khó bội phần, dẫn tới đứt gãy chuỗi cung ứng. Đó là chưa nói đến chuyện giá gỗ nguyên liệu nhập khẩu tăng đột biến, dẫn tới giá thành sản phẩm tăng cao, làm giảm khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Hiện trên địa bàn Bình Định có gần 119.000ha rừng trồng, hàng năm, diện tích rừng trồng trong tỉnh được khai thác và trồng lại khoảng 10.000ha, sản lượng đạt khoảng 1 triệu tấn gỗ nguyên liệu. Tuy nhiên, trong những năm qua, rừng trồng ở Bình Định hầu hết đều được khai thác non để bán cho những nhà máy chế biến dăm gỗ xuất khẩu với giá trị thấp.

Trước thực tế trên, ngành chức năng Bình Định xác định cần phải phát triển trồng rừng gỗ lớn, vừa để làm tăng giá trị kinh tế cho người trồng rừng, vừa chủ động được nguồn gỗ nguyên liệu cho hàng trăm doanh nghiệp chế biến đồ gỗ xuất khẩu trên địa bàn.

“Để phát triển nguồn nguyên liệu bền vững, bảo đảm nguồn cung cho cho các doanh nghiệp chế biến gỗ xuất khẩu ở Bình Định, ngoài sự tham gia của các đơn vị Nhà nước hoạt động trong ngành lâm nghiệp tại địa phương, Bình Định cần khuyến khích các doanh nghiệp ngoài quốc doanh và hộ trồng rừng tham gia trồng rừng gỗ lớn. Có như thế Bình Định mới có cơ hội sở hữu những cánh rừng trồng được xây dựng theo chuỗi, để vừa tăng hiệu quả kinh tế rừng vừa ổn định nguồn nguyên liệu cho ngành chế biến gỗ”, ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, chia sẻ.

Tiến tới rừng FSC

Hiện nay, những doanh nghiệp muốn xuất khẩu đồ gỗ sang các thị trường khó tính như Nhật Bản, châu Âu, Mỹ… gỗ nguyên liệu cần phải có chứng chỉ FCS để khẳng định nguồn gốc. Nếu gỗ nguyên liệu có nguồn gốc rõ ràng thì những lô hàng ấy sẽ được các đối tác ưu tiên mua, giá trị được tăng lên từ 15 - 20%.

Những năm trước đây, ở Bình Định mới chỉ có Công ty TNHH Trồng rừng Quy Nhơn, đơn vị có 100% vốn Nhật Bản trồng gần 10.000ha rừng theo các tiêu chuẩn chứng chỉ FSC với chu kỳ trồng 8,5 năm trở lên, bình quân mỗi năm công ty này khai thác và trồng mới khoảng 1.000ha rừng. Trồng rừng có chứng chỉ FSC không chỉ tăng giá trị của gỗ khi xuất khẩu mà còn đảm bảo các giá trị bảo vệ môi trường với lợi ích xã hội của các bên liên quan. Đến nay, trên địa bàn Bình Định đã có thêm nhiều diện tích rừng trồng được cấp chứng chỉ FSC.

Công ty TNHH Lâm nghiệp Quy Nhơn là đơn vị doanh nghiệp Nhà nước đầu tiên ở Bình Định được cấp chứng chỉ FSC vào cuối năm 2020. Theo ông Trần Nguyên Tú, Chủ tịch Công ty TNHH Lâm nghiệp Quy Nhơn, xác định giống là yếu tố tiên quyết làm nên chất lượng rừng trồng, đơn vị này đã hợp tác liên doanh, liên kết với Viện nghiên cứu Giống và công nghệ sinh học để sản xuất cây giống chất lượng cao bằng phương pháp nuôi cấy mô. Qua đó, Viện và công ty đã có nhiều phối hợp trong lĩnh vực nghiên cứu chọn tạo và phát triển giống. Công ty đã sử dụng các giống do Viện chọn tạo, từ đó đưa sản phẩm nghiên cứu khoa học áp dụng vào thực tiễn sản xuất và đã đạt được nhiều thành quả.

“Chúng tôi áp dụng quy trình quản lý rừng theo định hướng kết hợp cơ sở khoa học với thực tiễn, bảo đảm quản lý rừng bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường, đạt các nguyên tắc về quản lý rừng bền vững để tiến tới được cấp chứng chỉ rừng FSC-CM quốc tế trên diện tích rừng đạt tiêu chuẩn. Cuối năm 2020, công ty đã chính thức được Tổ chức GFA (CHLB Đức) cấp chứng chỉ rừng FSC cho 4.183,6/8.445,44ha rừng và đất rừng công ty đang quản lý”, ông Trần Nguyên Tú, Chủ tịch Công ty TNHH Lâm nghiệp Quy Nhơn, chia sẻ.

Ngoài Cty TNHH Lâm nghiệp Quy Nhơn, hiện trên địa bàn Bình Định còn có Công ty TNHH Lâm nghiệp Hà Thanh hàng năm khai thác và trồng lại rừng khoảng 400ha, sản lượng khai thác từ 30.000 - 35.000 tấn gỗ nguyên liệu các loại. Hiện Công ty TNHH Lâm nghiệp Hà Thanh đang có hơn 2.780ha rừng được cấp chứng chỉ FSC, trong đó có 2.562ha rừng trồng; khoanh nuôi, phục hồi rừng tự nhiên 217ha.

Theo ông Phạm Bá Nghị, Giám đốc Công ty TNHH Lâm nghiệp Hà Thanh, rừng được cấp chứng chỉ FSC sẽ làm tăng giá trị của gỗ khi xuất khẩu, lợi nhuận sẽ tăng thêm từ 15 - 20%, đảm bảo các giá trị bảo vệ môi trường với lợi ích kinh tế. Ngoài ra, ở Bình Định còn có Cty TNHH Lâm nghiệp Sông Kôn cũng đang sở hữu 1.500ha rừng trồng đang thực hiện chứng chỉ rừng FSC và từng bước chuyển dịch cơ cấu sản phẩm rừng trồng từ gỗ nhỏ sang trồng rừng gỗ lớn, đồng thời gắn kết theo chuỗi giá trị từ sản phẩm khai thác đến chế biến gỗ.

Việc đón nhận chứng chỉ FSC giúp sản phẩm từ rừng của Công ty TNHH Lâm nghiệp Quy Nhơn có giá trị kinh tế cao khi tiêu thụ trên thị trường trong và ngoài nước. Đây là bệ đỡ để trong thời gian tới công ty sẽ đầu tư một nhà máy chế biến theo chuỗi từ sản xuất cây giống chất lượng cao, trồng rừng, quản lý rừng bền vững và chế biến gỗ. Đồng thời góp phần tạo vùng nguyên liệu ổn định cho công nghiệp chế biến gỗ xuất khẩu của địa phương.

Ông Trần Nguyên Tú, Chủ tịch Công ty TNHH Lâm nghiệp Quy Nhơn.